زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

دکتر ناهید عزالدین زنجانی؛ متخصص کودکان؛ مدیرعامل انجمن ترویج تغذیه با شیرمادر

مایع آمنیوتیک (مایعی که جنین در آن شناور است) حاوی اسیدهای آمینه، پروتئین، ویتامین‌ها، املاح، هورمون‌‌ها و فاکتور رشد است. گرچه غلظت این مواد خیلی کمتر از مقادیر آن در شیرمادر است. جنین روزانه حجم زیادی از مایع آمنیوتیک را می‌بلعد ( تا 1 لیتر در روز در اواخر دوران جنینی یعنی بیش از آن چه که در ماه‌های بعد از تولد، شیر دریافت می‌‌کند ) این امر اثر بسیار چشمگیری، هم بر رشد و تکامل جنین و هم بر رشد و تکامل روده او دارد. شیرمادرانی که نوزاد نارس به دنیا می‌‌آورند پروتئین، چربی، اسیدهای امینه آزاد و سدیم بالاتری نسبت به شیرمادرانی که نوزاد رسیده به دنیا می‌‌آورند دارد ولی در طی چند هفته اول زندگی سطح این مواد کاهش می‌‌یابد.

املاح موجود در شیر این مادران از جمله ریز مغذی‌‌ها مساوی است به جز موارد زیر:

کلسیم آن خیلی کمتر است و به نظر نمی‌رسد که با گذشت زمان افزایش پیدا کند در حالی که مس و روی هر دو (در شیر نارس نسبت به شیر ترم ) در سطح بالاتری هستند که به مرور زمان کاهش می‌‌یابند. کربوهیدرات غالب در شیر انسان لاکتوز است. این دی ساکارید مهم ترین منبع انرژی است. مقدار آن در آغوز نسبت به شیر رسیده، کمتر است و به مرور افزایش می‌‌یابد. لاکتوز شیرمادرانی که نوزاد نارس به دنیا می‌‌آورند به طور چشمگیری بالاتر است.

لپتین توسط غدد پستان تولید و در شیر ترشح می‌‌شود و احتمال دارد که در رشد پس از تولد نوزاد نقش داشته باشد به نظر نمی رسد که مقدار لپتین در شیر نارس و ترم فرقی داشته باشد. فعالیت لیپاز محرک املاح صفراوی در شیر نارس و ترم یکسان ولی فعالیت لیپوپروتئین لیپاز در شیر ترم بیشتر است.

دپارتمان breastfeeding آکادمی طب کودکان امریکا در بیانیه جدید خود می‌‌گوید‌: همه نوزادان پرترم (نارس) باید شیرمادر خود را دریافت کنند و اگر مادری شیر کافی نداشته باشد شیرهای اهدایی سایر مادران که پاستوریزه شده باشد بر فرمولای پرترم ارجحیت دارد. اساس توصیه فوق بر تحقیقاتی است که نشان می‌‌دهد (عفونت‌های دوره نوزادی و ضایعات چشمی و روده‌ای) و کمتر بستری شدن شیرخوار در بیمارستان در سال اول زندگی و تکامل بهتر سیستم عصبی او از نتایج تغذیه نوزاد نارس با شیرمادر خودش می‌‌باشد. به علاوه این شیرخواران وقتی به دوره نوجوانی رسیده‌اند در مقایسه با شیرخوارانی که با فرمولا تغذیه شده بودند به میزان کمتری به سندروم متابولیک مبتلا شده‌اند.

پرفشاری خون و سطح LDL در آن‌‌ها کمترو میزان مقاومت به انسولین و لپتین نیز در آن‌‌ها کمتر بوده است. در میان این فواید شاید بیشترین اثر حفاظتی مربوط به کاهش مشکلات خطیر گوارشی باشد.

برای این که نوزاد نارس به مقدار کافی شیر دریافت کند باید مادر را آموزش داد و تشویق نمود تا هرچه زودتر پس از زایمان، شیرش را بدوشد.

مادرانی که نوزادانشان در NICU بستری هستند باید تشویق شوند که شیرشان را ظرف 6 تا 12 ساعت بعد از زایمان با پمپ الکتریکی بدوشند و 8 تا 12 بار در 24 ساعت این کا را تکرار کنند و مطمئن شوند که در هر بار دوشیدن، پستانشان کاملا" تخلیه شده است. این مداخله، احتمال دریافت کافی شیرمادر را به نوزادی که نارس به دنیا آمده به طور چشمگیری افزایش می‌‌دهد.

مادرانی که نوزاد نارس به دنیا می‌‌آورند اکثراً با کاهش ترشح شیرشان روبرو هستندو از این که فقط چند قطره شیر از پستانشان خارج می‌‌شود نگران و ناامید می‌‌شوند. هرچه مادر افسرده‌تر باشد تولید شیر هم کاهش بیشتری خواهد داشت.

اطمینان خاطر دادن و تشویق کردن مادرانی که نوزاد نارس بدنیا می‌‌آورند بسیار ضروری و بهترین مداخله برای افزایش شیر این مادران افزایش تماس پوست با پوست مادر و نوزاد، کاهش استرس، توجه به برنامه غذایی مناسب و خواب و استراحت مادر و تنظیم یک برنامه زمان بندی شده برای دوشیدن شیر و در نهایت اگر اقدامات فوق موثر نبود استفاده از برخی داروهاست.

کمک‌های زود و به موقع یک پرستار آموزش دیده یا مشاور شیردهی در برقراری شیر و دوشیدن موثر شیر می‌تواند بسیار مفید و کارآ باشد و هر چه دفعات دوشیدن شیر با پمپ بیشتر و زمان برقراری تماس پوست با پوست مادر و نوزاد طولانی‌تر باشد شیر بیشتری هم تولید و ترشح خواهد شد.

مطالعات اخیر نشان داده است شیر تازه دوشیده شده مادر در یخچال 4 درجه سانتی گراد به مدت 96 ساعت یعنی 4 روز تازه می‌‌ماند و مانند سابق که بعد از 24 یا 72 ساعت آن را دور می‌‌ریختند نباید دور ریخته شود...

برای خواندن بخش دوم- رشد جنین، شیرمادر و تغذیه نوزادان نارس- اینجا کلیک کنید.