د‌کتر ریحانه برکتین؛ متخصص نوزاد‌ان و کودکان
در طب کودکان بیماری‌های زیادی وجود دارد که در آن تب و ضایعات پوستی به اشکال مختلف وجود دارد.
عفونت‌های ویروسی، میکروبی، ایمونولوژیک و .... . در این متن بطور خلاصه به برخی از شایع‌ترین آنها در گروه ویروس‌ها اشاره می‌شود.
سرخک
سرخک بیماری شدیدا مسری است. ویروس از طریق تنفس یا ملتحمه چشم‌ها، تماس با قطرات بزرگ و یا کوچک تنفسی سرایت می‌کند.
۹۰ درصد افراد مستعد اگر با ویروس سرخک تماس داشته باشند، آن را مبتلا خواهند شد.
از آنجایی که بیماران از سه روز قبل الی ۵ روز بعد از بثورات پوستی آلوده هستند، موارد ثانویه بسیاری نیز گزارش شده است.
سرخک یک عفونت جدی است. تب بالا، سرفه، آبریزش بینی، ترشحات چشم و ضایعات پوستی از علائم مشخصه این بیماری است.
بعد از دوره کمون، ۸ تا ۱۲ روزه علائم ابتدایی با تب خفیف آغاز می‌شود، به‌دنبال آن چشم‌ها دچار عفونت شده، بیمار از نور ترسیده، آبریزش بینی و سرفه واضح به وجود آمده و تب افزایش می‌یابد.
علامت مشخص سرخک یک‌سری ضایعات ریز در دهان می‌باشد که یک تا چهار روز قبل از بثورات پوستی به وجود می‌آید.
این نقاط ابتدا به شکل قرمز پراکنده با نقاط سفید در قسمت داخلی گونه دیده می‌شود، اما ممکن است به لثه‌ها و کام نیز گسترش یابد. به ندرت در چشم و واژن نیز ظاهر می‌شود.
دو تا چهار روز بعد ضایعات پوستی از سمت پشت گوش و گردن به شکل دانه‌های قرمز رنگ شروع شده و سپس به سمت تنه و اندام‌ها انتشار می‌یابد.
در ۵۰ درصد موارد به کف دست و پا نیز می‌رسد. این ضایعات در صورت و قسمت فوقانی تنه به هم پیوسته هستند، پس از ۵ الی ۷ روز ضایعات پوستی نیز کم‌کم به همان ترتیب محو شده و اغلب پس از آن پوسته‌ریزی نیز به وجود می‌آید.
یکی از مهم‌ترین علائم عمده سرخک سرفه است که گاهی تا ۱۰ روز طول می‌کشد.
غدد لنفاوی نیز درگیر خواهند شد (به خصوص در نواحی گردن و پشت سری).
تشخیص سرخک معمولا بر اساس یافته‌های بالینی و زمان اپیدمی‌ها است، اما در غیر زمان اپیدمی از تست‌های آزمایشگاهی نیز استفاده می‌گردد.
عوارض سرخک در سنین زیر ۵ سال و بالای ۲۰ سال بیشتر از سایر گروه‌ها می‌باشد. مهم‌ترین علت مرگ در سرخک عفونت ریه یا پنومونی است.
عفونت گوش یا اوتیت حاد نیز شایع‌ترین عارضه سرخک است، از سایر عوارض مشاهده شده در سرخک می‌توان به کروپ، برونشیولیت، اسهال و استفراغ و تشنج اشاره کرد.
همچنین التهاب مغز در بیماران نقص ایمنی به دلیل آسیب ویروس به مغز می‌باشد. درمان سرخک حمایتی است، جبران مایعات بدن، استراحت و کنترل تب مفید هستند.
عفونت سرخک در بیماران نقص ایمنی به شدت کشنده است، و حتی گاهی در صورت بروز پنومونی و یا کروپ بستری در آی‌سی‌یو و حمایت تنفسی نیاز است.
سرخجه
سرخجه یک بیماری خفیف شیرخواران است، اما در سنین بالاتر گاهی شدید‌تر بوده و با عوارض بیشتری همراه است.
بعد از یک دوره کمون دو تا سه هفته‌ای علائم اولیه به‌صورت گلو درد، قرمزی چشم‌ها، بی‌حالی، سردرد و بی‌اشتهایی است.
درگیری غدد لنفاوی پشت گوش نیز مشخص است. اولین تظاهر مشخصه سرخجه در کودکان بثورات پوستی است که ابتدا روی صورت و گردن به وجود آمده، تک تک، نامنظم و صورتی رنگ است.
سپس به هم پیوسته، به سمت تنه و اندام‌ها گسترش می‌یابد. بر روی کام و در دهان نیز ضایعات بسیار ریز به رنگ قرمز دیده می‌شود.
بثورات پوستی معمولا پس از ۳ روز از سمت صورت محو شده و در سایر قسمت‌های بدن گسترش می‌یابد، معمولا پوسته‌ریزی به وجود نمی‌آید.
در ۲۵ تا ۴۰ درصد از کودکان نیز بثورات پوستی دیده نمی‌شود. تشخیص سرخجه معمولا بالینی است، ولی در زنان باردار به‌دلیل خطرات و عوارض سرخجه مادرزادی، تشخیص آزمایشگاهی آن لازم است.
التهاب مفاصل به دنبال سرخجه گاهی شایع است، اما معمولا هیچ عارضه‌ای همراه نداشته و خود به خود بهبود می‌یابد.
التهاب مغز ناشی از ویروس سرخجه شدیدترین عارضه سرخجه بعد از تولد است، اما در سرخجه کودکان بسیار ناشایع است.
سرخجه در سنین کودکی به جز کنترل تب و مصرف مایعات و استراحت درمان خاص دیگری نیاز ندارد.
بیماری فیفث یا پنجم
شایع‌ترین تظاهر یک نوع ویروس است که باعث بروز یک بیماری تبدار، اما معمولا خوش‌خیم در دوران کودکی می‌باشد.
دوره کمون این بیماری ۴ تا ۲۸ روز است. علائم اولیه شامل عفونت دستگاه تنفسی فوقانی به همراه سردرد می‌باشد.
پس از آن، بثورات پوستی ظاهر می‌شود که ابتدا به صورت قرمزی و التهاب صورت بوده، به‌طوری که اصطلاحا شبیه صورت سیلی‌خورده گفته می‌شود، سپس به سرعت به سمت تنه و اندام‌ها گسترش یافته و پس از آن، از مرکز پاک شده و نمای مشبک مانند این ضایعات در کف دست و پا دیده می‌شود.
اغلب کودکان در این هنگام تب ندارند. ضایعات پوستی پس از چند روز خود به خود از بین می‌روند، اما گاهی در برخورد با نور خورشید و یا گرما ممکن است مجدد ظاهر شوند.
درگیری مفاصل از عوارض بیماری است که در نوجوانان بزرگتر شایع‌تر است، از دیگر عوارض این بیماری کم‌خونی ناگهانی، اما شدیدی می‌باشد که گاهی در کودکان بروز کرده و نیاز به بستری خواهد بود.
تشخیص این بیماری نیز کلینیکی بوده معمولا نیاز به آزمایش ندارد، درمان اختصاصی نیز وجود نداشته و کنترل تب، مصرف مایعات و استراحت مگر در موارد بروز عوارض جدی کافی است.
بیماری دست پا دهان
این بیماری ویروسی یکی از عوارض شایع نوعی ویروس است که در فصول گرم سال دیده می‌شود و در چند سال اخیر نسبتا شایع بوده است.
معمولا بدون تب و یا با تب ملایم همراه بوده، وجود ضایعات پوستی ملتهب مشخصه آن است که این ضایعات به صورت تاول‌هایی در روی زبان، پشت حلق، کام؛ لثه‌ها و لب‌ها دیده می‌شود.
این ضایعات می‌تواند گاهی زخمی شده و اطراف آنها قرمز و ملتهب شود، هچنین بر روی انگشتان و دست‌ها و پاها همین تاول‌های ریز دیده می‌شود که معمولا بخصوص در دست‌ها کمی دردناک است.
در بعضی از کودکان در ناحیه پشت باسن نیز همین ضایعات پوستی دیده می‌شود، این تاول‌ها معمولا پس از یک هفته خودبخود بهبود می‌یابند و عارضه ای به همراه ندارند، اما در گروهی از بیماران ظهور خطوط طولی روی ناخن و یا افتادن ناخن‌ها پس از حدود چند هفته از عوارض بیماری محسوب می‌شود.
تشخیص این بیماری بر اساس نمای بالینی بوده و درمان اختصاصی نیز نیاز ندارد، مصرف مسکن و کنترل تب کافی است، اما ضایعات شدید دهانی گاهی برای کودک آزار‌دهنده است و کودک به سختی قادر به خوردن و آشامیدن می‌باشد.
تبخال دهانی
استوماتیت هرپسی یا تبخال دهانی در اکثر موارد در شیرخواران و کودکان کوچک‌تر از ۵ سال دیده می‌شود.
این عارضه با درد ناگهانی و شدید در دهان، تب بالا، تورم و قرمزی لثه‌ها مشخص می‌شود و به دنبال آن ضایعات تاولی در دهان، لب‌ها، کام و پوست دور دهان دیده می‌شود.
ضایعات نسبتا شدید بوده و بسیاری اوقات زخمی شده و خونریزی‌های سطحی می‌نماید، این ضایعات بشدت باعث آزار کودک می‌گردد، غدد لنفاوی ناحیه تحت فک معمولا متورم و دردناک بوده و دهان بوی بدی می‌دهد.
تشخیص این بیماری بالینی می‌باشد و در صورتی که تشخیص در ابتدای سه روز بیماری انجام گیرد، درمان با داروهای ویروسی خوراکی باعث کاهش شدت بیماری خواهد بود.
کنترل درد و تب، همچنین نوشیدن مایعات خنک و سرد و یا خوردن بستنی و ماست هم توصیه می‌گردد.
بیشتر بخوانید:
سرخك و سرخجه
