به قلم : شیرین فرساد ؛ دانشجوی دکتری میکروبیولوژی
تحریریه زندگی آنلاین : میکروبیوم دهان
میکروبیوم دهان (فلور نرمال میکروب‌های دهان) کودک شامل بالغ بر 650 گونه میکروبی شناخته شده در دهان است. این میکروبیوم به عنوان سیستم ایمنی دهان عمل می‌کند. عدم تعادل میکروب‌های دهانی منجر به بیماری‌های التهابی در دهان کودک می‌شود. میکروبیوم دهان، دروازه ورود عوامل میکروبی به سایر بخش‌های بدن می‌باشد. علاوه بر میکروب‌های دهانی، هر روز میزان زیادی میکروب به همراه غذا بلعیده شده و در نهایت به میکروبیوم روده افزوده می‌شوند. استفاده از پروبیوتیک‌های دهانی برای کودک دارای مزایای بسیاری خواهد بود.
بیشتربخوانید:
دانستنی‌های مهم در مورد سلامت دندان کودک
پوسیدگی دندان
پوسیدگی دندان ناشی از فعالیت متابولیک میکروب‌هایی است که روی دندان زندگی می‌کنند. هنگامی که دندان‌های تمیز با بزاق تماس پیدا می‌کنند، لایه‌ای از پروتئین و کربوهیدرات روی دندان تشکیل می‌شود. میکروب‌ها به این منبع غذایی متصل شده و یک بیوفیلم به نام پلاک را تشکیل می‌دهند. هنگامی که قند ساکاروز موجود در غذا توسط باکتری‌های دهانی تجزیه می‌شود، دو قند گلوکز و فروکتوز تولید می‌کنند. گلوکز باعث اتصال باکتری‌ها به بیوفیلم شده و فروکتوز تخمیر و اسید لاکتیک تولید می‌کند، این اسید مینای دندان را حل می‌کند. با گذشت زمان این پلاک‌های بیوفیلمی ضخیم‌تر شده و رسوبی از پلاک سنگین و سخت را به نام جرم دندانی تشکیل می‌دهند که شامل انواع باکتری‌های استرپتوکوکوس و اکتینومایسس می‌باشد. کودکانی که با شیشه شیر تغذیه می‌شوند، پوسیدگی بیشتری در اوایل دوران کودکی دارند و در نتیجه تغذیه با شیر مادر از پوسیدگی در این دوران جلوگیری می‌کند. مصرف مکرر قندها و شکلات در سنین 5/1 تا 3 سال از عوامل تاثیر‌گذار بر افزایش پوسیدگی می‌باشد. باکتری استرپتوکوکوس موتانس در دهان مستقر شده و با تشکیل بیوفیلم بر توسعه بیماری‌های دهان تاثیر دارد. این باکتری قادر به تحمل در شرایط اسیدهای تولید شده دهانی توسط باکتری‌ها می‌باشد، سپس گونه‌های دیگر باکتریایی مانند استرپتوکوکوس می‌تیس و استرپتوکوکوس سالیواریوس عوامل بعدی پوسیدگی می‌باشند.
پریودنتیت
عامل این بیماری باکتری‌های پورفیروموناس، استرپتوکوکوس و اکتینومایسس هستند. علائم آن شامل التهاب و فرسایش لثه، خونریزی و بوی بد دهان می‌باشد. علاوه بر آسیب به خود دندان ساختارهای اطراف دهانی نیز تحت تاثیر قرار می‌گیرند. این بیماری دهانی در نتیجه عفونت‌هایی است که منجر به التهابات و آسیب بافتی در اطراف دندان می‌شود. این بیماری با رعایت اصول بهداشتی قابل درمان است. التهاب لثه منجر به تحریک لثه و خونریزی از این بافت می‌شود. وقتی پلاک روی دندان تشکیل می‌شود، باکتری‌ها در فضای لثه کلونی ساخته و با مسدود شدن این فضا با باکتری‌ها، محیط را بی‌هوازی می‌کنند. محصولات باکتری‌های مستقر در این حفره باعث التهاب و آسیب به لثه می‌شوند. روش انتقال این بیماری توسط باکتری‌های موجود در میکروبیوتای طبیعی دهان صورت می‌گیرد.
بیشتر بخوانید:
مشکلات رویش دندان شیری
ژنژیویت مزمن هرپتیک
در این بیماری لثه‌ها عقب می‌روند و قسمت‌هایی از دندان زیر بخش تاج پیدا می‌شوند. باکتری‌ها روی آن رشد می‌کنند و در مینای تاج باعث ایجاد حفره می‌شوند و در نتیجه دندان لق، تخریب یا منجر به آسیب استخوان فک می‌شود. این بیماری توسط ویروس هرپس سیمپلکس 1 ایجاد می‌شود. علائم آن شامل ایجاد ضایعه در غشای مخاطی دهان می‌باشد. انتقال آن از طریق تماس با بزاق یا ضایعات دهانی فرد مبتلا صورت می‌گیرد. زخم‌های سرد روی لب‌ها، دهان یا لثه وجود دارد و این زخم‌ها می‌تواند عاملی برای ژنژیوستوماتیت حاد تبخالی باشد و یا زخم‌های غشای مخاطی درون دهان ایجاد شود. این بیماری خود به خود محدود شونده است، اما در بیماران دارای نقص ایمنی مانند تبخال، با معاینه بالینی پزشک قابل تشخیص است. در صورت نیاز به درمان دهانشویه یا داروهای ضد ویروسی استفاده می‌شود.
اوریون
ویروس اوریون (پارامیکسو ویروس) عامل این بیماری در غدد پاروتید (بزرگ‌ترین جفت از 3 جفت بزاقی) می‌باشد. علائم و نشانه‌های آن شامل تورم غدد پاروتید، تب، سردرد عضلانی، ضعف و خستگی، از دست رفتن اشتهای کودک و درد در هنگام جویدن است. در موارد جدی و خطرناک انسفالیت، مننژیت و التهاب بیضه در کودکان پسر می‌باشد. راه انتقال از مسیر بزاق آلوده یا قطرات تنفسی فرد مبتلا می‌باشد.
برفک دهانی
عامل برفک، مخمر کاندیدا آلبی کانس بوده و علائم آن شامل لکه‌های سفید و غشای کاذب در دهان ممکن است به خونریزی منجر شود. رشد بیش از حد گونه‌های مخمر کاندیدا در میکروبیوتای طبیعی دهان در درجه اول بر نوزادان و کودکان دارای نقص سیستم ایمنی موثر است. رشد بیش از حد کاندیدا آلبی کانس باعث ایجاد لکه‌های سفید بر زبان کودک شده و منجر به سوزش، قرمزی و خشکی دهان می‌شود.
بیشتر بخوانید:
مواردی که در هنگام آسیب به دندان کودک باید بدانید
ترانج دهان و لثه اولسراتیو نکروزان حاد
گونه‌های باکتریایی پرووتلا، فوزوباکتریوم و ترپونما پالیدوم وینسنتی است. علائم این بیماری شامل فرسایش لثه، زخم، درد شدید همراه با جویدن و بوی بد دهان می‌باشد. این بیماری توسط میکروبیوتای طبیعی دهان ایجاد می‌شود.
آبسه دهانی
تجمع چرک در دندان، لثه یا استخوان فک تشکیل می‌شود و محل تجمع باکتری‌ها می‌باشد. علائم آن شامل درد شدید در ناحیه دهان و فک، تورم لثه، تورم صورت و گاهی تب است. در این مواقع کودک دارای آبسه دندانی به گرما، سرما و فشار حساس می‌شود.
کدام کودکان در معرض ابتلا به بیماری پریودنتال هستند؟
1- کودکان دارای ژن‌های خاص
2- گیر کردن غذا در لثه کودک
3- تنفس دهانی منجر به خشکی شدید لثه و دندان‌های جلویی می‌شود.
4- رژیم غذایی ضعیف
5- بیماری خود ایمنی
6- فشردن و یا سائیدن مکرر دندان‌ها
علائم بیماری پریودنتال
1- لثه قرمز، متورم و دردناک
2- خونریزی هنگام مسواک زدن
3- عقب‌نشینی لثه
4- لق شدن دندان‌ها
5- بوی بد دهان
6- چرک دندان و لثه
درمان پروبیوتیکی
پروبیوتیک‌ها میکروب‌های مفیدی هستند که در صورت استفاده از میزان مناسب آنها اثرات مفیدی بر سلامت انسان خواهند داشت.
مزایای پروبیوتیک‌های دندانی در پیشگیری از بیماری‌های دندان و یا برطرف کردن آنها
1- حفرات دندانی
2- ژنژیویت یا پریودنتیت
3- برفک دهانی
4- بوی بد دهان
5- تورم لوزه‌ها
6- عفونت‌های تنفسی
مکانیسم عمل پروبیوتیک‌ها در دهان
1- بهبود ایمنی دهان
2- جلوگیری از اتصال باکتری‌های پاتوژن به دهان
3- تولید ترکیبات ضد باکتریایی پاتوژن
4- تغییر در pH دهان برای پیشرفت استقرار دیگر پاتوژن‌ها
5- بهبود معدنی‌سازی مینای دندان
مصرف پروبیوتیک‌های خوراکی برای کودکان در بیماری پریودنتیت باعث کاهش پلاک زیر خط لثه، کاهش خونریزی لثه و کاهش التهاب لثه می‌شود. پروبیوتیک‌های دندانی می‌توانند مانع تشکیل بیوفیلم کاندیدای دهانی شوند. این باکتری‌های مفید قادر به کاهش ترکیبات گوگردی فرار (عامل بوی بد دهان) می‌باشند. پروبیوتیک‌ها قادر به کاهش خطر عفونت‌های تنفسی کودکان هستند. تسکین سریع در علائم التهاب مکرر لوزه‌ها توسط پروبیوتیک‌ها ایجاد می‌شود.
پیشگیری
1- مسواک زدن حداقل روزی دو بار
2- استفاده از نخ دندان برای کودک
3- مراجعه به دندانپزشک
4- استفاده از غذای سالم و مصرف کم قند و نشاسته
