دکتر علیرضا غزنوی؛ متخصص ارتوپدی، فوق تخصص ارتوپدی کودکان، دانشگاه علوم پزشکی ایران
علت ایجاد در رفتگی لگن کودک
در رفتگی مادرزادی لگن در ناحیه مفصل ران جزو بیماری‌های مادرزادی است و در آن سر استخوان ران به درستی در داخل حفره استابولوم لگن قرار نگرفته است.
علت این بیماری به درستی شناخته شده نیست. تحقیقات اخیر نشان میدهد که شلی کپسول مفصل ران علت بروز این بیماری است.
بعضی از محققین معتقدند در بعضی از جنین‌ها حفره استابولوم به درستی تشکیل نشده و عمق کافی برای نگه داشتن سر استخوان ران در درون خود را ندارد.
دررفتگی مادرزادی لگن در فرزند اول خانواده و در دخترها و در زایمان‌هایی که جنین در پوزیشن بریچ یا پاها پایین متولد می‌شود بیشتر است. همچنین در نژاد سفید شایع‌تر است.
دررفتگی مادرزادی لگن در بعضی خانواده‌ها بیشتر است. به نظر می‌رسد در جوامعی که نوزاد را قنداق می‌کنند شیوع این بیماری بیشتر بوده و در مناطقی که مادر بچه را در پشت کمر یا جلوی شکم خود آویزان می‌کند این بیماری شیوع کمتری دارد.
از این رو قنداق کردن در بچه‌ها ممنوع است.
بهترین زمان تشخیص و درمان در رفتگی لگن کودک
بهترین زمان تشخیص ابتدای تولد است. هرچه زودتر تشخیص داده شود درمان ساده‌تر است. علائم دررفتگی مادرزادی سر استخوان ران در بچه‌ها بسته به سن بچه متفاوت است.
این علائم را معمولا در دو محدوده سنی قبل و بعد از سه ماهگی تعریف می‌کنند.
در ناحیه کشاله ران همه نوزادان چین‌های پوستی بطور طبیعی وجود دارد. در این بیماری این چین ها ممکن است در دو طرف غیر قرینه بوده و چین‌های کشاله ران در طرف دررفته بیشتر باشد.
مفصل ران نوزاد دچار محدودیت حرکت شده و بخصوص دو ران بچه خوب از هم باز نمی‌شوند و مادر ممکن است نتواند ران‌های نوزاد را برای تعویض پوشک خوب از هم باز کند.
پزشک با انجام معاینه فیزیکی در ابتدای نوزادی به نام تست‌های ارتولانی وبارلو می‌تواند دررفتگی را تشخیص دهد. این تست‌ها باید در همه نوزادان انجام شود.
ران طرف در رفته کوتاه تر به نظر می‌رسد. وقتی کودک را به پشت می‌خوابانیم و زانو‌های وی را خم کرده بطوریکه کف پاها بر روی زمین باقی بماند زانوی طرف دررفته پایین‌تر از زانوی طرف سالم است. به این معاینه تست گالزی می‌گویند.
کودک مبتلا به دررفتگی مفصل ران دیر راه می‌افتد و موقع راه رفتن هم می‌لنگد. در موارد دررفتگی دوطرفه راه رفتن به صورت اردکی می‌شود و قوس کمر افزایش می‌یابد.
نظر به اینکه قسمت‌های زیادی از سر استخوان ران در نوزادی غضروفی است و هنوز استخوانی نشده است و در رادیوگرافی مشخص نیست، سونوگرافی در تشخیص دررفتگی لگن بسیار کمک کننده است.
درمان در رفتگی لگن
درمان در رفتگی سر استخوان ران در بچه ها باید هرچه زودتر بعد از زایمان شروع شود. هر چه درمان زودتر شروع شود با استفاده از روش‌های ساده‌تری می‌توان به نتیجه رسید، مدت درمان کوتاه تر است و نتیجه درمان بهتر خواهد بود.
در نوزادان درمان با بستن کمربند خاصی به نام پاولیک هارنس است. هدف این است تا با این وسیله مفصل ران برای مدتی حدود یک تا دو ماه در وضعیت خاصی قرار بگیرد.
در این وضعیت سر استخوان ران در حفره استابولوم می‌ماند و ماندن سر استخوان ران در درون حفره استابولوم به رشد بهتر آن کمک می‌کند. بعد از مدتی سر استخوان در داخل حفره استابولوم پایدار می‌شود.
درمان درسن بالاتر از 6 ماه معمولا در اتاق عمل زیر بیهوشی جااندازی مفصل هیپ انجام می‌شود و در همان وضعیت گچ اسپایکا گرفته می‌شود.
در سن بالاتر از یکسال نیاز به عمل جراحی باز و جااندازی و گچ‌گیری می‌باشد. در سن بالاتر از 18 ماه نیاز به انجام عمل جراحی استخوانی جهت پوشش بیشتر سر استخوان ران می‌باشد.
آیا ممکن است این عارضه سبب بروز اختلال در راه رفتن کودک در آینده شود؟
درموارد دررفتگی یکطرفه باعث لنگش واضح می‌شود و در موارد دوطرفه باعث راه رفتن اردکی می‌شود.
در رفتگی لگن کودک ممکن است چه بیماری‌هایی در ناحیه کمر و پا در زمان حال و آینده ایجاد کند؟
درلگن دررفته عضلات اطراف لگن ضعیف می‌شود و لنگش تشدید می‌یابد. بتدریج که سن بالا می‌رود سر استخوان که در محل اصلی خود قرار ندارد در بالا ایجاد مفصل کاذب می‌کند و در سنین میانسالی به دلیل آرتروز دردناک می‌شود.
همچنین به دلیل تفاوت طول اندام در رفته انحراف ستون فقرات ایجاد می‌شود و در در رفتگی دو طرفه قوس کمر افزایش می‌یابد.
چگونه می توان از بروز بیماری دررفتگی لگن کودک پیشگیری کرد؟
تشخیص سریع با معاینه توسط پزشک و درمان در دوره نوزادی از ایجاد عوارض جلوگیری می‌کند.
