اعظم حاجی یوسفی - بنیانگذار خیریه کودکان نیکوکار موعود ایرانیان
تحریریه زندگی آنلاین : خلاقیت به معنی به کارگیری توانایی ذهنی برای ایجاد یک فکر یا یک مفهوم جدید است و بر خلق چیزی نو دلالت دارد که به حل مشکل یا برآورده شدن یک نیاز می‌انجامد. برای موفقیت در مسیر رشد و توسعه، ایجاد فرهنگ تفکر خلاق در تمام ابعاد توسعه، به خصوص آموزش از اهمیت بسزایی برخوردار است، لذا برای ایجاد فرهنگ خلاق نیازمند به آموزش هستیم.
متاسفانه اغلب مطالب کتاب‌های درسی محدود به قوانین اولیه علمی هستند و در یک چهارچوب کلیشه‌ای ارائه می‌شوند و کمتر زمینه‌های سوال‌برانگیز در ذهن کودکان و نوجوانان ایجاد می‌کنند. به این ترتیب معمولا میزان اطلاعات دانش‌آموزان در همان سطح اولیه باقی می‌ماند و کمتر با مطالب جدید و به‌روز همخوانی دارد. این در حالی است که در جهان امروز نیازمند تعلیم دانش‌آموزان در سطح علم روز دنیا هستیم.
بنابراین باید زمینه‌های قدرت تفکر، تعقل و تخیل بین دانش‌آموزان و معلمان ایجاد شود و این مهم با برقراری ارتباط عاطفی بین معلم و دانش‌آموز و ایجاد حس رقابت مثبت و سازنده بین دانش‌آموزان امکان‌پذیر خواهد بود. ایجاد فرهنگ تفکر در تعلیم و تربیت و ارزش دادن به افکار نو و تازه در حل مسائل درسی و همچنین ایجاد و طراحی کلاس درسی بر اساس آزادی عمل و سلیقه دانش‌آموزان بسیار مهم و تاثیرگذار خواهد بود.
بیشتربخوانید:
تاثیر قصه گویی در تربیت کودک
برخی از صاحبنظران بر این باور هستند که برای خلاق کردن آموزش و پرورش باید سراغ روش‌های پرورش خلاقیت رفت و آنها را به معلمان آموخت، ولی برخی دیگر از کارشناسان می‌گویند باید کارکنان آموزشی بیاموزند که چگونه روش خلاق را بیافرینند، این گونه با روش‌های فکری و زایش‌های اندیشه‌های نوین موجب تحقق آموزش و پرورش خلاق و نوآور خواهند شد.
آنچه مسلم است باید به تفکرات و تخیلات بچه‌ها اهمیت داد تا فرصت پیدا کنند افکار خود را مطرح نمایند. همچنین قدرت استدلال، اندیشیدن و تفکر انتقادی آنان را باید مورد تشویق قرار داد، چراکه دلیل موفقیت بسیاری از دانشمندان بزرگ کنجکاوی آنها بوده است، بنابراین در بحث آموزش از سنین کودکی باید فرصت‌های خودآموزی و فعالیت‌های مبتکرانه و کارشناسانه فراهم شود، چراکه کشف، اثری عمیق و ماندگار بر کودک خواهد داشت، لذا آموزش‌گران باید خلاقیت را به عنوان یک استعداد عمومی در نظر بگیرند و کلاس‌هایی ایجاد نمایند که در آن ایده‌های متفاوت و متنوع و لذت‌بخش آفریده شود.
پیاژه معتقد است که هدف اصلی آموزش و پرورش، پرورش افراد نوآوری است که می‌توانند فکر کنند و اهل تحقیق و بررسی باشند.
ایجاد زمینه خلاقیت برای کودکان
دنیای خلاقیت حد و مرز نمی‌شناسد. کدام کودک است که دوست ندارد روزش را با داستان‌سرایی و بازی و فعالیت‌های خلاقانه و سرگرم‌کننده سپری کند؟ از سویی دیگر این گونه فعالیت‌ها می‌توانند فوایدی عمیق ماندگار بر سلامت جسمی و روانی کودکان داشته باشند. خلاقیت همچنین می‌تواند توانایی‌های شناختی مغز را بهبود بخشد. به علاوه بر اساس تحقیقات جدید تفکر خلاق می‌تواند به مغز در ایجاد ارتباطات عصبی و یادگیری مفاهیم جدید کمک کند. از همه اینها گذشته انجام فعالیت‌های خلاقانه می‌تواند روحیه و تندرستی کودک شما را بهبود بخشد. ثابت شده افرادی که روی پروژه‌های خلاقانه کار می‌کنند، بیشتر احساس خوشبختی و شکوفایی دارند.
بیشتربخوانید:
راهکارهای تقویت عزت‌نفس درکودکان
ایده‌های قدیمی را کنار گذاشته و خلاقیت کودکان را پرورش دهیم
یکی از مهم‌ترین راه‌هایی که کودک ارزش وجودی خود را درک می‌کند، ارتباطش با والدین و بزرگ‌ترها است، بنابراین تا می‌توانید از ایده‌های کودکان تعریف و آنها را تشویق کنید.
دقت کنید کودکان شخصیت منحصر به فردی دارند. پس در پرورش خلاقیت آنها متناسب با شخصیت آنها برخورد کنید.
کودک باید بتواند به راحتی و بدون هیچ ترسی عقایدش را بیان کند.
از کودکان نباید انتظارات عجیب و غریب و بزرگی داشته باشیم.
به کودکان امکان اشتباه کردن بدهیم و اشتباه کردن را مهم بدانیم، چراکه در این مسیر اشتباهات نیز بسیار مهم و برای پرورش فکر حیاتی هستند.
به کودکان فرصت و زمان کافی بدهیم، زیرا محدودیت زمانی می‌تواند مانع از تفکر خلاق در آنها بشود.
چند روش برای پرورش تفکر خلاق در کودکان
از کودکان سوالاتی باز بپرسید؛ این گونه شما خلاقیت او را تحریک میکنید. مثال؛ اگر هر روز باران ببارد چه می‌شود؟ اگر همه لباس‌ها در یک سایز تولید شود چه اتفاقی می‌افتد؟ و یا اگر همه قاشق‌ها بزرگ ساخته شوند چه اتفاقی
می‌افتد؟ دقت کنید اینها تنها چند ایده هستند. سوالاتی که از کودک می‌پرسید، حتما باید متناسب با خصوصیات او باشد، مثلا کودکی که در شهر زندگی کرده با یک کودک روستایی تجربه‌های متفاوتی دارد و شاید سوالی که از یک کودک روستایی می‌پرسید را یک کودک شهری نتواند پاسخ دهد و یا برعکس.
بیشتربخوانید:
تزئینات خلاقانه وسایل منزل با گونی
از بازی‌ها غفلت نکنید
تفکر خلاق در پس‌زمینه بسیاری از بازی‌ها وجود دارد. بازی‌های تجسمی را به کودکان یاد بدهیم. بازیِ «تجسم کن» خلاقیت کودک را پرواز می‌دهد. بازی تجسم کردن به بازیابی اطلاعات، مرور خاطرات، مقایسه، ایده‌پردازی و ایجاد ارتباط بین اطلاعات ازهم‌گسیخته احتیاج دارد. بعد از ارائه توضیحاتی مختصر به کودک اجازه دهید خودش سناریو‌های خیالی متفاوتی بسازد.
اجازه دهید خیالات او پروبال بگیرد، حتی می‌توانید از کودک بخواهید تجسم کند به موجودی تبدیل شده است و در آن صورت ببینید چه موجودی را انتخاب می‌کند و در قالب این موجود چگونه زندگی می‌کند.
بازی کاربردها
بازی کاربردها می‌تواند باعث شود کودکان با استفاده از خلاقیت‌شان به کاربردهای جدیدی برای ابزارها فکر کنند. شما می‌توانید تعدادی وسیله بی‌ربط به کودک بدهید و از او بخواهید با ترکیب آنها وسیله‌ای کاربردی بسازد یا یک وسیله به او بدهید و از او بخواهید کاربرد جدیدی برای آن پیدا کند، مثلا یک تکه طناب به کودک بدهید. بعضی از کودکان ممکن است از آن به عنوان کمربند استفاده کنند بعضی دیگر ممکن است از آن به عنوان مار استفاده بکنند و بعضی دیگر چیزهایی دیگر را در ذهن خود می‌پرورانند.
برای کودکان شعر بخوانید
تحقیقات نشان داده جریان تعاملات زبانی در مسیرهای عصبی برای رشد خلاقیت خیلی اهمیت دارد. استفاده از استعاره‌ها یا ضرب‌المثل‌ها برای کودکان کوچک باعث غافلگیر شدن مغزشان می‌شود، بنابراین شما می‌توانید برای ارائه راه‌حل برای مشکلی که کودک با آن برخورد کرده است از شعر استفاده کنید و از او بخواهید سعی کند به یاد آورد که مصرع بعدی آن چیست؟
بیشتر بخوانید:
چه رنگ هایی در خانه انرژی منفی دارند؟
کتابخوانی
کتابخوانی برای کودکان و فعالیت‌های آرام به آنها بسیار کمک می‌کند تا انسجام اجتماعی را بیاموزند، اما زمانی را هم به انجام فعالیت‌های دسته جمعی و پرجنب وجوش اختصاص دهید. این امکان وجود دارد که بچه‌ها در فعالیت‌های برنامه‌ریزی نشده چیزهای جالب‌تری را کشف کنند، مثلا اگر تمام بچه‌ها دارند گرگم به هوا بازی می‌کنند، اما یک بچه محو تماشای یک پروانه شده است یک مربی منعطف به او خرده نخواهد گرفت. اولویت یک مربی حرفه‌ای باید رشد و پرورش کودک باشد، نه اجرای مو به موی برنامه‌های از پیش تعیین شده. مربیان باید دقت کنند یکی از اجزای ضروری هر کلاس، اجرای نمایش و بازی است. در این نوع نمایش‌ها و بازی‌ها، بارها تعدادی از بچه‌ها گرگ می‌شوند و تعدادی جیغ‌زنان در نقش برّه فرار می‌کنند. مربیان برای افزایش خلاقیت کودکان می‌توانند در این لحظه وارد عمل شوند. آنها می‌توانند به کودک کمک کنند تا رفتار کلیشه‌ای‌اش را به تصویر بزرگ‌تری از جهان متصل کند. معلمان همیشه ناظر رفتار کودکانند و به مرور زمان سبک منحصر به فرد ترس‌ها، نقاط قوت‌ها و فانتزی‌های هر یک از بچه‌ها را می‌شناسند. رفتار تکراری بچه‌ها در واقع روش آنها برای مقابله با استرس است. سعی کنید بعد از بازی عکس‌العمل بچه‌ها را مورد سوال قرار بدهید تا دلیل رفتارهای خاص شان را بهتر متوجه شوید و بتوانید راهکارهای بهتری به آنها ارائه دهید. مدارس یا خانواده‌هایی که به کودکان اجازه می‌دهند بدون ترس تفکرات خود را بیان کنند، با دیگران مخالفت کنند و به درک روابط دنیا بپردازند، امکان خلاقیت بیشتری را به آنها می‌دهند و این گونه رفتار بر روی توسعه خلاقیت کودکان اثرات بسزایی دارد. اگر به کودکان فرصت بروز خلاقیت بدهیم به راحتی می‌توانیم نظاره گر آنها بوده و از افکارشان لذت ببریم.
