زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

د‌کتر سید‌ضیاءالدین مظهری؛ متخصص تغذیه و رژیم د‌رمانی  نائب‌رئیس انجمن علمی پیشگیری و د‌رمان چاقی

در شماره قبل در خصوص علت تمایل افراد به مصرف مواد قندی پرداختیم و به راه‌های غیرمستقیم انباشت چربی در بدن اشاره نمودیم. همچنین میزان مجاز مصرف روزانه قند و شکر را بررسی نمودیم. ازنظر محققان، منشأ بسیاری از بیماری‌های غیر واگیر مصرف بیش‌ازحد مواد قندی است. بدون شک یکی از بیماری‌هایی که زمینه‌ساز بسیاری از مشکلات سلامتی امروز بشر است، سندرم متابولیک است که در اثر مصرف بی‌رویه ترکیبات قندی رخ می‌دهد. در این شماره ضمن بررسی سندرم متابولیک به مبحث اعتیادآور بودن قندها می‌پردازیم.

تا چه میزان می‌توان به‌طورقطع، فروکتوز را عامل ایجاد این عوارض برشمرد؟

مسئله قطعیت صد در صد نقش فروکتوز در بروز بیماری‌های پیش‌گفت هنوز جای بحث و بررسی دارد، چراکه منابع قندی ازجمله فروکتوز به‌طور ترکیبی همراه با سایر ترکیبات قند و چربی از طریق منابع غذایی میل می‌شود. ازاین‌رو تعیین دقیق این ارتباط که فروکتوز عامل قطعی این بیماری‌ها می‌باشد تاکنون به اثبات نرسیده است، البته گروه دیگری از دانشمندان و دانش‌پژوهان به استناد بررسی‌های خود اعلام نموده‌اند که اگر کربوهیدرات‌ها در حد متعارفی میل شوند تا زمانی بی‌ضرر هستند که فرد به‌طور مداوم و پی‌درپی به ریزه‌خواری و ناخنک زدن و انباشت انرژی فراتر از مصرف و نیاز بدن نپردازد.  به‌موازات بیان این منابع در بررسی‌های انجام‌شده بر روی حیوانات آزمایشگاهی، خورانیدن مداوم شربت حاوی گلوکز و فروکتوز به موش‌ها، در محدوده زمانی شش ماه موجب ابتلای آن‌ها به سندرم متابولیک گردید. علاوه بر آن، مقایسه این گروه موش‌های تحت بررسی و آزمایش با گروه شاهد، آن‌ها به‌طور بارزی اضافه‌وزن پیداکرده و میزان سطح چربی خون آن‌ها از محدوده نرمال به نحو چشم‌گیری افزایش پیدا نموده بود. در بررسی‌های انجام‌شده روی انسان در بین گروه‌های هدف و شاهد نتایج به‌دست‌آمده تفاوت چندان قابل استنادی نظیر حیوانات آزمایشگاهی نشان نداده، ولی باوجود همه این نتایج منتقدین مصرف زیاد کربوهیدرات‌ها را عامل بروز سندرم متابولیک برمی شمرند.

سندرم متابولیک چیست؟

اگر فردی 3 علامت از علائم برشمرده شده در ذیل را داشته باشد فرد مبتلابه "مقاومت به انسولین" یا سندرم متابولیک است.

1-چاقی و انباشت چربی در محیط ناف و شکم (دور شکم بیشتر از 88 سانتی‌متر در خانم‌ها و 102 سانتیمتر در آقایان)

2-افزایش فشارخون (سیستولیک یا ماکزیمم بالاتر از 140 میلی‌متر همراه با فشارخون دیاستولیک یا مینیمم بالاتر از 90 میلی‌متر جیوه)

3-افزایش میزان TG( تری گلیسیرید فراتر از 150 میلی‌گرم در دسی‌لیتر)HDL (کلسترول خوب) کمتر از 40 میلی‌گرم در دسی لیتر در آقایان و کمتر از 50 میلی‌گرم در دسی لیتر در خانم‌ها

4- قند خون ناشتای بالاتر از صد میلی‌گرم

مبتلایان به این بیماری در معرض افزایش احتمال ابتلا به دیابت و افزایش پرفشاری خون و سکته قلبی و سایر اختلالات سوخت‌وساز بدن می‌باشند.

ناگفته نماند که گروه دیگری از پژوهشگران اظهار نموده‌اند، سندرم متابولیک با بروز انواع سرطان‌ها و بیماری آلزایمر نیز در ارتباط می‌باشد.

آیا قند و شکر اعتیادآورند؟

به‌طورقطع و یقین این موضوع در قبال حیوانات آزمایشگاهی به اثبات رسیده است. استفاده مداوم از کربوهیدرات‌ها (قند و شکر) همانند مصرف یک ماده مخدر اعتیاد ایجاد می‌کند. نتایج بررسی‌ها در حیواناتی که عادت به مصرف شکر داشتند، نشان داد این حیوانات با قطع ماده شیرین مثل افراد معتاد، به حالت خماری دچار شده و خیلی بیش‌تر از حد معمول حالت ترس و وحشت در آن‌ها روی می‌دهد.

البته نمی‌توان یافته‌های بررسی‌های انجام‌شده در آن‌ها را به انسان‌ها تعمیم داد ولی آنچه مسلم است افرادی که از منابع قندی و شیرین به میزان زیاد استفاده می‌کنند، از مرکز پاداش‌دهی مغزشان یک ترکیب پیام‌رسان ترشح می‌گردد که موجبات رضایت و خوشحالی آن‌ها را فراهم می‌سازد که این حالت کمابیش در افراد معتاد قابل‌مشاهده است. همچنین این موضوع نیز قابل‌توجه است که نظیر افراد معتاد، افرادی که گرسنگی‌شان را با خوراکی‌های شیرین برطرف می‌نمایند، در کوتاه زمانی مجدداً دچار گرسنگی می‌شوند.

علت عدم تداوم احساس سیری

بعد از میل کردن غذاهای شیرین

 افرادی که عادت دارند حتماً باید در صورت احساس گرسنگی، از تنقلات شیرین یا غذاهای حاوی قند مصرف کنند، بلافاصله هوس ولع به خوردن مجدد پیدامی کنند، چون بعد از هر وعده‌غذای شیرین، سطح میزان گلوکز خون به‌سرعت افزایش پیدا می‌کند و در پاسخ به این افزایش مقدار قند خون، پانکراس یا لوزالمعده مبادرت به ترشح انسولین به نسبت مقدار قند مصرف‌شده می‌نماید تا قند در گردش خون را مجدداً به داخل سلول‌های بدن هدایت نماید و بدین طریق در فاصله زمانی یک ساعت بعد از مصرف منابع قندی، سطح قند خون در گردش به میزان شدیدی افت می‌نماید که حتی فروتر از سطح قند خون معمول است. این افت شدید قند خون منجر به افت توان بدنی و ذهنی می‌شود که مغز را وادار می‌سازد با ایجاد اشتهای کاذب میل و هوس خوردن را بشدت افزون کرده و اشتها را برای خوردن مواد غذایی پرانرژی تحریک نماید.

توصیه می‌شود در موقع بروز این حالت، برای تأمین نیاز واقعی بدن که منجر به افت فشارخون و قند خون گردیده، ولع خوردن با نوشیدن تدریجی و جرعه‌جرعه آب بجای منابع غذایی حاوی قند و شکر و شیرینی برطرف شده و بجای مواد شیرین، از مواد حاوی نمک مثل چند عدد پسته یا بادام‌شور خانگی، نخودچی در حد یک قاشق غذاخوری، یک‌تکه پنیر، یک عدد سیب‌زمینی تنوری باپوست میل شود.

توصیه می‌شود افرادی که فشارخون دارند مقداری لبوی قرمز، یک عدد هویج پخته یا خام، یک عدد تخم‌مرغ پخته با گوجه‌فرنگی و خیار یا سه برگ کاهو یا یک شاخه کرفس میل کنند.