زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

دكتر محمدرضا نوروزی؛ متخصص كلیه و مجاری ادرار؛ عضو هیأت علمی

اندازه‌گیری PSA از اواخر دهه 1980 توانسته است تشخیص سرطان پروستات را متحول كند. آنتی ژن اختصاصی پروستات (PSA ) یك آنزیم سرین پروتئاز شبیه كالیكرئین است. این ماركر تقریبا بصورت انحصاری از سلولهای اپیتلیال پروستات ترشح می‌شود. در بررسی‌های بالینی این ماركر را یك ماركر اختصاصی پروستات در نظر می‌گیریم و نه یك ماركر اختصاصی سرطان پروستات، بنابراین هر عاملی كه بنحوی باعث آسیب سلول‌های اپیتلیال پروستات شود باعث افزایش مقادیر خونی آن خواهد شد.

در كل در حال حاضر مهم‌ترین و بهترین وسیله تشخیص سرطان پروستات بصورت زودرس و در مرحله اولیه، تغییرات سطح خونی PSA خواهد بود.

در حال حاضر كیت‌های تجاری متعددی برای اندازه‌گیری PSA وجود دارند كه البته استاندارد جهانی واحد و پذیرفته شده مشخصی برای برتری هیچكدام موجود نیست. سطح خونی PSA نیز یك واحد پیوسته محسوب می‌شود و بنابراین نمی‌توان یك عدد خاصی را برای تشخیص و قطعیت وجود سرطان پروستات در نظر گرفت.

اما بصورت كلی هر چه سطح PSA بالاتر باشد احتمال وجود سرطان پروستات بیشتر خواهد شد اما بالا بودن PSA نیز به معنی اثبات قطعی سرطان پروستات نمی‌باشد. جدول زیراحتمال وجود سرطان پروستات را با توجه به میزان خونی PSA نشان می‌دهد. (در مطالعه (U.S preventiy stady) در 2950 مرد كه تحت بررسی قرار گرفته‌اند:  

با توجه به اینكه در گذشته حد استانه PSA برابر با 4ng/ml در نظر گرفته می‌شد اطلاعات جدول فوق لزوم بازنگری و كاهش این عدد را پر رنگ‌تر می‌كند. از طرفی كاهش این آستانه ممكن است باعث تشخیص بیشتر سرطان‌هایی شوند كه از نظر كلینیكی برای بیمار بی‌خطر بوده و صدمه‌ای به طول عمر بیمار نیز نداشته باشند و درمان بیش از حد برای بیماران انتخاب شود.

در حال حاضر مطالعات گسترده و طولانی مدتی كه بتوانند PSA دلخواهی كه سرطان‌های با اهمیت را از سرطان‌های بی‌اهمیت افتراق و هزینه را كاهش دهد در دست نمی‌باشد. اما به نظر در افراد جوان‌تر كه از درمان سود بیشتری می‌برند پایین آوردن میزان آستانه PSA مفید خواهد بود. PSA

در حالت معمولی در سرم به دو شكل باند شده و آزاد موجود است. اكثریت PSA سرم با آلفا كموتریپیس و ماكرو گلوبولین باند می‌شود و درصد خیلی كمتری از آن بصورت آزاد در سرم می‌باشد. درگیری پروستات با سرطان باعث آزاد شدن PSA می‌شود كه نسبتا تمایل بیشتری برای باند شدن با ACT داشته و درصد PSA آزاد مختصرا كمتر می‌شود.

این نكته قابل ذكر است كه PSA قابل شناسایی نیز فقط نوع ACT- PSA  و PSA آزاد است. PSA در حالت باند شده نیمه عمری حدود 3-2 روز و در حالت آزاد نیمه عمری برابر 3-2 ساعت دارد مطالعات آقای meng در سال 2002 نشان داد كه سلول‌های سرطان پروستات 5/1 برابر كمتر از پروستات نرمال PSA می‌سازد اما به هم خوردن ساختمان بافتی پروستات باعث آزاد شدن مقادیر بیشتر PSA بداخل خون می‌شود و مقادیر آن بالا می‌رود.

فاكتورهای موثر بر میزان  PSA

آندروژن‌ها: میزان PSA بشدت تحت تاثیر آندروژن‌ها است و بنابراین در 6 ماه اول زندگی و در بعد از 10 سالگی و حوالی بلوغ پیك PSA در خون مشاهده می‌شود. داروهایی مثل فیناستراید كه اثر اندروژنی بر پروستات را كم می‌كند باعث افت PSA می‌شوند.

سن و نژاد و حجم پروستات

از عوامل موثر بر میزان PSA می‌باشد. مطالعه sectional - cross آقای osterling در 1993 نشان داد كه در میزان PSA به ازای حجم پروستات و سن می‌تواند بترتیب 30% و 5% متغیر باشد. بنابراین سن بالاتر و حجم بالاتر بصورت نرمال PSA سرمی بیشتری ایجاد می‌كند. همچنین در سیاهپوستان نسبت PSA در هر سن و حجمی از پروستات بیشتر از سفید پوستان است.

افزایش میزان PSA می‌تواند بعلت هر فاكتوری باشد كه طرح ساختمانی پروستات را تحت تاثیر قرار می‌دهد. التهاب پروستات، تروما به پروستات، BPH، كانسر، بیوپسی و ماساژ جزو این دسته‌اند. در مورد نقش انزال مطالعات ضد و نقیض است كه در صورت پاتولوژی التهاب و عدم وجود علائم كلینیكی التهاب افزایش PSA ایجاد نمی‌شود. (morote et al.2000)

چالش‌های موجود در استفاده كلینیكی از  PSA

سوال اساسی این است كه چه میزانی از PSA بیمار را در گروه بیماران پر خطر از نظر ابتلا به سرطان قرار می‌دهد؟ با توجه به مطالب ذكر شده در بالا و اینكه PSA یك ماركر اختصاصی برای سرطان نمی‌باشد و اختصاصی برای پروستات می‌باشد باید تمام فاكتورهای موثر بر سطح سرمی PSA را در نظر گرفت و برای هر بیمار با توجه به شرایط خودش تصمیم گرفت. مطالعات زیادی در جهت ارزیابی یك حد آستانه انجام شده است و نتایج متغیر است...

برای خواندن بخش دوم- اهمیت PSA در تشخیص زودرس سرطان پروستات- اینجا کلیک کنید.