دکتر فاطمه مفیدی؛ متخصص تغذیه
از یک سو توجه، نگرانی و سوالات بی‌شمار خانواده‌‌ها راجع به تغذیه کودکان و نوجوانان و از سوی دیگر کمبود یک منبع علمی معتبرکه جدای از پرداختن به جنبه‌‌های تخصصی، به صرف جهت استفاده عمومی در سطح جامعه در نظر گرفته شده باشد، مرا وا داشت تا مجموعه مطالبی در مورد تغذیه کودکان و نوجوانان تهیه کرده، از فرصتی که مجله در اختیار بنده قرار داده استفاده کنم و در هر سری ارائه کنم باشد که مورد استفاده هموطنان عزیزم قرار بگیرد.
رشد و نمو
رشد و تكامل از علوم پایه در طب اطفال است. رشد به معنای تغییر در اندازه‌‌های فیزیکی بدن در طول زمان و نمو به معنای تغییر در کارآیی اعضاء بدن در نتیجه تغییرات به وجود آمده در ساختار تفكر و رفتاركودك است. به عنوان مثال، توانایی گرفتن اجسام در دست نوعی نمو است.
عوامل موثر در رشد
عامل وراثت: عوامل ژنتیكی بر رشد و تكامل و به ویژه قد، وزن، تكامل اجتماعی و عقلانی و شخصیت موثرهستند. یعنی ژن‌‌های موجود در هسته سلول‌‌ها با برنامه‌ریزی از قبل تعیین شده مشخص می‌‌سازند که رشد نهایی فرد به چه میزانی خواهد رسید.
سن: میزان رشد در زندگی جنینی از هر زمان دیگری بیشتر است. در سال اول زندگی نیز میزان رشد زیاد می‌باشد و بعد از آن به هنگام بلوغ افزایش مییابد
جنس: در حدود ده تا یازده سالگی قد و وزن دختران ناگهان افزایش مییابد. این رشد مربوط به دوران بلوغ است در پسران جهش رشد كمی دیرتر یعنی در دوازده تا سیزده سالگی است.
تغذیه: وضعیت تغذیه پیش از زایمان و پس از آن بر رشد و تكامل اثر میگذارد. تاخیر رشد از نشانه‌‌های سوء تغذیه است هنگامی كه وضع تغذیه كودك بهبود یابد وزن و قد او شروع به رشد می‌‌كند.
کیفیت و کمیت تغذیه به ویژه در ماه‌های اول عمر تاثیر زیادی در رشد دارد، به طوری که اثرات سوء یک سوء تغذیه شدید در اوایل زندگی می‌‌تواند باعث عوارض دائمی در کودک شود.
اشکال در تغذیه می‌‌تواند به دلیل فقر فرهنگی، اقتصادی یا مشکلات سوء جذب مواد غذایی باشد که مواد غذایی ضروری در زمان لازم در اختیار کودک قرار نگیرد.
بیماری‌های مزمن: در برخی بیماری‌ها سوخت‌وساز بدن افزایش مییابد و حتی اگر به میزان کافی مواد غذایی در اختیار کودک قرار داده شود، باز هم نخواهد توانست رشد کافی پیدا کند.
محیط فیزیكی: برخورداری از نور آفتاب، تغذیه خوب، روشنائی و تهویه نیز بر رشد و تكامل اثر میگذارد.
عوامل روحی: بچه‌‌هایی که شرایط روحی و روانی بهتری داشته باشند، رشد مناسب تری نسبت به کودکانی خواهند داشت که تغذیه خوبی دارند ولی مورد محبت واقع نمی‌شوند. عشق، تمایل به مراقبت و روابط مناسب بین والدین و كودك بر تكامل اجتماعی، عاطفی و هوشی كودكان اثر گذار است.
هورمونها: هورمون‌‌های تیروئید از زمان زندگی داخل رحمی در رشد جنین تاثیر دارند. هورمون رشد بعد از حدود 2-1/5 سالگی اثر ویژه‌ای روی رشد دارد. هورمون‌‌های جنسی نیز در سنین بلوغ و زمان جهش رشد روی رشد اثر دارند.
فصل: میزان و نوع رشد کودکان در فصل‌‌های مختلف متفاوت است به اینصورت که در فصل بهار، رشد قدی کودکان بیشتر است، در حالی که در زمستان‌‌ها، بیشتر وزن ایشان افزایش مییابد.
به طور کلی در سنین پایینتر، روند رشد سریعتر است به نحوی که در چند ماه اول عمر رشد بسیار سریعی در قد و وزن و دور سر وجود دارد و در ماه نهم، حداکثر رشد در بافت‌‌های چربی زیر جلدی وجود دارد، پس از آن از ماه دهم در بسیاری موارد، اشتهای کودک کاهش مییابد که به آن بی اشتهایی فیزیولوژیک گفته می‌‌شود.
در سال دوم عمر نیز این وضعیت ادامه دارد و در اثر کاهش اشتها، کاهش در بافت‌‌های چربی زیر جلدی نیز بوجود می‌‌آید و بچه‌ای که قبلا چاق به نظر می‌‌رسید به تدریج لاغر و عضلانی می‌‌شود...
برای خواندن بخش دوم -آنچه باید درباره رشد کودکان یک تا سه سال بدانید- اینجا کلیک کنید.
