بررسی تيك‌های عصبی در كودكان
بسیاری از والدین و مربیان كودكان از پاره‌‌ای رفتارهای شكلك گونه یا كلام‌های تكراری تیك كودكان شكایت دارند و ابراز نگرانی می‌كنند. گاهی با افرادی سر و كار داریم كه مدام كلمات یا واژه‌های بیجا و تكراری استفاده می‌كنند و واژه‌هایی را كه به هیچ وجه نیاز به گفتن آن نیست تكرار می‌كنند به كار بردن واژه‌هایی مانند چیز، مثل یا به قول معروف كه اغلب موارد طرف گفتگو توجه چندانی به آن نمی‌كند.
شیوع: كودكان در سنین 7- 12 سالگی در 8- 12 درصد موارد بیشترین میزان تیك را از خود نشان می‌دهند تیك در میان پسران بیشتر از دختران است، این حالت ممكن است تا سن میانسالی ادامه یابد میزان شیوع تیك در خانواده‌هایی كه اعضای آن تیك دارند به مراتب بیشتر است، تیك ممكن است به دنبال یك حادثه روانی و اضطراب ناشی از حوادث خانه یا مدرسه به وجود آید. كودكانی كه والدین سخت‌گیر و مقتدری دارند بیشتر تیك نشان می‌دهند.
تیك چیست؟ تیك یك اختلال رفتاری كه عبارت است از ناسازگاری شخصیتی، احساس بی‌كفایتی و ناامنی، خصومت، تحریك‌پذیری، لكنت زبان، ترس و دلواپسی است. تیك نوعی پرش ناگهانی یا انقباض غیرارادی عصبی عضلانی است كه در هر قسمت از بدن می‌تواند به صورت مزمن یا زودگذر در كلام یا رفتار ظاهر شود. تیك در هنگام خواب از بین می‌رود تیك كلامی یا رفتاری به دو شكل ساده و مركب است و از مشخصات آن تكراری بودن و ناموزون بودن آن است. تیك ساده مدت كوتاهی به طول می‌انجامد و به ندرت بیشتر از یك ثانیه تداوم ندارد و بعد از چند هفته یا چند ماه از بین می‌رود.
انواع تیك: تیك‌ها را برحسب اینكه مربوط به كدام قسمت از اعضاء و اندام بدن باشد می‌توان طبقه‌بندی نمود.
تیك‌های چهره‌ای: شایع‌ترین تیك‌ها، تیك چهره‌ای است و می‌تواند به انواع زیر تظاهر كند. پلك زدن، كشیدن ابروها، گاز گرفتن لب، مكیدن لب، بیجا مكیدن انگشت و ناخن درآوردن زبان از دهان، فین كردن، بوئیدن چیزی، سرفه، بلع كردن، چین دادن پیشانی، تكان دادن گوش، قورت دادن آب دهان، سكسكه كردن، كندن مو، نشان دادن ژست‌های مختلف یا درآوردن صدای حیوانات.
تیك‌های گردن و اندام‌ها: چرخش غیرارادی گردن در جهت‌های مختلف، بالا انداختن شانه‌ها، كشیدن دست به مو و سر و صورت، خم كردن زانو و حركات اضافی در راه رفتن، رفتارهای آرایشی.
تیك‌های صدادار: از این گروه می‌توان به عطسه و سرفه و تقلید صدای حیوانات صاف كردن گلو، خرناس در نوع كلامی با بیان یك كلمه یا جمله ناسزا اشاره كرد.
درمان:
عوامل محیطی و هیجانی از جمله مواردی شناخته شده‌اند كه در تشدید ییك نیك موثرند، این گونه افراد در مواجهه با موفقیت‌های هیجانی و اضطراب و اختلاف‌های خانوادگی پرش‌های عصبی تشدید می‌شود و در مواقعی كه در آرامش هستند این عمل به حداقل می‌رسد. برای درمان این گونه رفتارها در درجه اول باید محیط خانواده را بررسی كرد و به اطرافیان گوشزد كرد كه انتظارات بیش از حد از كودك نداشته باشند و فشار آوردن روی فرد برای ترك یا كاهش این رفتارها نه تنها مفید نبوده بلكه نتیجه عكس دارد و باعث تشدید این گونه رفتارها می‌شود. براساس تجربه نشان داده شده كه تذكر مستقیم یا تنبیه كودك برای ترك رفتار عادتی به هیچ‌وجه مؤثر نیست، بایستی از شیوه تربیتی مبتنی بر تشویق استفاده شود، در مواقعی كه كودك تیك ندارد بیشتر به او توجه نمود یا او را نوازش كنند و در مواقعی كه تیك از خود نشان می‌دهد، و با وی بی‌اعتنا باشند، جایگزین كردن فعالیت‌هایی مانند نقاشی، موسیقی، بازی‌ها می‌تواند در روند ترك عادت مفید باشد. چنانچه در درمان تیك با رفتار درمانی بهبودی حاصل نشد بایستی چالش‌های درمانی این گونه اختلالات عصبی را مورد تجدیدنظر داد.
اولین روش عدم توجه مستقیم به تیك‌ها است كه توسط خانواده، اعمال می‌شود در صورت پایدار و مزمن بودن می‌توان از روش‌های غیرداروئی از جمله (Habit Reversal Training) آموزش معكوس كردن عادت كه شامل 5 مرحله است استفاده كرد. توصیف و تكرار تیك در آینه، پیدا كردن جزئیات تیك، تمرین شناسایی اولین علامت تیك شناسایی موقعیت تیك و پاسخ فیزیكی تیك در 1-3 دقیقه.با این روش كودك بیمار می‌تواند علایم تیك را تحت كنترل خود درآورده. در صورت عدم پاسخ به روش‌های غیرداروئی داروهایی توسط روانپزشك كودك تجویز می‌شود، مصرف داروهایی نظیر (هالوپیریدول، ریسپریدون) و تزریق محلول رقیق شده توكسین بوتولینوم با در نظر گرفتن عوارض این گونه داروها توصیه می‌شود.
