اعظم حاجی یوسفی؛ بنیانگذار موسسه خیریه کودکان نیکوکار موعود ایرانیان، معصومه موسایی
کودک‌آزاری به انواع رفتارهایی که به صورت عمد باعث درد، ناراحتی و عذاب کودک شود گفته می‌شود.
این گونه رفتارها را می‌توان به دسته‌های مختلف تقسیم نمود، مانند:
آزارهای جسمی، جنسی، عاطفی و حتی غفلت از کودک و ...
آزار جسمی
برخی از والدین با تفکر اینکه با تنبیه بدنی باعث تربیت کودک می‌شوند به این رفتار دست می‌زنند، اما تنبیه بدنی نوعی کودک‌آزاری است.
هل دادن، کتک زدن، کبود، زخمی یا حتی داغ کردن اعضای بدن، پرتاب اشیاء به سمت کودک و ... .
علائم نشان‌دهنده تنبیه بدنی کودک
جراحات روی بدن کودک، نداشتن علاقه رفتن به خانه، ترس از بزرگسالان و دوست نداشتن محیط خانواده.
رفتار غیرعاطفی
رفتار غیرعاطفی به کودک می‌تواند از طرف خانواده، معلمین و مربیان و یا حتی هم سن و سالان او باشد.
رفتارهایی مانند: اخم کردن، نگفتن جملات محبت‌آمیز، در آغوش نگرفتن، سرزنش کردن، دادن لقب‌های نامناسب، به طور مکرر سرزنش کردن، زندانی کردن در جای تاریک و یا دربسته، مقایسه کودک با دیگری و... .
نمونه‌هایی از علائم نشان‌دهنده بدرفتاری عاطفی در کودک
* بی‌تفاوتی، افسردگی، انزواطلبی، کاهش تمرکز و یادگیری و اعتماد به نفس پایین در کودک.
بدرفتاری جنسی
از تجاوز گرفته تا لمس و بوسیدن آلت تناسلی کودک، مجبور کردن کودک به لخت شدن و یا حتی تماشای کودک در حمام و توالت
نمونه‌هایی از علائم بدرفتاری جنسی در کودک
علاقه در مورد اعمال جنسی در سنین پایین، نفرت از اعضای تناسلی یا احساس زشت بودن بعضی از اندام‌های خاص بدن، پرخاشگری بیش از حد نسبت به دیگر کودکان، ترس بیش از حد از یک فرد خاص در خانواده یا آشنایان.
غافل شدن از کودک
غفلت از کودک نیز یکی دیگر از بدرفتاری‌ها نسبت به کودکان است که باعث آزار آنها می‌شود، زیرا در این صورت کودک از چیزهایی که مورد نیازش است محروم شده و خواسته‌های به جای او به درستی برآورده نمی‌شود.
البته برآورده نشدن یک خواسته نمی‌تواند ملاک عمل باشد، اما در مجموع نباید از نیازها و خواسته‌های مادی و معنوی کودک غافل شد. نیازهایی مانند:
نیاز جسمی، شامل: غذای مقوی و کافی، پوشاک مناسب، تفریح، مراقبت‌های درست، بهداشت، خانه‌ای امن، مراقبت‌های درمانی و پزشکی و ... .
نیازهای عاطفی شامل: توجه و احترام به کودک، محبت، عشق، حمایت‌های روانی و ... .
نیازهای آموزشی شامل: امکانات کافی برای تحصیل، پیگیری وضعیت تحصیلی و رفتاری کودک در مدرسه و ... .
نمونه‌هایی از علائم نشان‌دهنده غفلت در کودک
* پوشش نامناسب، سر و وضع کثیف و نامرتب، بیماری درمان نشده، نداشتن کتاب و اسباب و لوازم کافی، گرسنگی، کاهش وزن و ... .
* البته غفلت با فقر اقتصادی متفاوت است.
خشونت در خانواده
کودک حتی اگر خود مورد خشونت قرار نگیرد، ولی شاهد خشونت در خانه باشد نیز؛ بسیار آزار می‌بیند.
خشونت یکی از اعضای خانواده نسبت به دیگران مثل: خواهر، برادر، پدر یا مادر
نمونه‌هایی از علائم خشونت در کودک
* این گونه کودکان تمایلی به رفتن به خانه نشان نمی‌دهند و ممکن است از بی‌علاقگی خود نسبت به خانواده با معلم سخن بگویند و یا از فردی حتی در خانواده بترسند.
* این گونه رفتارها پیامدهای منفی و مخربی به همراه دارند که می‌توانند در دوره کودکی و حتی در بزرگسالی مشکلات جدی برای فرد و جامعه ایجاد کنند. مانند: رفتارهای ضد اجتماعی، بزهکاری، مواد مخدر، رفتار مجرمانه و ... .
* اگر در خانواده و مدرسه افرادی باشند که کودکان بتوانند با آنها ارتباط نزدیک برقرار نموده و با خیال راحت با آنها درد دل کنند شاید کمتر آسیب دیده و کمتر درگیر مشکلات شوند.
از طرفی آموزش این گونه موارد که به طور خلاصه ذکر شد به والدین، نیز می‌تواند کمک‌کننده باشد، بنابراین وارد عمل شده و به اطلاعات خود به عنوان والد بیفزایید.
* برای کودکان بیشتر وقت بگذارید به آنها توضیح دهید که اعضای بدن آنها کاملاً شخصی است و کسی حق دست زدن به آن را ندارد و این موضوع را از دوره نوزادی در وجودش نهادینه کنید (مثلاً پوشک او را در خفا تعویض نمایید و از لخت کردن او در جمع خودداری نمایید).
* در صورتی که در ارتباط برقرار کردن با فرزندتان مشکل دارید و یا همسرتان، فرزندتان را مورد بدرفتاری قرار می‌دهد، برایش توضیح داده و اگر تکرار شد، با درمانگر مذاکره کنید.
* اگر در خانواده شما کسی هست که به دلیل اعتیاد نمی‌تواند خشم خود را کنترل کند، حتماً او را تشویق به ترک نمایید.
* با والدین دیگر گفتگو کنید و از تجارب موفق آنها در حمایت از کودکان بهره بگیرید.
* اگر فشار کاری شما و همسرتان زیاد است و قادر به کنترل خشم خود نیستید و در نتیجه رفتارتان باعث آزار کودک می‌شود، به یک روانشناس و یا روان‌پزشک مراجعه کنید.
* از کودک‌تان بیش از حد توان توقع نداشته باشید.
* در مورد رفتار معلم یا مربی مهد کودک فرزندتان از او پرس و جو کنید.
* به فرزندتان توجه کنید، او را در آغوش بگیرید و ببوسید. حتی اگر در سنین نوجوانی هستند اگر متوجه شدید کسی در فامیل شما باعث بدرفتاری جنسی با فرزندتان است رابطه خود را با او قطع کنید.
* مراقب افرادی که دور و بر کودک هستند، باشید.
* روش مؤدبانه نه گفتن را به کودک بیاموزید.
* شرایطی ایجاد کنید تا کودک به راحتی در مورد احساسات و تجارب خود با شما صحبت و گفتگو کند. آگاه باشید و واکنش مناسب نشان دهید و او را سرزنش نکنید چرا که در این صورت، کودک هرگز چیزی به شما نخواهد گفت.
خشونت حتی بر روی نوزادان هم تأثیر مخرب دارد
در فاصله بین 7 ماهگی قبل از تولد و یک سالگی بعد از تولد، مغز به طور چشمگیری رشد می‌کند و در این دوران، رشد مغز در مقابل حوادث ناگوار بسیار آسیب‌پذیر است. تحقیقات نشان داده که اگر مغز در معرض آسیب‌های روحی و فیزیکی شدید قرار بگیرد، ساختارش تغییر می‌کند، بنابراین اگر در رفتار نوزادی که در معرض خشونت خانگی قرار می‌گیرد، تغییراتی مشاهده شود، جای تعجب نیست، از جمله: تحریک‌پذیری، اختلال خواب، وحشت‌زدگی و ... .
خانه را برای کودک امن کنید
تحقیقات نشان می‌دهد: رفتار وحشت‌زده و استرس فردی که از کودک مراقبت می‌کند می‌تواند آشفتگی در دلبستگی را در او برانگیزد.
بنابراین کودکانی که از دلبستگی ایمن برخوردارند کمتر دچار استرس می‌شوند.
مطالعات متعددی، اهمیت مادری کردن حساس و پاسخگو را در رشد سالم کودک نشان داده‌اند.
بعضی از مادران علی‌رغم تمامی مشکلاتی که دارند، و حتی گاهی ممکن است زجر بکشند، قادرند در مقابل نیاز کودک‌شان پاسخگو باشند. اما متاسفانه برخی آنقدر غرق در استرس می‌شوند که نوزاد به دلیل استرس حاکم در خانه در فضای خشونت خانگی قرار گرفته و از رابطه باکیفیت با پدر و مادر محروم می‌شود.
اگر خانه و خانواده برای او ناامن باشد، در روند رشد حس امنیت و اعتماد در کودک خردسال رشد نمی‌کند و در نتیجه ممکن است دچار اختلالات روان‌تنی، مشکل در تمرکز و توجه، پرخاشگری، ضعف تحصیلی و ... شوند.
دانشمندان معتقدند هر چه کودک بیشتر در معرض عوامل خطر باشد، احتمال اختلالات رفتاری در او بیشتر و دوره نوجوانی او پرخطرتر می‌شود.
با امن ساختن خانه برای زندگی کودک حس امنیت را در وجود کودک‌تان پرورش دهید، چرا که تحقیقات ثابت کرده کودکانی که به سن سه سالگی رسیده‌اند و در معرض خشونت خانگی قرار دارند، دچار پریشانی و پرخاشگری می‌شوند به خصوص با هم سن و سالان خود.
برخی معتقدند دختران بیشتر دچار پریشانی و پسران بیشتر دچار پرخاشگری می‌شوند.
همچنین احتمال بالای خصمانه دیدن نیات دیگران، اختلالات روان‌تنی، وجود مشکلات در کارهای مدرسه، ضعف تحصیلی، ترس از مدرسه و مشکلات در توجه و تمرکز نیز از دیگر مسائل مربوط به ناامنی و عدم اعتماد کودک، مطرح شده است.
با توجه به اهمیت موضوع و نقش جدی والدین امید داریم، آموزش‌های قبل از ازدواج که نقش موثری در کاهش بروز رفتار پرخاشگرانه دارد، به وفور و به صورت رایگان در اختیار زوجین قرار گیرد تا با بهره‌مندی از آن بتوانیم دنیایی بهتر بسازیم.
لینک کانال تلگرام: iranian_moud_charity@
