اثر ورزش بر لیپوپروتئین‌ها
ورزش منظم برای پیشگیری اولیه و ثانویه از بیماری‌های قلبی- عروقی لازم است. در پیشگیری اولیه، مطالعات اپیدمیولوژیك متعددی نشان داده‌اند كه اشخاصی با فعالیت ورزشی منظم بروز كمتری از بیماری‌های قلبی- عروقی را در مقایسه با افرادی تحرك دارند و در پیشگیری ثانویه، بازتوانی ورزشی در افرادی با بیماری‌های قلبی- عروقی شناخته شده مرگ و میر قلبی -عروقی را 31 درصد كاهش داده است.
البته سكته‌های قلبی غیركشنده را به میزان قابل توجهی كاهش نداد. به‌علاوه، سطوح بالایی از فعلایت فیزیكی (2200kcal/w) با پسرفت ضایعات موجود همراهی دارد. اگرچه مكانیسم اثر حفاظتی ورزشی علیه بیماری‌های قلبی -عروقی به خوبی شناخته نشده است اما فواید آن می‌تواند ناشی از اثرات مطلوب ورزشی هوای هوازی بر لیپوپروتئین‌های پلاسمایی و فاكتورهای هموستاتیك باشد.
مطالعات اولیه مقطعی انجام‌شده در دونده‌های مرد میانسالی با مردان بی‌تحرك اثرات مفید ورزش را بر لیپو پروتئین‌هانشان داد. دونده‌ها به طور قابل توجهی سطوح سرمی پایین‌تری از كلسترول توتال، LDL كلسترول، VLDL و TG و سطح بالاتری از HDL داشتند.
در یكی از بهترین مطالعات انجام‌شده به فرم آینده‌نگر، 111 مرد و زن بی‌تحرك و با اضافه وزن همراه با دیس‌لیپیدمی متوسط به طور تصادفی به چهار گروه تقسیم شدند:
1- ورزش با شدت و مقدار بالا برای 8 ماه معادل كالری Jogging به میزان 32 كیلومتر در هفته با 80-65 درصد ماكزیمم مصرف اكسیژن
2- ورزش شدید، مقدار كم برای 8 ماه معادل كالری Jogging به میزان 2/19 كیلومتر در هفته با 80-65 درصد ماكزیمم مصرف اكسیژن
3- ورزش با شدت متوسط، مقدار كم برای 8 ماه معادل قدم زدن به میزان 2/19 كیلومتر در هفته با 55-45 درصد ماكزیمم مصرف اكسیژن
4-گروه كنترل
در مقایسه با گروه كنترل، تمام گروه‌ها تغییرات مفیدی بر سطح لیپوپروتئین‌ها داشتند شامل كاهش در VLDL، TG و افزایش در سایز LDL، افزایش HDL و اثرات بیشتری بر LDL تنها در گروهی با ورزش مقدور و مقدار بالا دیده شد. اثرات مفید ورزشی بر لیپیدها حتی زمانی كه كاهش وزن اندك بود دیده شد كه نشان می‌دهد اثرات ثانویه به اثرات خود ورزش و نه ناشی از كاهش وزن است. مقدار ورزش باعث تفاوت بیشتری بر لیپوپروتئین‌ها تا شدت ورزش شد. مقدار بالاتر ورزش با فواید بیشتری بر لیپوپروتئین‌ها همراه بود.
البته حتی مقادیر كم ورزش از افزایش بیشتر وزن و بدتر شدن پروفایل لیپوپروتئین‌ها كه در گروه دیده شد، جلوگیری كرد. مطالعات دیگری نیز اثرات تایید كرده‌اند كه مقدار ورزش بر سطح سرمی لیپوپروتئین‌ها موثر است.
ورزش و پیگیری ثانویه
برنامه‌های ورزشی تغییرات مفیدی بر پروفایل لیپیدها به بیمارانی كه قبلا بیماری‌های قلبی- عروقی داشته‌اند، ایجاد می‌كند. بیشتر مطالعات افزایش قابل توجهی در سرم HDL و كاهش در TG را نشان داده‌اند و برخی مطالعات كاهش در سرم كلسترول و LDL را تایید كرده‌اند. در یك متاآنالیز كه شامل 10 مطالعه بود بیان شد كه ورزش‌های هوازی در بیمارانی با بیماری‌های قلبی- عروقی قابل توجهی در كلسترول توتال یا LDL ایجاد نشد و ارتباطی نیز بین تغییرات ایجادشده در لیپیدها و وزن نیست.
مكانیسم اثرات مفید ورزش بر لیپید
به‌طور كامل مكانیسم مربوطه شناخته نشده است اما برخی مكانیسم‌های مطرح‌شده شامل افزایش فعالیت لیپوپروتئین لیپاز (LPL) و كاهش فعالیت لیپاز كبدی (HL) است. افزایش فعالیت LPL باعث افزایش لیپولیز لیپوپروتئین‌های غنی در TG شده و می‌تواند گام اول در افزایش HDL باشد و از طرفی HL، تبدیل HDL2 بزرگ‌تر را به HDL3های كوچك‌تر كاتالیز می‌كند بنابراین كاهش فعالیت HL با ورزش می‌تواند به كاتابولیزم آرام‌تر HDL2 كه اثرات محافظتی قلبی بالاتری دارد منتهی شود.
ورزش همچنین باعث كاهش غلظت CETP و افزایش LCAT می‌شود. CETP ورود كلسترول از HDL را به VLDL و LDL كاتالیز می‌كند و ارتباط معكوسی با HDL بعد از ورزش دارد. LCAT استریفیه شدن كلسترول را در سطح پارتیكل‌ها را باعث می‌شود و كلسترول سپس به مركز منتقل می‌شود كه حادثه اولیه در تبدیل HDL3 به HDL2 غنی در كلسترول است.
ورزش ممكن است اثرات اندكی بر LDL داشته باشد. مطالعات اخیر نشان داده‌اند كه اگرچه سطح كلسترول LDL سرمی معمولا بعد از ورزش تغییر نمی‌كند، دیامتر پارتیكل‌ها افزایش می‌یابد و تغییراتی در تركیب شیمیایی LDL نیز باعث كاهش آدیپوسیتی، كاهش دور شكم، سطح پلاسمایی انسولین و سطح قند خون همراهی دارد.
تفاوت‌های ژنتیكی
ورزش تغییرات مذكور را در لیپیدها در بیشتر مردم ایجاد می‌كندكه علت برخی از این تفاوت‌ها می‌تواند علت ژنتیكی باشد. به عنوان مثال واریانت‌های Apo E ممكن است پاسخ به ورزش را تعدیل كنند. Apo E كلیرانس TG را به واسطه باند شدن VLDL و IDL به رسپتورهای كبدی را تسهیل می‌كند.
ورزش همچنین باعث ایجاد الگوهای متفاوتی از انواع ساب‌تایپ‌های HDL می‌شود (بر اساس تفاوت‌های ژنتیكی موجود در بروموتر Apo A1). Apo A1 آپولیپوپروتئین عمده همراه با HDL است.
براي خواندن بخش اول- كاهش چربی‌های خون با رژیم غذایی و ورزش- اينجا كليك كنيد.
