د‌کتر لاد‌ن گیاهی؛ متخصص تغذیه و رژیم د‌رمانی
ویتامین A یکی از ویتامین‌های کلیدی و حیاتی برای رشد و تکامل صحیح بچه‌ها است.
در این مقاله به میزان نیاز بچه‌ها به ویتامین A، بهترین منابع آن و نحوه جلوگیری از دریافت کم یا زیاد این ویتامین می‌پردازیم.
از نقش‌های مهم ویتامینA در بدن، می‌توان به نقش آن در بینایی، رشد استخوان‌ها و محافظت از بدن در برابر عفونت‌ها اشاره نمود، به علاوه ویتامین A در حفظ سلامت و رشد و تکثیر سلول‌ها در بافت‌های مختلف و ارتباطات بین سلولی نقش بسیار مهمی را ایفا می‌کند.
این ویتامین در سلامت پوست، مو و ناخن، ریه، کلیه و قلب هم اهمیت زیادی دارد.
میزان نیاز کودکان به ویتامین A
بچه‌ها از بدو تولید تا پایان دوازده ماهگی به 1200 واحد بین‌المللی، 1 تا 3 سال به 1000 واحد بین‌المللی و بالای 4 سال به 1200 واحد بین‌المللی ویتامین A نیاز دارند.
معمولاً از بعد از دوسالگی نیاز ویتامین A از طریق منابع غذایی تأمین می‌شود اما استفاده از مکمل ویتامین A تا پایان دو سالگی به جهت رشد و تکثیر سریع سلولی ضروری است.
دریافت کافی منابع ویتامین A در مادران شیرده به تأمین نیاز ویتامین A شیرخوار کمک می‌کند، زیرا این ویتامین از رژیم غذایی مادر وارد شیر می‌شود.
از بعد از دو سالگی دریافت روزانه ویتامین A همیشه لازم نیست، بلکه مهم این است که بتوانیم مقدار کافی آن را در دوره زمانی یک هفته‌ای دریافت کنیم، چون ویتامین A یک ویتامین محلول در چربی است که می‌تواند در بدن ذخیره شود.
در نوزدان نارس به دریافت کافی مکمل ویتامین A باید توجه بیشتری شود زیرا این نوزادان ذخیره کمتری از ویتامین A دارند و کمبود آن می‌تواند مشکلات بینایی، ریوی و خطر ابتلا به اسهال را تشدید کند.
منابع غذایی ویتامین A
منابع ویتامین A به دو شکل فعال یا ساخته شده و پیش ساز ویتامین A در رژیم غذایی وجود دارند.
غنی‌ترین منابع غذایی ویتامین A، جگر و روغن ماهی است.
شیر و تخم‌مرغ نیز دارای ویتامین A ساخته شده و فعال و مقداری پیش‌ساز ویتامین A هستند.
بیشتر ویتامین A به صورت پیش‌ساز ویتامین A در سبزیجات برگ‌سبز، سبزیجات زرد و نارنجی رنگ، گوجه‌فرنگی و فرآورده‌های آن و همین‌طور میوه‌های زرد و نارنجی مانند پرتقال و بعضی از روغن‌های گیاهی موجود می‌باشد.
شاید بتوان گفت غنی‌ترین منابع غذایی پیش‌ساز ویتامین A، هویج، بروکلی، طالبی،کدو حلوایی وکدو سبز هستند، بنابراین منابع غذایی حیوانی عمدتاً فرم ساخته شده ویتامین A و منابع گیاهی، پیش‌ساز این ویتامین را دارند که در بدن به ویتامین A تبدیل می‌شود.
کمبود ویتامین A
کمبود ویتامین A، در بچه‌هایی بیشتر دیده می‌شود که دسترسی آنها به منابع ویتامین A ناکافی است و یا پیش‌سازهای ویتامین A را در برنامه غذایی هفتگی خود به مقدار کافی دریافت نمی‌کنند، بنابراین احتمال بروز کمبود ویتامین A در کودکی که شیر، تخم‌مرغ و سبزیجات رنگی از برنامه غذایی او حذف شده، بیشتر است.
دلایل عمده کمبود ویتامین A در کودکان
سه دلیل عمده برای کمبود ویتامین A در بچه‌ها وجود دارد.
یکی اینکه مادران این کودکان کمبود ویتامین A دارند و در نتیجه ویتامین A کمی در شیر مادر تولید می‌شود.
دوم اینکه این کودکان در دوران از شیر‌گیری، روی رژیم‌های غذایی قرار داده می‌شوند که ویتامین A بسیار کمی دارند و سومین عامل ابتلای مکرر به بیماری‌ها، بی‌اشتهایی، سوء‌جذب و افزایش کاتابولیسم بدن در دوره‌های بیماری خاص و سوء‌جذب است.
چه بچه‌هایی در معرض کمبود ویتامین A هستند؟
همانطور که پیشتر اشاره شد، معمولاً بچه‌های نارس ذخیره کبدی ویتامین A کمتری دارند و دچار اختلالاتی در جذب هستند، لذا در معرض خطر بیشتر کمبود ویتامین A می‌باشند.
در نوزادان و بچه‌هایی که در کشورهای در حال توسعه هستند، کمبود ویتامین A شایع است، بنابراین مکمل‌یاری با ویتامین A تا دو سال معمولاً جزء پروتکل کشورها می‌باشد.
در پروتکل کشور ما هم دریافت مکمل ویتامین A به همراه ویتامین D تا پایان دو سالگی وجود دارد تا مخصوصاً از مشکلات بینایی پیشگیری شود و خطر بروز بیماری‌های عفونی کاهش یابد.
مصرف چه مقدار ویتامین A زیاد است؟
بچه‌های 1 تا 2 سال نباید بیش از 2000 واحد بین‌المللی در روز و بچه‌های 4 تا 8 سال هم نباید بالای 3000 واحد بین‌المللی در روز ویتامین A دریافت کنند، بنابراین اگر از چندین تنوع
مولتی ویتامین مینرال در خانه استفاده می‌شود، باید مطمئن شد که مجموع دوز ویتامین A آنها بیشتر از مقدار توصیه شده نباشد.
پس موقع دادن مکمل به بچه‌ها، حتماً باید به دوز ویتامین A که در آن مکمل وجود دارد، دقت شود.
دریافت زیاد ویتامینA می‌تواند باعث حالت تهوع، سرگیجه، سردرد، اختلال بینایی و اختلال در عملکرد هماهنگ عضلات شود و اثرات بلندمدت آن می‌تواند باعث مشکلات کبدی و اختلال در عملکرد سیستم عصبی مرکزی باشد.
مسمومیت ویتامین A
معمولاً از طریق دریافت منابع غذایی گیاهی ویتامین A، دچار دریافت زیاد از حد ویتامین A نمی‌شویم.
همچنین بعید به نظر می‌رسد منابع حیوانی هم بتوانند باعث مسمومیت ویتامین A شوند.
آن چیزی که باعث مسمومیت ویتامین A می‌شود، دریافت مکمل‌های ویتامین A بیش از دوز مورد نیاز برای سن است.
دریافت زیاد منابع گیاهی ویتامین A، فقط می‌تواند باعث بروز تغییراتی در رنگ پوست شود که بعد از حذف این منابع از بدن، رنگ پوست به حالت عادی برمی‌گردد و مسمومیتی ایجاد نمی‌شود.
بیشتر بخوانید:
