دكتر اكبر كوشانفر؛ متخصص كودكان
كف پای صاف در كودكان از ناهنجاری‌های شایع اندام تحتانی و كف پا است. این كودكان از نظر حركتی مشكلی ندارند و فاقد هرگونه علامتی هستند. كودكان مبتلا دارای شلی در مجموعه استخوانی و لیگامانی هستند و در سن شیرخواری تجمع چربی در محل قوس طولی كف پا ظاهر می‌شود و پا را صاف‌تر نشان می‌دهد. در كودكان سنین مدرسه صافی كف پا ناشی از یك شلی عمومی تاندونی است كه جنبه ارثی دارد.
حدود 20 درصد افراد بالغ دچار صافی كف پا هستند. در این وضعیت قوس پا در یك یا هر دو پا صاف است. این در حالی است كه این قوس طبیعی در بیشتر افراد، فضائی در قسمت داخلی پا را شامل می‌شود. البته ارتفاع این قوس در افراد مختلف فرق می‌كند. كودكان در سنین پایین این قوس را ندارند.
این قوس در 3-10 سالگی كم‌كم ایجاد می‌شود. هر پای انسان از 26 استخوان تشكیل شده كه از طریق 33 مفصل و تعدادی ماهیچه، تاندون و رباط كنار یكدیگر قرار گرفته‌اند چگونگی قرار گرفتن این مجموعه در كنار هم قوس‌های استخوانی را تشكیل می‌دهند. این قوس‌ها قابل ارتجاع بوده و وزن بدن را میان ساق و پا توزیع می‌كنند و نقش مهمی در چگونگی راه رفتن ما دارند و مانند اهرم‌های محكمی برای حركت عمل می‌كنند.
انواع مختلف صافی كف پا
الف: صافی كف پا بدون علامت، ب: صافی كف پا با علائم. بیشتر كودكان دارای كف پای بدون علامت هستند. كودكان نسبت به بزرگسالان مفاصل شل‌تری دارند و با افزایش سن در كودكان مفاصل آنها سخت شده و در اكثر آنها قوس كف پا ایجاد می‌شود. رباط‌های شل در محل پاشنه یا انگشتان باعث پیچ‌خوردگی و جلوی پا نسبت به خارج منحرف می‌شود. این حالت دو طرفه و شایع‌ترین دلیل صاف بودن كف پای كودكان است.
فشار زیاد روی پا
اعمال فشار زیاد و مداوم روی پا نیز موجب صافی كف پا می‌شود بعنوان مثال؛ پوشیدن كفش‌های تنگ و پاشنه‌دار به زردپی (آشیل) فشار آورده و باعث از بین رفتن قوس كف پا می‌شود. افراد مبتلا به بیماری‌های سیستم عصبی ماهیچه‌ای مانند فلج مغزی و عضلانی به دلیل ضعف عضلانی دچار صافی كف پا می‌شوند. عواملی هم مانند چاقی، دیابت، بارداری، بالا رفتن سن و آسیب‌های وارد به پا باعث فرسودگی رباط‌ها شده و بتدریج رباط‌ها حمایت قوس كف پا را كم می‌كنند.
علائم بالینی
صافی كف پا در بسیاری از افراد و كودكان بدون علامت است و اغلب به درمان نیازی ندارد. صافی كف پای علامت دار به دو صورت قابل انعطاف و سخت تقسیم می‌شود. نوع قابل انعطاف صافی كف پا به گونه‌ای است كه در زمان ایستادن وزن بدن روی پا قرار می‌گیرد و كف پا صاف است و وقتی فرد می‌نشیند قوس كف پا برطرف می‌شود. نوع سخت صافی كف پا به گونه‌ای است كه قوس كف پا در هرحالت نشسته و یا ایستاده صاف و سخت است.
تشخیص
روش اول: ساده‌ترین روش تشخیص آزمایش جای پای خیس است. به این شكل كه كف پا را با آب خیس كنید و در روی یك سطح صاف بایستید. اثری كه از پا روی سطح باقی می‌ماند، هر چه كامل‌تر باشد نشان‌دهنده صاف‌تر بودن كف پا است. كف پای معمولی با قوس زیاد با سطح تماس پیدا نمی‌كند. از جلوی پا به پاشنه خطی رسم كنید. چنانچه پهنای خط باجلوی پا یكی باشد كف پا صاف و اگر خط نصف پهنای جلوی پا باشد قوس كف پا طبیعی است.
روش دوم: در افرادی كه كف پای صاف قابل انعطاف دارند، قوس كف پا را زمانی می‌توان مشاهده كرد كه فرد روی انگشتان پا بایستید، ولی در افرادی كه كف پای صاف سخت دارند با قرار گرفتن پا روی انگشت نمی‌توان قوس كف پا را مشاهده نمود.
روش سوم: از كفش‌ها نیز می‌توان به صافی كف پا پی برد كفش‌ها را روی میز صاف قرار دهید و از پشت به آنها نگاه كنید. كف پای صاف باعث خوردگی قسمت داخلی پاشنه پا می‌شود و قسمت بالای كفش به سمت داخل پاشنه خمیده می‌شود.
روش چهارم: با پاهای كاملاً موازی بایستید و از فردی بخواهید از پشت پا شما را نگاه كند. خودتان هم می‌توانید در آینه پاهای خود را نگاه كنید. در حالت عادی فقط انگشتان كوچك پا از پشت قابل رویت است، ولی چنانچه كف پا صاف باشد انگشت سوم و چهارم پا را نیز می‌توان دید. پاهای صاف معمولاً به دلیل افتادگی بزرگ‌تر و پهن‌تر از پاهای معمولی هستند.
اقدامات لازم درمانی
اقدامات درمانی صافی كف پای معمولی به علت نداشتن علائم محافظه‌كارانه است و تشخیص قطعی صافی كف پا تا 6 سالگی مقدور نیست. چنانچه سائیدگی غیرعادی در كفش دیده شود یا در اثر فعالیت فیزیكی درد به وجود آید، معمولاً علائم با یك كفی طبی برطرف خواهد شد. نوع تقویت‌كننده قوس كف پا كه در كفش قرار می‌گیرد به نوع تجویز پزشك بستگی دارد.
صافی كف پا گاهی اوقات با یك كفی داخل كفش قابل درمان است. استراحت و پرهیز از فعالیت‌های شدید، برخی ورزش‌های كششی برای كاهش درد و استفاده از داروهای مسكن غیراستروئیدی مانند ایبوبروفن نیز توصیه می‌شود. در تشخیص قطعی كف پای صاف معمولاً پزشك متخصص كودكان و پزشك جراح ارتوپدی كودكان نیز ابتدا پا و قوزك پا و وضعیت آنها را در زمان ایستادن و راه رفتن بررسی می‌نمایند.
گاهی اوقات صافی كف پا مربوط به قسمت بالائی پا زانو و ران‌ها را می‌باشد كه مورد بررسی قرار می‌گیرد و گاهی اوقات آزمایش خون و رادیوگرافی و MRI نیز در صورت لزوم توصیه می‌شود.
