نویسنده: اعظم حاجی یوسفی؛ بنیانگذار موسسه خیریه کودکان نیکوکار موعود ایرانیان، تهیه و تنظیم: معصومه موسایی
ارتقاء مهارت‌های اجتماعی موجب آگاهی بیشتر کودک از نحوه برقراری ارتباط با دیگران می‌شود. هر فرد برای زندگی موفق در یک جامعه نیازمند مهارت‌های اجتماعی است.
افرادی که تعاملات اجتماعی را بلد هستند در روابط آگاهانه‌تر و موفق‌تر عمل خواهند کرد. تعامل اجتماعی یعنی شناخت روحیه و احساسات درونی خود و دیگران و برخورد صحیح با آنها برای برخورداری از روابط مطلوب.
به همین دلیل تقویت مهارت‌های اجتماعی در کودکان از اهمیت به سزایی برخوردار است، بنابراین هر روز برای کار کردن روی مهارت‌های اجتماعی فرزندتان زمان بگذارید.
وقتی فرزند شما در مهارت اجتماعی به قدرت رسیده باشد قطعا به محبوبیت رسیده و به فردی دوست‌داشتنی در جامعه تبدیل می‌شود. این‌گونه کودکان کمتر دچار کم‌رویی یا انزوای اجتماعی خواهند شد.
همانطور که می‌دانید انزوای اجتماعی در سنین کودکی عواقب دراز مدت و جدی بر بهداشت روانی فرد در بزرگسالی خواهد گذاشت و ممکن است منجر به افسردگی، اضطراب، عزت نفس پایین و دیگر احساسات منفی شود احساساتی که افراد تنها از آن بسیار رنج می‌برند.
برای غلبه بر این مشکلات باید آموزش مهارت‌های اجتماعی و روابط مثبت با دیگران را از سنین پایین به کودکان آموخت تا اثرگذاری بیشتری داشته باشد.
سلام کردن
سلام کردن یکی از مهم‌ترین مهارت‌ها است. افراد از طریق سلام کردن با دیگران ارتباط برقرار می‌کنند پس در نخستین گام واژه سلام بسیار مهم است.
به کودکان بیاموزیم با لبخند و با صدای بلند سلام کنند و هنگام سلام کردن حتما به چشم طرف مقابل نگاه کنند. تماس چشمی و داشتن لبخند منجر به تقویت روابط اجتماعی او خواهد شد.
بعضی از کودکان به سختی سلام می‌کنند و حتی تن صدای‌شان هنگام سلام کردن دوستانه نیست. کودک باید یاد بگیرد هنگام سلام کردن به طرف مقابل حس شادی و خوشحالی بدهد.
توجه به ظاهر
به کودکان بیاموزید که بهداشت شان را رعایت کنند و موهای‌شان آراسته باشد. رعایت این گونه موارد به آنها کمک خواهد کرد تا احساس خوبی داشته باشند.
رفتار خوب
خوش رفتاری را در کودکان تقویت کنید و آنها را عادت دهید از کلماتی مانند لطفا، معذرت می‌خواهم و سپاسگزارم بسیار استفاده کنند. این کلمات باعث تقویت روابط آنها در اجتماع می‌شود.
برداشت صحیح از صحبت‌های دیگران
در گفتگوها و تعاملات به کودکان بیاموزیم؛ انگیزه کودکان دیگر را به خوبی متوجه شود تا با برداشت غلط از صحبت‌های طرف مقابل پاسخ نادرست و نامتناسب ندهد.
کودک باید آنقدر مهارت داشته باشد که قبل از هر گونه برداشت از صحبت‌های دیگران، کمی فکر کرده، صبور باشد و در پاسخگویی شتابزده عمل نکند.
پذیرش مخالفت‌ها
کودکان باید توانایی درک اختلاف ضمن گفتگو را داشته باشند که اگر چنین نباشد دچار ضعف ارتباط شده و دوستان‌شان را به مرور از دست داده و در جامعه لطمه می‌خورند، بنابراین می‌توان گفت با آموزش مهارت‌های اجتماعی می‌توان کودکان را برای غلبه با مشکلات جدی آماده کرد.
اینها موضوعاتی است که در مدرسه به کودکان نمی‌آموزند در حالی که آنها بیشترین مشکل را در ارتباط با دوستان خود در مدرسه پیدا می‌کنند.
بنابراین دست به کار شوید و برای آموزش به کودکان‌تان در موارد مختلف صحبت و آنها را تشویق به گفتگو کنید.
مثال‌هایی بزنید و از او بخواهید نظرش را بیان کند و این گونه تفکرات منفی و مثبت او را ارزیابی نمایید.
به عنوان مثال؛ از او بپرسید:
اگر دوستانت در حال بازی با توپ باشند و توپ به تو برخورد کند چه می‌کنی؟
ممکن است جواب‌ها این گونه باشند:
تصادفی بوده
عمدی بوده و من حتما تلافی می‌کنم
میخواستند با من دعوا کنند
و...
اگر برای دوستت پیغام بگذاری و او جواب ندهد چه می‌اندیشی؟
با من قهر کرده
متوجه نشده
و...
اگر با دوستت قرار بگذاری و تو سر وقت حاضر باشی، اما او نیاید چه می‌اندیشی؟
شاید اتفاقی برایش افتاده
من را دست انداخته
بد قول است
و سوالات مشابه دیگر
و این گونه او را به مثبت اندیشی تشویق و از پیش داوری دوری کنید.
برای هر یک از والدین پیش آمده که کودکان‌شان به گله از دوستانش پرداخته و در مورد اتفاقاتی که برایشان رخ داده اظهار نظر می‌کنند.
مثلا کودک‌تان می‌گوید؛
در صف آب خوری بودم که محمد من را هول داد و من با او دعوا یا قهر کردم.
در این گونه موارد زود قضاوت نکنید و نظر ندهید در عوض کودک‌تان را مانند یک کارآگاه وارد بازی نمایید و از او بخواهید به جای قهر کردن با محمد از او بخواهد، توضیح دهد که چرا او را هل داده است.
شاید محمد این گونه توضیح دهد که:
آخر صف دو نفر با هم دعوا کردند و به من خوردند و من چون پشت سر تو بودم تعادلم را از دست داده و با تو برخورد کردم.
با این‌گونه روش‌ها شما کودک‌تان را دعوت به صبر و تفکر قبل از قضاوت میکنید و در حقیقت او را از مهارت اجتماعی برخوردار و کمک میکنید تا در این گونه موارد انگیزه کودکان دیگر را به خوبی متوجه شود و در نتیجه با برداشت غلط پاسخ نادرست و نامناسب ندهد.
کودکانی که در این گونه موارد مهارت کافی ندارند پیوسته با این تفکر بزرگ می‌شوند که همیشه فرد مقابل او مقصر است و از روی عمد کاری کرده یا حرفی زده و کودک با بازخورد سریع و بدون اندیشه به مرور روابط اجتماعی‌اش ضعیف شده و دوستانش را از دست داده و به انزواطلبی سوق پیدا خواهد کرد.
چند توصیه برای اینکه کودکان بتوانند در جامعه رفتاری مناسب داشته باشند
به او بیاموزید پیش از تصمیم‌گیری در مورد افراد بداند فرد مقابل به چه چیزی فکر می‌کرده و یا چه چیزی باعث بروز چنین رفتاری از او شده است.
به عنوان مثال برایش توضیح دهید که اگر وارد کلاس شدی و دیدی دوستانت در حال خندیدن هستند به جای ناراحت شدن و کناره‌گیری؛ از آنها بپرس به چه چیزی می‌خندند؟
به او بگوئید وقتی از رفتار فردی ناراحت شدی ابتدا خودت را جای طرف مقابل بگذار و حدس بزن اگر در شرایط او بودی چه می‌کردی؟
به کودک بیاموزید هنگام صحبت کردن نوبت را رعایت کرده و صحبت دیگران را قطع نکند.
از او بخواهید همیشه حق‌بین و حق‌گو باشد حتی اگر به نفع وی نباشد.
آموزش همدلی را فراموش نکنید اگر کودکان همدل باشند به راحتی قادر به درک احساسات سایر افراد خواهند بود.
به عنوان مثال یک کودک همدل اگر همکلاسی‌اش در یکی از درس‌هایش ناموفق باشد به جای مسخره کردن به درک احساس او پرداخته و او را دلداری داده و یاری خواهد کرد.
و در آخر حتما به کودکان مهارت عذرخواهی کردن بعد از اشتباهات‌شان را بیاموزید.
مردمی که بابت اشتباهات‌شان عذرخواهی می‌کنند نه تنها احمق نیستند، بلکه انسان‌های شجاع و قابل احترامند.
