نادیا زکالوند
توجه به نوزاد نارس، کار پرزحمتی است و تا وقتی که کودک به شرایط عادی برسد، والدین، به ویژه مادران، باید تمام تلاش خود را به کار برند.
نوزادان نارس پیش از رفتن به خانه، باید مدتی را در بیمارستان بگذرانند. آنها به مراقبت‌های ویژه‌ای نیاز دارند.
در این مقاله به نحوه شیردادن چنین نوزادی پرداخته شده است.
اهمیت شیر مادر
شیر مادر، غذایی عالی برای تمام کودکان، به ویژه نوزادان نارس است:
شیر مادر حاوی آغوز (به زبان علمی، کلستروم) است که آغوز هر مادر منحصرا برای نوزادش، درست می‌شود. آغوز دارای پادتن‌هایی است که از نوزاد در برابر بیماری‌ها و عفونت‌ها حفاظت می‌کند و نسبت به شیر معمولی مادر دارای چربی کمتر و پروتئین بیشتری می‌باشد.
آغوز، هنگام اولین شیردهی، به عنوان اولین چیزی است که نوزاد انسان می‌خورد. بنابراین ماده‌ای حیات بخش برای حمایت اولیه از سیستم ایمنی نوزاد به حساب می‌آید.
این نوع شیر به وسیله غده‌های پستانی در روزهای آخر بارداری تولید می‌شود.
ترکیبات شیر مادر، مناسب نیاز کودک است و با گذر زمان تغییر می‌کند و به دلیل وجود پروتئین‌های مختلف، برای رشد مغز بسیار مهم است.
نوزادانی که از شیر مادر تغذیه نمی شوند، بیش از نوزادان دیگر، در معرض بیماری‌هایی همچون عفونت گوش، مشکلات تنفسی، اسهال، دیابت، اضافه وزن و چاقی، برخی از سرطان‌های کودکان و سندرم مرگ ناگهانی نوزاد هستند.
البته در نوزادان نارس به دلیل اینکه در بخش مراقبت‌های ویژه قرار دارند، مادر نمی‌تواند خودش به او شیر بدهد.
در اینگونه مواقع باید شیر مادر دوشیده شود و با وسایل کمکی مناسب نوزاد به او خورانده شود. نوزاد نارس با تغذیه شیر مادر سریع تر رشد می‌کند.
اهمیت شیردهی برای خود مادران
شیردهی فواید بسیاری هم برای مادران دارد
نقش مهمی به مادر داده و اعتماد به نفس او در مراقبت از فرزندش افزایش می‌یابد.
هورمون‌هایی که شیر مادر تولید می‌کند به خود او کمک می‌کند تا از عهده این شرایط استرس‌آور برآید.
مادران را در وضعیت سالم‌تری قرار می‌دهد و خطر ابتلا به دیابت نوع 2 و برخی سرطان‌ها را در آنها کاهش می‌دهد.
آماده‌سازی غذای کودک، برای او دردسری ندارد.
زمان شیردهی مستقیم به نوزاد نارس
نوزادانی که نارس هستند، با استفاده از لوله‌ای که در بینی و یا دهان‌شان قرار می‌گیرد و مستقیما به معده‌شان می‌رود، تغذیه می‌شوند.
البته در برخی از نوزادان حتی امکان این نوع تغذیه وجود ندارد و به همین دلیل به صورت وریدی تغذیه می‌شوند.
تغذیه وریدی کامل یک محلول استریل تزریقی محتوی پروتئین، دکستروز و چربی همراه با الکترولیت‌ها، ویتامین‌ها، مواد معدنی و آب می‌باشد.
بیشتر مواقع نوزادان نارس در مکیدن، بلعیدن و یا تنفس مشکل دارند. زمانی که نوزاد، علایمی از مکیدن از خود بروز داد مادر می‌تواند خودش به او شیر بدهد.
البته بیشتر نوزادان نارس، طی روندی بسیار آهسته، شیر خوردن از پستان مادر را می‌آموزند. در این موقع، مادر هنگام شیر دادن باید دهان نوزاد را نزدیک نوک سینه برده و مراقب مکیدن و نفس کشیدن او باشد.
همچنین کمی نوک سینه خود را فشار دهد تا قطرات شیر به لب‌های نوزاد چکه کند و او متوجه بو و طعم شیر شود و شروع به مکیدن کند.
مدتی بعد، نوزاد دیگر می‌تواند بدون سختی و با مدت زمانی بیشتر شیر مادر را مکیده و ببلعد.
تماس پوست با پوست هنگام شیر دادن
نگهداشتن نوزاد در آغوش مادر، به طوری که با پوست او تماس داشته باشد، یکی از بهترین کارهایی است که مادر می‌تواند برای نوزاد خود انجام دهد.
نوزاد می‌تواند ضربان قلب، تنفس و بوی مادر خود را حس کند که برای او بسیار آرامش بخش است. به این روند، «مراقبت کانگورو» گفته می‌شود.
این نوع مراقبت به رشد جسم و مغز نوزاد سرعت می‌بخشد و بدن نوزاد با گرمای مادر، گرم می‌شود.
او آرام تر شده و کمتر گریه می‌کند، بهتر خوابیده و انرژی او برای رشد سریع‌تر حفظ می‌شود.
همچنین این کار باعث می‌شود تا شیر مادر بیشتر شده و بهتر جریان یابد.
تماس پوست با پوست، حتی می‌تواند سیستم ایمنی بدن مادر را در برابر میکروب‌های محیط- به ویژه محیط بیمارستانی- تقویت کند و این ایمنی از طریق شیر دادن به نوزاد منتقل شده و او را در برابر عفونت‌ها محفوظ نگه می‌دارد.
نوزاد هنگام تماس پوست با پوست، بو و طعم شیر مادر را بهتر درک می‌کند.
دوشیدن شیر مادر
زمانی که نوزاد نمی تواند به راحتی شیر مادر را مک بزند، باید مادر شیر خود را دوشیده و با وسایل مناسب با کمک مراقبان نوزاد در بیمارستان به او بدهد. برای این کار:
باید دست‌های خود را شسته و سپس به آرامی پستان‌های خود را که با کمپرس آبگرم، گرم کرده است، به سمت نوک پستان و به صورت دورانی ماساژ دهد.
سپس پستان را به کمک شست و انگشتان به طرف قفسه سینه فشار داده و سپس شست و سایر انگشتان را به طرف یکدیگر فشار دهد تا شیر جریان پیدا کند.
توجه: در لحظات اولیه شیردهی، آغوز که برای نوزاد بسیار مهم است، معمولا قطره قطره از سینه خارج می‌شود و کم بودن شیر در این مرحله کاملا طبیعی است. پس از آن جریان شیر بهتر خواهد شد.
اگر مقدار شیر مادر کافی نبود، نوزاد به غذاهای مکمل نیاز پیدا می‌کند که مراقبان بخش ویژه نوزادان برای آنها- معمولا از بانک شیر اهدایی در بیمارستان – تامین می‌کنند.
شیر موجود در بانک شیر کاملا ایمن است. اما اگر بانک شیر در دسترس نبود، می‌توان از شیر خشک نیز استفاده کرد.
مراقبت از نوزاد در خانه
زمانی که نوزاد نارس تا حدی رشد می‌کند که دیگر می‌تواند از بیمارستان مرخص شود، مادر باید برنامه ای منظم با کمک مشاوران نوزاد، داشته و به کودک شیر بدهد.
ممکن است هنوز مجبور باشد، شیر خود را دوشیده و به نوزاد بدهد. بنابراین باید تمام وسایل لازم را در خانه داشته باشد.
البته بهتر است مادر همیشه برای نوزاد خود، شیر ذخیره کند. برای ذخیره کردن شیر، روند زیر پیشنهاد می‌شود:
از ظرف تمیز و البته عاری از بی پی ای (BPA، نوعی ماده شیمیایی صنعتی) و همچنین ظرف مناسب برای فریزری کردن شیر استفاده شود.
روی ظرف، تاریخ ذخیره کردن شیر نوشته شود.
