اختلالات جسمی و روانی
اضطراب به دو صورت ساده و مزمن باعث بی‌خوابی می‌شود. اضطراب‌های ساده بیشتر در سنین کودکی و نوجوانی منجر به بی‌خوابی میگردد؛ مثل اضطراب قبل از امتحان یا موقعیت خاص، تغییر محل خواب، مسافرت و ... در این موارد اغلب مشکل در آغاز خواب است. این حالت به ندرت مزمن و طولانی می‌شود و نیاز به مداخله دارویی دارد.
در جریان اضطراب‌های مزمن، مثل اضطراب جدایی، ترس از خواب دیدن و کابوس، ترس از مردن و اتفاق ناگوار، افکار مزاحم وسواسی، شب‌ادراری و تنش‌های عضلانی مزمن نیز افراد دچار بی‌خوابی می‌شوند؛ به طوری که هم در شروع و هم در ادامه خواب دچار مشکل شده و بیدار شدن‌های مکرر باعث خستگی مفرط و خواب‌آلودگی در طول روز می‌شود.
افسردگی: یکی از معیارهای تشخیص افسردگی، بی‌خوابی است. در جریان افسردگی، شروع و ادامه خواب مشکل است.
پرکاری تیروئید نیز ممکن است منجر به بی‌خوابی و کاهش خواب شود؛ (معمولاً خواب کوتاه و منقطع می‌شود).
عـواقب
مبتلایان به بی‌خوابی نوعا خواب‌های شبانه کوتاهی دارند. این افراد معمولا در طول روز با خواب‌آلودگی و عدم تمرکز ذهنی و بعضا تند خویی و عصبانیت مواجه می‌شوند. نداشتن خواب کافی به زندگی شبانه‌روزی این قبیل افراد صدمه می‌زند.
درمان
اولین اقدام برای درمان بی‌خوابی، ارزیابی دقیق علت آن است. گاهی افراد از بی‌خوابی شکایت می‌کنند، اما پس از بررسی مشخص می‌شود که فرد با مشکل بی‌خوابی مواجه نیست. این حالت بیشتر در سنین بالا و در سالخوردگی دیده می‌شود که بیشتر ناخودآگاه از بی‌خوابی گله‌مند هستند؛ در صورتی كه با واقعیت منطبق نیست و شرح حال دقیق می‌تواند به علت‌یابی بی‌خوابی کمک کند.
به عنوان مثال در جریان افسردگی، الگوی کلی خواب به هم می‌ریزد و بی‌خوابی اتفاق می‌افتد. طبعا در چنین حالتی توجه بیشتر به درمان علت بی‌خوابی، یعنی افسردگی، معطوف شده و پس از مدتی بی‌خوابی نیز مرتفع میگردد. بنابراین بسته به علت بی‌خوابی و تشخیصی که مطرح می‌شود، طرح درمانی تنظیم میگردد.
برای رفع و درمان بی‌خوابی به چند نکته باید توجه نمود: برنامه خواب و بیداری خانواده باید نظم و هماهنگی داشته باشد. فقط برای خوابیدن در رختخواب دراز بكشید و از رختخواب برای مطالعه و یا فکر کردن استفاده نكنید. در صورت بروز بی‌خوابی، دوش آب گرم مفید است. از خوردن غذای سنگین و پرچرب در شب بپرهیزید. اگر بی‌خوابی طولانی شود، بایستی به پزشک مراجعه و بر اساس تشخیص او دارو مصرف كرد.
از خوددرمانی، به خصوص استفاده خودسرانه از داروهای خواب آور، اجتناب كنید. در موارد محدودی مثل آپنه خواب و چاقی مفرط که منجر به بی‌خوابی میگردد، بر اساس تشخیص پزشک لازم است از روش‌های جراحی و غیر دارویی استفاده شود.
درمان بی‌خوابی در سالمندان
انجام ورزش، روزانه و مفید، مخصوصا پیاده‌روی، کم کردن، چرت زدن‌های روزانه ، خوابیدن و بیدار شدن سر یک ساعت معین، هنگامی به بستر بروید که واقعا احساس خواب میکنید. اگر زمانی که به بستر رفتید، خوابتان نبرد، از بستر خارج شده و خود را با کاری سرگرم کنید تا زمانی که احساس کنید خوابتان گرفته است.
از تماشای تلویزیون یا مطالعه در بستر بپرهیزید. برای شب غذای سبک میل کنید. بعد از ساعت 6 بعد از ظهر مایعاتی مانند چای و نوشابه گازدار کمتر مصرف کنید. از مصرف چای و قهوه پس از شام بپرهیزید. از خوابیدن در محیط‌های پر سر و صدا و در نور زیاد خودداری کنید.
برای خواندن بخش اول- خواب را دریاب- اینجا کلیک کنید.
