داریوش كیانی
واقعیت این است که زمان، مثل برق و باد در حال گذر است و ما توان متوقف کردن آن را نداریم. جریان تکرار نشدنی زندگی در مرحله اول به حافظه ما سپرده میشود اما غالباً ماندگار نمیشود... پس ما چه باید بکنیم تا بتوانیم بخشی از زندگی منحصر به فرد خود و اطرافیانمان را به ثبت برسانیم؟
بهطور معمول، سه روش اصلی و متداول پیش پای ماست که عبارتند از:
نگارش خاطرات، تهیه فیلم و گرفتن عکس
هر سه این موارد اقداماتی مفید هستند به شرط آنکه به اندازه کافی برای انجامشان، همت و استمرار به خرج دهیم. ثبت خاطرات به هر شکلی که باشند در یک خصوصیت با هم مشترکند.... هر چقدر که کهنهتر میشوند، شیرینتر شده و بر ارزش آنها افزوده میگردد. و البته ویژگیهای متفاوتی نیز دارند که در این مجال از میان این سه روش به جنبههای مختلف عکاسی از کودکان میپردازیم.
چرا از کودکانمان عكس میگیریم؟
یکی از مهمترین انگیزههایی که والدین را برای تهیه عکس از فرزندانشان ترغیب میکند ذوق و خواسته درونی آنها هستند. تمام پدر و مادرها از دیدن عکس کودک خود لذت میبرند، زیرا در واقع فرزندان، محصول زندگی آنهاست و آنها با نگاه کردن به عکس كودك خود گویی که به عمق زندگی خود مینگرند و به این واسطه لذتی معنادار را در درون خویش احساس میکنند.
اندیشه هوشمندانه برخی از والدین از این نیز فراتر میرود. این افراد کسانی هستند که به جنبه اسنادی عکس هم توجه دارند و به همین دلیل نسبت به ثبت ویژگیهای ظاهری، حرکتی و رفتاری کودک خود در هر سنی مکرراً اقدام میکنند. و اما یک عکس چگونه میتواند از قابلیتهای مورد بحث برخوردار باشد؟
ویژگیهای عکاسی
اصولاً عکس از خصوصیت منحصر به فردی برخوردار میباشد. چرا که قادر است یک لحظه از زمان را در خود متوقف نماید و از سوی دیگر به بیننده اجازه میدهد تا به اندازهای که دوست دارد آن یک لحظه را تماشا کند. همچنین دیدن عکس فرایند سادهای است به این معنا که ما برای دیدن آن نیازی به برق، باطری و یا وسیله خاص نداریم و تنها با در اختیار داشتن اندکی روشنایی میتوانیم آن را ببینیم و به واسطه آن جریان زندگی خود را در ذهنمان زنده نگهداریم.
عکس یک کودک باید دارای چه ویژگیهایی باشد ؟
بهطور کلی میتوان گفت عکسی که خصوصیات و رفتارهای کودکانه را به تصویر بکشد، عکس خوبی است ... دو تا دندان کوچولو، آب دهانی که از گوشه لب در حال ریختن است، یک لنگه کفش که از پای او در آمده و. . . از جمله نشانههای بارز کودک است. ما نباید تلاش کنیم تا فرزندمان جلوی دوربین شبیه آدم بزرگها شود و یا اینکه او را مثل خودمان آرایش کنیم.
گاهی به اقتضای صحنه و فضا باید اجازه دهیم تا موهایش آشفته باشد یا صورتش را کثیف کند و... موضوع دیگری که میتواند صدمه زیادی به ماهیت عکس کودک بزند، دستکاری کامپیوتریست، اصلاح عکس کودک فقط تا جایی جایزاست که باورپذیری آن را از بین نبرد. اگر تصویر کودک را از پسزمینهای که در آن عکاسی شده جدا کنیم و در زمینهای دیگر قرار دهیم معمولاً به تصویری غیر واقعی خواهیم رسید که شاید برای بزرگترها تماشایش جالب باشد اما همین امر سبب میشود تا عکس جنبه سندیت خود را از دست بدهد.
فراموش نکنیم که هر شخصی زمانیکه بزرگ میشود عکسهای دوران کودکی خود را با دقت زیادی بررسی میکند و ابعاد و اندازه خود را با اشیاء پیرامون موجود در تصویر مقایسه میکند تا بتواند تصویر دقیقتری از آن دوران در ذهن خود بوجود آورد. ما نباید با دخل و تصرف فتوشاپی امکان این بررسی را از او بگیریم.
این موضوع در مورد رتوش عکس هم صدق میکند و باید مراقب باشیم طی این فرایند، ماهیت پوست کودک تغییر نکند و رنگ چشمها و موهایش عوض نشوند و در کل نباید تغییر ظاهری زیادی در ماهیت چهره او به وجود بیاوریم و به قول معروف سعی نکنیم که زیبایی غیر واقعی به او ببخشیم.
در طی مدتی که از کودکان عکاسی میکنم، هیچگاه در آتلیهام کودک زشتی ندیدهام، از آنجا که روح تمام کودکان زیباست اگر هم کوچولویی ظاهر زیبا نداشته باشد به واسطه روح لطیفش، عکسهایش مملو از زیبایی و طراوت میشوند. به هر صورت این نکته را نباید فراموش کنیم که فرزندان ما در موقعیتی نیستند که برای مستند نگاری خویش تصمیم بگیرند، لذا والدینی که برای وقوع این امر تلاش میکنند بیشک هدیهای ارزشمند را برای فرزندان خود به یادگار باقی خواهند گذاشت.