به گزارش تابناک، شاید بسیاری از شما ندانید که کشک یکی از مواد لبنی است که تنها در ایران یافت میشود. در واقع می‌توان گفت که مانند دوغ تهیه شده از ماست، این فرآورده محصولی کاملا ایرانی است. وجود ضرب المثل‌های فراوان در مورد کشک در زبان فارسی نشان دهنده قدمت تولید و استفاده ازاین ماده غذایی مفید است.
کشک یکی از فرآورده‌های فرعی شیر است که به روش سنتی از جوشاندن، تغلیظ و یا خشک کردن دوغی که پس از کره گیری باقی می‌ماند و یا از ماست بدون چربی تهیه میشود.
ماده اولیه کشک عبارت است از شیر میش، بز، گاو و یا مخلوطی از آن ها. در صنایع غذایی تولید کشک با فرآیند‌های صنعتی و به صورت کشک مایع مستقیما از شیر صورت می‌گیرد. کشک‌های سنتی مایع از ساییدن و رقیق کردن کشک خشک که معمولا به صورت غیر پاستوریزه تهیه می‌گردد، تولید می‌شوند.
در مناطق مختلف کشور به علت دامداری ایلی و عدم دسترسی اغلب گله داران دهات ایران به کارخانه شیر پاستوریزه، مازاد شیر تولید شده را به کشک تبدیل می‌کنند و به این وسیله قابلیت نگهداری آن را بالا می‌برند.
بیشتربخوانید:
طرز تهیه قره‌قروت و کشک خانگی
ارزش غذایی کشک
کشک سرشار از پروتئین و کلسیم است و قادر است احتیاجات بدن را از نظر مواد معدنی موجود در شیر تامین کند. این مواد معدنی شامل کلسیم، منیزیم، آهن، سدیم و پتاسیم میشود. تحقیقات نشان داده است که کلسیم و فسفر موجود در کشک و نسبت مناسب این دو ماده غذایی در ترکیب کشک، برای پیشگیری از بروز پوکی استخوان بسیار موثر است. از نظر متخصصان تغذیه، مهمترین فواید درمانی و خواص کشک سلامت و استحکام استخوان‌ها، جلوگیری از ابتلا به اختلالات گوناگون عصبی، تنظیم هاضمه و پیشگیری از اسهال است.
کشک سرشار از انواع عناصر غذایی به ویژه کلسیم، فسفر و ویتامین‌های مورد نیاز بدن انسان است. مقدار کلسیم در ۳۰ گرم کشک تازه بدون نمک و چربی با مقدار کلسیم در یک لیوان شیر ۲۵۰ سی سی برابری می‌کند. بررسی‌ها و گزارش‌های ارائه شده در سال‌های اخیر درباره خواص کشک، نشان می‌دهد که این ماده می‌تواند به‌عنوان یک ماده مغذی و مکمل غذایی در علوم تغذیه‌ای و صنایع غذایی مورد استفاده قرار بگیرد.
کشک با حجم کم خود، یک ماده غذایی معجزه آساست که در بردارنده تمامی خواص شیر و حاوی کلسیم، چربی، نمک، پروتئین و نیاسین (ویتامین B۳) است.
میزان انرژی تولید شده با ۱۰۰ گرم کشک حدود ۱۰۵ تا ۱۲۰ کیلو کالری می‌باشد که می‌تواند به عنوان یکی از تامین کننده‌های انرژی مورد نیاز بدن در رژیم غذایی روزانه گنجانده شود.
میزان مواد مغذی در کشک‌های مختلف به نوع فرآوری و همچنین شیر یا ماده اولیه آن بستگی دارد.
جالب است بدانید در کشور‌های خاورمیانه و برخی از کشور‌های آفریقایی، غذایی به صورت تخمیری تهیه میشود که کشک جزیی از آن است، اما در دنیا این غذا را به نام کشک یا کیشک می‌شناسند. مشابه این غذا ترخینه است که به خصوص در مناطق غربی کشور تهیه میشود. برای تهیه این غذا بلغور گندم، سبزی‌های محلی و دوغ یا کشک را با هم مخلوط کرده و با تخمیر دوغ آن را به صورت گلوله‌های کوچک در آورده، آن را خشک و برای مصرف در فصول سرد نگهداری می‌کنند.
مهمترین استفاده درمانی از کشک، پیشگیری از بروز یا پیشرفت بیماری پوکی استخوان است. میزان مناسب کلسیم و فسفر و نسبت این دو ماده مغذی در ترکیب کشک شرایط ایده‌آلی را برای استفاده بهینه از کشک مصرفی در پیشگیری از پوکی استخوان به وجود آورده است.
به طور سنتی در برخی از مناطق کشور خوردن روزانه کشک به مادران باردار توصیه میشود که در صورتی که موارد بهداشتی مربوط به آن رعایت شود، پیشنهاد و توصیه‌ای علمی به شمار می‌آید.
بیشتربخوانید:
مقدار مواد مغذی در ۱۰۰ گرم کشک:
پروتئین ۱۵ تا ۲۱ گرم
چربی ۳ تا ۱۱ گرم
کربوهیدرات ۶۱ تا ۷۷ گرم
آب و نمک ۶ تا ۱۰ گرم
توصیه‌های پزشکی
با توجه به این که کشک یکی از غنی‌ترین منابع پروتئین حیوانی است، بنابراین محیط مناسبی برای رشد و ازدیاد میکروارگانیزم‌های مختلف است که اغلب سبب مسمومیت‌های شدید و حتی مرگ می‌گردند، بنابراین توجه به موارد ذیل ضروری است:
* از کشک‌های بسته بندی (پاستوریزه) شده که دارای برچسب و مجوز بهداشتی می‌باشند، استفاده کنید.
* کشک را در یخچال نگهداری نمایید و از فروشندگان هم بخواهید همین کار را در مغازه‌های خود انجام دهند.
* تا حد امکان از مصرف کشک مایع باز خودداری کنید و در صورت استفاده ۱۰ تا ۲۰ دقیقه قبل از مصرف آن را بجوشانید تا میکروارگانیزم‌های آن کاهش یابد.
* بهتر است به مقدار نمک موجود در کشک توجه کنیم. افرادی که به فشار خون بالا مبتلا هستند، کشک بی نمک استفاده کنند.
مزیت‌های مصرف کشک
کشک یکی از خوش طعم‌ترین محصولات طبیعی است که استفاده از آن در گذشته و ایام کهن بسیار رایج بوده است. جایگاه ممتاز کشک بر اساس فواید و مزیت‌های استفاده از آن، امروزه نیز تثبیت گردیده است.
مزاج کشـک سرد و خشک است و بسیاری از خواص خوردن شیر و خواص ماست را در خود دارد. از آنجایی که کشک محصول یک فرآیند تخمیری است و در نتیجه تغلیظ به دست می‌آید، فواید بی‌نظیر دیگری نیز دارد که در ادامه به آن‌ها اشاره میشود:
۱. تقویت و حفظ سلامت مغز
کشک یک غذای تخمیر شده محسوب میشود و فواید فراوانی برای حفظ سلامت مغز دارد. پروبیوتیک‌های موجود در کشک، نقش مهمی را در حفظ تعادلی سالم بین مغز و روده ایفا می‌کنند. مغز و روده از طریق غدد درون‌ریز HPA axis به یکدگیر متصل هستند.
۲. تنظیم فشار خون
کشک سرشار از پتاسیم است و از این رو تنظیم و کنترل فشار خون یکی از بارزترین خواص کشک است. پتاسیم موجود در کشک باعث تنظیم فشار خون میشود. این ماده به آرام شدن رگ‌های خونی و پیشگیری از انقباض آن‌ها که یکی از دلایل افزایش فشار خون است، کمک می‌کند. این ماد معدنی برای متعادل کردن اثرات منفی سدیم در بدن نیز موثر است.
۳. کاهش وزن
کشک کالری کمی دارد و مصرف آن علاوه بر احساس سیری، به دلیل داشتن مقدار کالری کم، به کاهش وزن سالم کمک می‌کند.
۴. تقویت استخوان‌ها و دندان‌ها
کشک ماده‌ای غذایی سرشار از کلسیم و فسفر است و مصرف آن به تقویت استخوان‌ها و دندان‌ها کمک شایانی خواهد کرد. پیشگیری از پوکی استخوان، حفظ تراکم استخوانی، پیشگیری از پوسیدگی دندان‌ها، کمک به استحکام استخوانی و رشد بهتر کودکان و نوجوانان از خواص کشک است.
۵. خاصیت ضد پیری و افزایش طول عمر
کشک دارای مقادیر فراوان ماده پیش‌ساز گلوتاتیون است. این مواد به خوبی از دستگاه گوارش جذب می‌شوند. گلوتاتیون با کنترل رادیکال‌های آزاد، از بروز سرطان‌ها، تسریع شدن روند پیری و کاهش طول عمر پیشگیری می‌کند.
۶. سلامت دستگاه گوارش
کشک حاوی اسید‌های الی فراوان است و به ضدعفونی کردن دستگاه هاضمه (معده، روده کوچک و روده بزرگ) کمک می‌کند. البته از آنجایی که کشک تا حدودی نفاخ است برای هضم راحت‌تر و اثربخشی بیشتر آن پیشنهاد میشود؛ بنابراین کشک را می‌توانید همراه با نعنای خشک میل کنید.
مضرات کشک (موارد احتیاطی و منع مصرف)
کشک منبع خوب کلسیم است، اما متاسفانه کشک‌هایی که به صورت خشک در بازار عرضه می‌شوند، مقدار زیادی نمک دارند که جذب کلسیم را در سلول‌های بدن کاهش می‌دهند.
زیاده‌روی در مصرف کشک باعث غلبه بلغم و نفخ میشود، از این رو افراط در مصرف آن برای افراد دارای مزاج بلغمی مضر است.
مصرف کشک، برای افراد دچار انسداد مجاری، معده مرطوب، افراد مسن و دارای مزاج سرد و‌تر مضر است.
کسانی که مبتلا به فشار خون بالا و چربی خون هستند، لازم است در مصرف کشک احتیاط کنند.
زیاده‌روی در مصرف کشک باعث بروز برخی لک‌های پوستی خواهد شد.
لازم است برای تهیه کشک، حتما از کشک‌های بسته‌بندی و پاستوریزه شده که برچسب و مجوز بهداشتی دارند، استفاده کنید و همواره آن را در یخچال نگهداری کنید.
در ادامه شما را با طرز تهیه کشک خانگی آشنا می‌کنیم:
کشک مقدار زیادی از انرژی بدن را تامین می‌کند بنابراین بهتر است این ماده غذایی با ارزش را در برنامه غذایی خود قرار دهید. کشک همه خواص شیر را به همراه دارد و حاوی مقدار زیادی پروتئین وکلسیم و چربی و نمک و ویتامین و نیاسین است.
اگر می‌خواهید از سالم بودن کشک مطمئن باشید، بهتر است آن را خودتان تهیه کنید.
در این مطلب طرز تهیه کشک خانگی را مرحله به مرحله توضیح داده ایم.
مواد لازم:
* ماست
* نمک
طرز تهیه:
۱. برای تهیه کشک خانگی ابندا باید ماست خانگی درست کنید.
۲. ماست خانگی را در دمای محیط قرار داده تا ترش شود. می‌توانید یک قاشق فلزی درون آن قرار دهید تا سریع‌تر ترش شود. هرچه ماست، ترش‌تر شود، کشک خوشمزه‌تری خواهید داشت.
۳. ماست را با کمی آب مخلوط کنید تا دوغ غلیظ داشته باشید حالا حسابی بزنید تا کاملا یک دست شود. سپس کره را از دوغ جدا کنید.
۴. اگر از ماست چرب برای تهیه کشک استفاده میکنید به جای آب از چند تکه یخ استفاده کنید. یخ باعث میشود کره زودتر از دوغ جدا شود.
۵. تمام کره را از دوغ نگیرید کشکی که کمی چربی داشته باشد نرم‌تر وخوشمزه‌تر خواهد بود.
۶. دوغ را در قابلمه ریخته و با حرارت ملایم بجوشانید و هرازچندگاهی هم بزنید تا متعادل شود. دوغ دقیقا مثل شیری که روی حرارت باشد هنگام به جوش آمدن کف می‌کند و اصطلاحا کف به سر میشود. در این لحظه گاز را خاموش کنید.
۷. پس از سرد شدن، مایع را از کیسه‌ی پارچه‌ای بگذرانید تا آبش کشیده شود و به شکل ماست چکیده درآید. (جنوبی‌ها در این مرحله به کشک لورک می‌گویند و آن را با خرما و نان میخورند)
۸. سپس کشک‌ها را با دست فرم داده و در آفتاب بگذارید تا خشک شوند. حواستان باشد که چند دقیقه یک‌با آن‌ها را پشت‌و‌رو کنید تا همه جای آن خشک شود.
۹. اگر نمک زیاد به کار ببرید و کشک شور شود می‌توانید خارج از یخچال هم نگهداری کنید، اما از آن‌جا که نمک زیاد برای فشار خون مضر است سعی کنید به مقدار کافی نمک بزنید و کشک را در ظرف در بسته در یخچال نگهداری کنید. البته اگر کشک‌ها کاملا در آفتاب خشک شده باشند، خارج از یخچال هم خراب نخواهند شد.
