پيشگيری از بيماری مزمن كليه در كودكان
در سال‌های اخیر، بیماری مزمن كلیه (CKD) در كودكان به ویژه در نجات یافتگان از بیماری‌های شدید رو به افزایش است. اما با تشخیص زودهنگام بیماری زمینه‌ای، شناخت بهتر پاتوفیزیولوژی شرایط آسیب‌رسان، اقدامات پیشگیرنده و بالاخره تمهیدات صحیح درمانی می‌توان از سیر پیشرفت به نارسایی پایانی كلیه كاست. اقداماتی كه در این راستا موثرند عبارتند از:
ایمن‌سازی مادران، تشخیص قبل از تولد ناهنجاری‌های كلیه و مجاری ادراری، مداخلات جراحی روی جنین و روش‌های غربالگری برای كشف پروتئینوری، هیپرتانسیون، هیپرلیپیدمی (دیس لیپیدمی) و پیشگیری از چاقی است.
بیماری مزمن كلیه (CKD) در كودكان، موضوع بسیار با اهمیتی است كه خوشبختانه در سال‌های اخیر مورد توجه بوده است. مرحله پیشرفته یا آشكار نارسایی پایانی كلیه (ESRD) در حقیقت تنها جزء پیدا یا به اصطلاح راس قله كوه یخ مبتلایان به CKD به درجات مختلف به ویژه خفیف آن است كه چنانچه شناسایی نشوند نهایتا پیشرفت نموده و به مرحله پایانی (ESRD) می‌رسد.
CKD در حقیقت روند رو به افزایشی است كه گرچه آغازكننده آن عوامل گوناگونی است ولیكن همه آنها مسیر مشتركی را طی كرده و نهایتا به نارسایی پایانی كلیه ختم می‌شود. به دلیل اینكه عملكرد كلیه در این بیماران همواره رو به كاهش است لذا اصطلاح «نارسایی پیشرونده كلیه» نیز برای این بیماری به كار می‌رود.
پاتولوژی نهایی در ESRD بدون توجه به بیماری زمینه‌ای آغازكننده به صورت اسكلروز گلومرولی، فیبروز توبولو انترسیسیل و آتروفی توبولی است. مكانیسم‌هایی كه سبب تداوم سیر بیماری می‌شوند عمدتا عبارتند از: تغییرات همودینامیك كلیه، هیپرتانسیون گلومرولی، پروتئینوری، انفیلتراسیون سلول‌های التهابی و بالاخره رها شدن سیتوكائین‌های التهابی و فاكتورهای رشد فیبروبلاستیك در محل آسیب.
بیماری، مبتلا به CKD تلقی می‌شود كه دارای یكی از معیارهای زیر باشد:
الف- آسیب كلیه به مدت سه ماه یا بیشتر كه ممكن است ساختاری یا عملكردی باشد، با یا بدون كاهش پالایش گلومرولی (GFR). این آسیب به كمك یك یا چند تا از یافته‌های زیر آشكار می‌شود:
1- یافته غیرطبیعی در خون یا ادرار
2- یافته غیرطبیعی در یكی از روش‌های تصویربرداری
3- یافته غیرطبیعی در بیوپسی كلیه
ب- پالایش گلومرولی (GFR) كمتر از 60 میلی‌لیتر در دقیقه به ازای هر 73/1 مترمربع سطح بدن به مدت سه ماه یا بیشتر با یا بدون یافته‌های آسیب كلیه كه در فوق آمده است.
پیشگیری از بیماری پیشرونده كلیه
پیشگیری از CKD در 3 سطح زیر قابل انجام است:
سطح اول: كه به نیت حذف یا كاهش عوامل مسبب بیماری كلیه انجام می‌شود. این راهكار یا استراتژی‌ها عبارتند از: تلاش بر حفاظت از جنین در مقابل عفونت‌ها و اثرات نامطبوع داروها، پیشگیری از بیماری‌های ارثی كلیه (با مشاوره ژنتیك به موقع)، و پیشگیری از چاقی و دیس لیپیدمی، تشخیص زودهنگام و درمان مناسب هیپرتانسیون سیستمیك و دیابت است.
سطح دوم: كه استراتژی آن پیشگیری از روند آسیب كلیه طی مراحل پنجگانه (I تا V) CKD است.
سطح سوم: كه استراتژی آن كاهش و یا تاخیر عوارض درازمدت بیماری و حل مشكلات موجود به كمك درمان‌های جایگزینی (RRT) است.
در واقع، اقدامات پیشگیرنده CKD را می‌توان به دو دسته اقدامات پیشگیرنده قبل از تولد (Antenatal) و بعد از تولد (Postnatal) تقسیم كرد. در بالغین علل اصلی و زمینه‌ای CKD دیابت شیرین، آترواسكلروز با یا بدون هیپرتانسیون و برخی از سموم هستند. از این رو، دامنه اقدامات پیشگیری اولیه در آنان وسیع نبوده و محدود به همین چند بیماری است.
در حالی كه در كودكان هم عوامل آسیب‌رسان بسیار متنوع‌ترند و هم تاثیرشان در زمانی خاص و بحرانی (جنینی و اوان كودكی) اعمال می‌شود یعنی این عوامل هنگامی تاثیر گذارند كه كلیه و مجاری ادرار در حال شكل‌گیری و تكامل است.
از این رو، نقش و اهمیت اقدامات پیشگیرنده در اینان بسیار مهم‌تر و با ارزش‌تر است. به هر حال، چنانچه مشكل زمینه‌ای تشخیص داده نشود، روند آسیب ادامه یافته و نهایتا در كودكی، نوجوانی و یا بزرگسالی بیماری پیشرفته كلیه عارض می‌شود.
