زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

مدارا با کودکان آتش پاره!- قسمت دوم

در شماره قبل به بیان خصوصیات كودكان بیش فعال پرداختیم، در این مقاله، به ادامه مطلب می‌پردازیم.

علت به وجود آمدن بیش‌فعالی احتمالا ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی است. احتمالا این کودکان در بخش‌های مربوط به توجه و تمرکز در مغز دچار نقص جزئی هستند. از عواملی که می‌‌توانند در بروز این اختلال موثر باشند سیگار کشیدن و یا مصرف الکل در دوران بارداری توسط مادر است. حتی استنشاق تحمیلی دود سیگار توسط مادر باردار، باعث اختلال در رفتار کودک می‌‌شود. استرس مادر هم با این موضوع ارتباط دارد. تحقیقاتی که در این زمینه انجام شده بیانگر این است که این اختلال معمولا در خویشاوندان نزدیک این افراد هم وجود دارد. مسمومیت ناشی از سرب حاصل از دود اتومبیل و آلودگی هوا، غذاهای محتوی مواد افزودنی مثل شیرین کننده‌های مصنوعی و یا رنگ دهنده‌های خوراکی، مواد جلوگیری کننده از فاسد شدن غذا که در بعضی از غذاهای آماده وجود دارد، نیز در ایجاد این اختلال سهیم هستند. در صورت بی‌توجهی به کودکان بیش‌فعال و معالجه نشدن آنها احتمال اینکه این افراد در آینده به افسردگی مبتلا شوند و یا در نوجوانی رفتارهای ضد اجتماعی و گاه بزهکارانه داشته باشند زیاد است. بنابراین به والدین توصیه می‌‌شود که حتما در دوران کودکی برای معالجه فرزند خود اقدام کرده بیماری را مهار کنند.

 کودک بیش‌فعال را چگونه مهار کنیم؟

از آنجایی که دارو و درمانی برای کودکان مبتلا به اختلال بیش‌فعالی به تنهایی پاسخگو نیست، والدین بهتر است روش‌های تربیتی و برخورد مناسب با این کودکان را فرا بگیرند اما به راستی چگونه باید با این کودکان برخورد کرد؟ روش‌های تربیتی مناسب این کودکان کدام هستند؟

بزرگ کردن هر کودکی به آموزش والدین نیاز دارد اما کودکی بیش فعال نیروی زیادی را می‌‌طلبد. اگر به عنوان والدین کودک، نقش خود را به خوبی در مقابل همه کسانی که در درمان کودک شرکت دارند، مانند معلمان، پزشک، روانشناس و حتی سایر اعضای خانواده  ایفا کنید، مهم‌ترین و بهترین حامی کودک هستید. نتیجه این حمایت‌ها و آموزش‌ها این است که می‌‌توانید به کودک بیش‌فعال خود کمک کنید به سوی موفقیت گام بردارد. در اینجا چند روش مناسب برای رفتار با این کودکان را بیان می‌‌کنیم:

 نگرش و افکار خود را تغییر بدهید

از آنجا که تعدادی از انتظارات، باورها و پیش داوری‌های خاص والدین باعث بروز مشکلات ارتباطی والد و کودک می‌‌شود، لازم است برخی از شناخت‌ها در نخستین مرحله اصلاح شوند. مثلا به عنوان والد باید بدانید: رفتار کودک مربوط به یک اختلال است و از روی قصد و عمد نیست، کودک توانایی یادگیری و موفقیت دارد، کودک مجموعه‌ای از توانایی‌های منحصر به فرد را دارد که این ویژگی‌ها ارزشمند هستند. به صورت خلاصه هر چقدر می‌‌توانید در مورد این بیماری بیاموزید؛ هر چقدر بیشتر بدانید می‌‌توانید به کودک‌تان بهتر کمک کنید.

 گوش دادن به کودک و صحبت کردن درست با او

 ارتباط برقرار کردن با کودک خود.

 رفتار خود را با سن کودک متناسب کنید.

در هنگام صحبت با کودک ارتباط چشمی با او داشته باشید.

خود را به جای کودک بگذارید.

 سعی کنید هدف او را از بروز چنین رفتارهایی کشف کنید و برای گوش دادن به صحبت‌های کودک خود وقت بگذارید.

 آرام ولی محکم صحبت کنید.

 احساس‌تان را به کودک بگویید. بدون اینکه مستقیم از کودک انتقاد کنید، به او بگویید در مورد اعمال و رفتارش چه احساسی دارید. مثلا وقتی به موقع نمی‌خوابی، واقعا نگران می‌‌شوم.

 توجه مثبت به کودک نشان دهید.

 فقط زمانی می‌‌توانید با موفقیت برای فرزند خود حد و مرز قوانین را تعیین کنید که به ویژگی‌های مثبت او توجه نشان دهید.

 مؤثرترین راه برای آموزش رفتار خوب، شکل دادن رفتار یا تحسین است. اگر هنگام تحسین کودک خود، راهنمایی‌های زیر را به کار ببندید، متوجه خواهند شد این کار به عنوان یک روش تربیتی و انضباطی بسیار مؤثر است.

 به کودک خود بگویید که کدام صفات او را می‌‌پسندید. دست‌کم چند بار در روز کودک خود را تحسین کنید.

به‌طور مناسب تحسین کنید. برای دریافت پاسخ‌های بهتر، نوع تحسین را با سن و اخلاق کودک متناسب کنید. برای نمونه در آغوش گرفتن، بوسیدن، نوازش کردن و دیگر نشانه‌های عملی محبت همراه با کلمات مهرآمیز برای کودکان مناسب‌تر هستند.

 کودک را با افراد دیگر مقایسه نکنید.

 وظایف را به مراحل کوچک‌تر تقسیم کنید.

 به کودک خود بگویید چه کاری را باید انجام بدهد، نه اینکه چه کاری را نباید انجام بدهد، زیرا باید به این کودکان شروع راه را نشان دهیم، نه اینکه آنها را متوقف کنیم.

 به کودک علامتی نشان دهید که به او بفهماند زمان شروع کارش است؛ از کودک بخواهید به شما بگوید در شروع، وسط و پایان چه کارهایی را انجام داده است.

 یک ساختار زمانی ثابت را برای غذا خوردن، انجام تکالیف، تلویزیون نگاه کردن، بیدار شدن و به رختخواب رفتن تنظیم کنید.

 برای انجام کارهایی که به توجه و یادگیری نیاز دارد، وقت استراحتی تعیین کنید.

 به کودک اجازه دهید انرژی‌های اضافی خود را با انجام بعضی از ورزش‌های فیزیکی تخلیه کند.

 تکالیف مدرسه را به‌طور روزمره مرور کنید و از آموزگار بخواهید کارهای کلاسی کودک را برای شما بفرستد. همچنین زمان مشخصی را برای انجام تکالیف انتخاب و برای انجام تکالیف روزمره جدولی تهیه کنید. به عنوان مثال، شنبه‌ها: ریاضی و فارسی.

 یک مکان آرام تعیین کنید که کودک تکالیف مدرسه را در آنجا انجام و کتاب‌ها و دفترهای مدرسه‌اش را هر شب پیش از خواب در آنجا قرار دهد و صبح، هنگام رفتن به مدرسه آنها را فراموش نکند؛ تکالیف را بازبینی کنید. صحت و نظم و ترتیب آنها را بررسی کنید و به کودک خود تذکر دهید اگر تکالیفش را انجام دهد، به او پاداش می‌‌دهید. کودک را در انجام تکالیفش راهنمایی کنید. ولی خودتان تکالیف را انجام ندهید.

 با ایفای نقش، کودک‌تان را آموزش دهید. این موقعیت‌ها می‌‌تواند شامل دعوت یک دوست به بازی، صحبت با تلفن، خوشامدگویی به میهمان، گفتگو با کودکان و... باشد.

 کودک را مکلف کنید در انجام کارهای منزل کمک کند مانند چیدن سفره، مرتب کردن اتاق، کمک در آشپزی و... از این طریق اعتماد خود به توانایی او در مسئولیت پذیری را نشان دهید.

 دستورات مؤثر و مناسب بدهید.

 کودکان دچار اختلال بیش‌فعالی در کنترل حواس خود ناتوان هستند. بدین ترتیب وقتی می‌‌خواهید کودک رفتار خاصی داشته باشد یا کار خاصی انجام دهد، باید حواس خود را متمرکز کند. برای آموزش این مرحله از مداخله موارد زیر پیشنهاد می‌‌شود:

 محیط خانه را بازسازی کنید. فعالیت‌ها و شلوغی‌ها و تماس‌های تلفنی غیر ضروری را کاهش دهید و تلویزیون را خاموش کنید.

 برای تقویت توجه کودک ابتدا از بازی «نگاهتو برنگردون» استفاده کنید. بدین ترتیب که شما و کودک‌تان به چشمان یکدیگر خیره شوید، هر کس زودتر خسته شود و نگاهش را برگرداند، بازنده است. پس از اینکه کودک خیره شدن را به خوبی یاد گرفت، به او بیاموزید حواسش را روی کسی که در حال صحبت کردن است، متمرکز کند. فراموش نکنید در صورت انجام درست این تمرین، کودک را تحسین کنید.

 مطمئن شوید کودک‌تان وظایفش را متوجه شده است و از او بخواهید دستور را با صدای بلند تکرار کند.

 به کودک‌تان نحوه انجام درست فعالیت‌ها را آموزش دهید.

 فعالیت‌هایی را انتخاب کنید که کودک قادر به انجام آنها باشد.

 قوانین باید به صورت شفاف و خلاصه شده باشد. کودک باید به‌طور دقیق بداند شما چه انتظاری از او دارید.

 به رژیم غذایی و مصرف داروها توجه کنید

اختلال بیش‌فعالی با رژیم غذایی در ارتباط است. تغذیه نامناسب و حساسیت‌های غذایی ممکن است این اختلال را افزایش دهد. در این مورد به یاد داشته باشید:

 در وعده‌های غذایی نظم زمانی ایجاد کنید؛ اندازه‌گیری دقیق وزن و قد کودک را دنبال کنید.

 از مواد غذایی پروتئینی از قبیل میوه‌های خشک شده، تخمه گل آفتاب‌گردان، میوه‌های مغزدار (پسته، گردو، فندق)، غذاهای بدون نمک، میوه و سبزیجات تازه استفاده کنید؛ از قرار دادن چیپس و نوشابه‌های گازدار در دسترس کودک خودداری و خوردن پیتزا را برای خانواده محدود کنید و کلا غذاهای طبیعی و زنده به کودک بدهید.

 بــــرای بسیـــاری از کودکان مبتلا، دارو درمانی جزء جدایی ناپذیر برنامه درمانی است. دارو درمانی برای این استفاده می‌‌شود تا علائم این اختلال را بهبود بخشد و کودک بتواند به‌طور مؤثری به فعالیت ادامه دهد، بنابراین مصرف او را پیگیری کنید.

 برخورد و اتخاذ شیوه‌های تربیتی با کودکان بیش‌فعال بسیار توان‌فرساست. در این گروه‌های حمایتی شما با سایر مادران دارای فرزند بیش‌فعال آشنا خواهید شد که ضمن احساس همدردی کردن با آنان، می‌‌توانید از تجارب موفق آنان نیز استفاده کنید.

در آخر چهار نکته از حضرت محمد(ص) درباره‌ کودکان‌تان را به یاد داشته باشید:

 آنچه را که کودک در توان خود داشته و انجام داده است از او قبول کنید.

 آنچه را که انجام آن برای کودک سنگین و طاقت‌فرسا است از او نخواهید.

 او را به گناه و سرکشی وادار نکنید.

 به او دروغ نگویید و در برابر او مرتکب اعمال ناشایست نشوید.