دکتر مهسا امیدیان : پزشک عمومی - متخصص تغذیه و رژیم درمانی از دانشگاه علوم پزشکی تهران
تحریریه زندگی آنلاین : آلرژی یا حساسیت پاسخ شدید سیستم ایمنی در برابر برخی عوامل خارجی است که از راه‌های مختلف وارد بدن می‌شوند. 4 تا 6 درصد کودکان زیر 5 سال آلرژی دارند. آلرژی به یک ماده می‌تواند در سنین بالاتر برای اولین بار بروز کند، ولی معمولا از همان سنین شیرخوارگی و کودکی علائم شروع می‌شود. در قسمت‌های مختلف بدن می‌توانیم آثار آلرژی را مشاهده کنیم مانند سیستم تنفسی، پوست و سیستم گوارشی. فردی که یک نوع آلرژی دارد مثلا پوستی، احتمال ابتلا به سایر انواع آلرژی‌ها (مانند آلرژی‌های گوارشی و تنفسی) در آن فرد بالاتر از افراد دیگر می‌باشد.
انواع واکنش‌های آلرژیک
واکنش‌های سریع
واکنش‌های آلرژیک می‌توانند فوری بروز کنند، یعنی ظرف چند دقیقه تا چند ساعت بروز کنند، مثلا مصرف بادام‌زمینی معمولا واکنش فوری ایجاد می‌کند. در این نوع واکنش‌ها باید مراقب شروع واکنش آنافیلاکسی بود. واکنش‌های آنافیلاکسیک معمولا به صورت احساس کوفتگی، گرفتگی گلو، ورم لب‌ها، تنگی نفس و مشکلات تنفسی است و به محض شروع شدن این علائم باید به بیمارستان مراجعه کرد تا اقدامات لازم برای بیمار انجام شود. افرادی که قبلا یک بار با مصرف یک ماده غذایی یا گزش حیوانات و یا موارد دیگر دچار واکنش آنافیلاکسی شده‌اند باید همه اطرافیان‌شان (مهد و مدرسه و مربیان مهد و مدرسه) را در جریان قرار دهند تا در صورت بروز مجدد واکنش بتوانند سریع اقدامات لازم را انجام دهند.
بیشتربخوانید:
خارش و آلرژی شدید؛ ارمغان مصرف ۹ ماده غذایی
آلرژی به بادمجان ؛ از علت تا درمان
واکنش‌های تاخیری
گاهی واکنش‌های آلرژیک تاخیری هستند و علائم بعد از گذشت چند روز بروز می‌کنند.
آلرژن چیست؟
هر ماده‌ای که سبب واکنش‌های آلرژیک شود، آلرژن نامیده می‌شود. آلرژن‌ها ممکن است در محیط اطراف، غذاها یا نوشیدنی‌ها وجود داشته باشند. سیستم ایمنی بدن به یک آلرژن واکنش نشان می‌دهد و با آزادسازی مقادیری هیستامین و سایر مواد شیمیایی می‌تواند علائمی مانند احتقان یا گرفتگی بینی، خارش و آبریزش بینی، خارش و درد گلو، اسهال، خارش و آبریزش چشم‌ها و بثورات خارش‌دار روی پوست ایجاد کند. شناسایی علائم آلرژی در کودکان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، چرا که این امکان وجود دارد که بدن کودک دفعات بعدی در مواجهه با آلرژن‌ها، پاسخ شدیدتری نسبت به نوبت قبلی ایجاد کند و واکنش آلرژیک شدیدتری از خود بروز دهد.
آلرژن‌های غذایی کدام هستند؟
عمده‌ترین آلرژن‌های خوراکی در کودکان لبنیات، تخم‌مرغ، ماهی، گندم، سویا و آجیل‌ها (به خصوص بادام‌زمینی و بادام‌درختی) هستند.
آلرژی به لبنیات 80 درصد تا 5 سالگی خوب می‌شود.
آلرژی به تخم‌مرغ 64 درصد تا 7 سالگی خوب می‌شود.
آلرژی به گندم (منظور بیماری سلیاک نیست) 65 درصد تا 12 سالگی خوب می‌شود.
در 20 درصد کودکانی که آلرژی به بادام‌زمینی دارند، ممکن است که این آلرژی در سال‌های آینده از بین برود.
علائم آلرژی‌های گوارشی در کودکان
درد‌های شکمی
اسهال
استفراغ
مدفوع خونی یا مدفوع بلغمی
عدم وزن‌گیری مناسب
خس‌خس سینه و سرفه
آلرژن‌های مسئول رینیت آلرژیک
شایع‌ترین آلرژن‌های مسئول رینیت آلرژیک، مایت‌ها (مایت‌ها موجودات میکروسکوپی هستند که در ملحفه، فرش، مبل‌های پارچه‌ای و عروسک‌های پارچه‌ای رشد می‌کنند)، گرده گیاهان، حیوانات خانگی، سوسک‌ها و کپک‌ها هستند. کپک‌ها نیاز به رطوبت بالا برای رشد دارند و روی سطوح مرطوب محل زندگی ما رشد می‌کنند، مثلا در پوشال‌های کولر آبی وجود دارند و روشن بودن کولر سبب تشدید علائم در افرادی که رینیت آلرژیک دارند، می‌شود. گرده گیاهان نیز یکی از علل مهم ایجاد رینیت آلرژیک است و گرده اغلب گیاهان شب‌ها به مقدار فراوان‌تری در هوا وجود دارد و هنگام صبح و با باز کردن پنجره احتمال بروز علائم در افراد حساس بیشتر وجود دارد.
علائم رینیت آلرژیک به صورت آبریزش بینی، گرفتگی بینی، ترشح پشت حلق، عطسه مکرر، خارش بینی، خارش سقف دهان و خارش چشم‌ها، گلودرد مکرر، حالت صاف کردن گلو، سرفه و سردرد می‌باشد. در بچه‌های کوچک‌تر از 5 سال علائم رینیت آلرژیک را از عفونت‌های ویروسی مکرر به خصوص در بچه‌هایی که مهد می‌روند باید افتراق داد.
کودکانی که والدین مبتلا به آلرژی یا آسم دارند بیشتر دچار رینیت آلرژیک می‌شوند. اگر یکی از والدین مبتلا به آلرژی باشد، شانس کودک برای ابتلا به رینیت آلرژیک 30 درصد است و اگر پدر و مادر هر دو دچار آلرژی یا آسم باشند 50 تا 70 درصد ممکن است فرزندشان دچار رینیت آلرژیک شود. بیمارانی که سابقه اگزما دارند در 80 درصد موارد ممکن است دچار رینیت آلرژیک یا آسم یا هر دو شوند. شیوع رینیت آلرژیک در بیمارانی که سابقه آسم دارند، بیشتر است.
در معاینه بالینی بیماران مبتلا به رینیت آلرژیک معمولا پلک‌های تحتانی پف آلود و تیره هستند. گاهی خطوطی زیر پلک‌های تحتانی دیده می‌شود. در اثر خارش مکرر بینی و اینکه مرتب نوک بینی را به طرف بالا مالش می‌دهند، شیارهای عرضی در قسمت پائینی بینی دیده می‌شود و در نهایت اینکه ترشحات بینی معمولا روشن و گاهی سفید رنگ است.
بیشتربخوانید:
با این توصیه های طب سنتی با آلرژی بهاری مبارزه کنید
علل احتمالی ایجاد آلرژی در کودکان و راهکارهایی برای پیشگیری از آن
ژنتیک
ژنتیک شناخته شده‌ترین علت بروز آلرژی در افراد است گرچه اعضای خانواده ممکن است که علائم مختلف واکنش‌های آلرژیک را بروز دهند.
کمبود ویتامین D
طی سالیان اخیر شیوع آلرژی‌ها بیشتر شده است. علل زیادی برای این افزایش شیوع قابل ذکر است مانند زندگی آپارتمانی، آلودگی هوا و استفاده گسترده از کرم‌های ضد آفتاب که منجر به تماس کمتر با نور خورشید و کمبود ویتامین D شده‌اند. ویتامین D علاوه بر نقشی که در سلامت و رشد مناسب استخوان‌های کودکان دارد، با تنظیم پاسخ سیستم ایمنی سبب کاهش بروز علائم آلرژی در کودکان می‌شود. برای جلوگیری از کمبود ویتامین D در کودکان از 3 تا 5 روزگی تا پایان 2 سالگی روزانه یک میلی‌لیتر قطره
A+ D توصیه می‌شود و در کودکان 2 تا 12 سال کپسول ویتامین D 50 هزار واحد هر 2 ماه یکبار توصیه می‌شود، البته این توصیه‌ها برای پیشگیری از کمبود ویتامین D است و در صورتی که کودک دچار کمبود ویتامین D باشد نیاز به مصرف مقادیر بیشتر ویتامین D زیر نظر پزشک کودکان است. از آنجا که ویتامین D ویتامین محلول در چربی است بهتر است مکمل آن بعد از وعده غذایی مصرف شود تا میزان جذب آن افزایش یابد.
سیگار کشیدن والدین
مصرف دخانیات توسط والدین و در معرض دود قرار گرفتن کودکان می‌تواند سبب بروز واکنش‌های آلرژیکی مانند آسم در کودکان شود.
مایت‌ها
مایت‌ها موجودات میکروسکوپی هستند که در ملحفه، فرش، مبل‌های پارچه‌ای و عروسک‌های پارچه‌ای رشد می‌کنند. این موجودات سبب بروز آلرژی در کودکان می‌شوند و در هوای گرم و مرطوب رشد می‌کنند. درجه حرارت مطلوب آن‌ها 25 درجه سانتی‌گراد است و نیاز به رطوبت 70 تا 80 درصد دارند و وقتی رطوبت به زیر 40 تا 50 درصد برسد، از بین می‌روند. برای جلوگیری از رشد مایت‌ها باید مانع افزایش رطوبت و درجه حرارت محیط زندگی شد.
در افرادی که حساسیت به مایت دارند، روی بالش‌ها و تشک‌ها را می‌توان با روکش‌های پلاستیکی مخصوص که برای این منظور تهیه شده‌اند و زیپ‌های مخصوص دارند، پوشاند. همچنین بهتر است کف اتاق پارکت یا کف پوش پلاستیکی باشد.
نگهداری حیوانات خانگی
در صورتی که حیوان خانگی داریم آن‌ها را از اتاق خواب کودک‌مان دور نگه داریم و به طور مرتب استحمام کنیم.
رژیم‌های نادرست در دوران بارداری مادر
گاهی اوقات مادران در دوران بارداری برای جلوگیری از ابتلای فرزندشان در آینده به آلرژی، خیلی از مواد غذایی را حذف می‌کنند. این کار اشتباه است و علاوه بر اینکه امکان دارد مواد مغذی لازم برای رشد جنین فراهم نشود، احتمال بروز آلرژی در آینده در کودک بیشتر نیز می‌شود.
شروع زود هنگام غذای کمکی
شروع زود هنگام (زیر 4 ماهگی) غذای کمکی ریسک آلرژی را در شیرخواران بالا می‌برد. برای کشور ما با توجه به نوع تغذیه و فرهنگ غذایی بهترین زمان برای شروع غذای کمکی پایان 6 ماهگی است و همچنین بهتر است بین اضافه کردن مواد غذایی جدید بین 3 تا 5 روز فاصله گذاشته شود تا آلرژی شیرخوار به آن ماده غذایی یا نداشتن تحمل به آن مشخص شود. در صورت نداشتن نشانه‌ها و علائم آلرژی (مانند کهیر یا ضایعات پوستی، تورم صورت، اسهال، استفراغ، خس‌خس سینه، تنفس مشکل، ضعف یا رنگ‌پریدگی پوست) می‌توان ماده غذایی جدیدی را به غذای کودک اضافه کرد و غذای شیرخوار را با اجزای بیشتر تهیه نمود.
