زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

دکترحبیب واحدی : دکترای تخصصی تکنولوژی مواد غذایی ؛ عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی مازندران، دانشکده بهداشت گروه علوم پایه

تحریریه زندگی آنلاین : جهان کنونی با توجه به رشد روز افزون جمعیت و بروز جنگ‌های نامتعارف درآینده‌ای نه چندان دور، با مشکل عظیم کمبود مواد غذایی، قحطی و گرسنگی مخصوصاً کمبود پروتئین (اصلی‌ترین ابزار حیات) و بیماری‌های ناشی از آلودگی‌های غذایی (مسمومیت‌های غذایی و سوء‌تغذیه) مواجه خواهد شد (عوارض ناشی از کمبود پروتئین بر سلامتی و بقاء انسان حتی از پیامدهای بمب اتم رقت‌آورتر و وحشتناک‌تر است).

در این شرایط علاوه بر مسئله کمبود جهانی غذا، مشکلاتی همچون عدم توجه به اصول بهداشت مواد غذایی (مواد خام اولیه سالم، فرآیند سالم و نگهداری سالم) در طول فرآیندهای تهیه، تبدیل، توزیع و مصرف مواد غذایی باعث کاهش تولید هر چه بیش‌تر مواد غذایی قابل استفاده خواهد شد، اما مسئله مهم‌تر اینکه امروزه جهت تهیه مواد غذایی با مصرف مداوم رنگ‌های خوراکی مصنوعی با اهداف گوناگون از جمله حفظ و نگهداری مواد غذایی از رنگ‌های مصنوعی خوراکی جهت آماده‌سازی، متحدالشکل نمودن، مشتری‌پسندی و گاها مخفی نمودن و نامحسوس جلوه دادن عیوب و تقلب، توسط سودجویان در مواد غذایی، مواجه هستیم (رنگ‌های خوراکی مصنوعی بخشی از فرمولاسیون مواد غذایی نبوده و در طی عملیات تولید با کمک به انجام فرآیند و یا طی مدت نگهداری و یا از طریق بسته‌بندی وارد مواد غذایی می‌شوند). در حال حاضر بالغ بر 33 رنگ برای افزودن به غذاها مجاز اعلام شده است که از بین آن‌ها 26 رنگ جزء رنگ‌های طبیعی هستند (رنگ‌های طبیعی گران‌تر و دارای پایداری کم‌تری نسبت به رنگ‌های مصنوعی هستند).

بیشتربخوانید:

بیماری های خطرناکی که با خوردن نودل به آن مبتلا می شویم

امروزه تولید‌کنندگان مواد غذایی بیش‌تر از رنگ‌های مصنوعی استفاده می‌کنند، اما مشکل این است که بعضی از رنگ‌های خوراکی مصنوعی مثل رنگ قرمز نمره 3 و زرد نمره 5، باعث بروز سرطان می‌شوند. رنگ‌های مصنوعی در نوشابه‌ها، غذاهای فوری، گوشت‌های سرد،‌ هات‌داگ و صنایع آرایشی مصرف می‌شوند، اما باید توجه داشت که رنگدانه‌های مصنوعی در هر صورت به سلامتی انسان آسیب می‌رسانند.

مطالعات موجود بیانگر این است که مصرف مداوم رنگ‌های خوراکی مصنوعی در مواد غذایی باعث بروز عوارضی مانند ایجاد و تشدید آسم، کهیر، سقط جنین، بیش‌فعالی، کاهش ضریب هوشی در کودکان، بروز سرطان، بیماری‌های کلیوی، عقیمی مردان و تضعیف سیستم ایمنی می‌شود، لذا افزایش اطلاعات، هوشیاری و داشتن بصیرت کافی و آگاهی از مصرف خطرات رنگ‌های خوراکی مصنوعی و در مواردی حتی جهت رنگ‌های طبیعی، توسط آحاد جامعه، امری ضروری است.

مطالعات انجام شده توسط Mathur در خصوص اثرات سمی رنگ خوراکی متیلن بلو (Blue1) که اغلب در بستنی‌ها، شکلات، آب‌نبات، نوشیدنی‌ها و شیرینی‌ها استفاده می‌شود، حاکی از این است که در موش‌های بالغ باعث ایجاد اختلالات مورفولوژیکی در اسپرم موش‌ها شده است که این اثرات به صورت کاهش وزن بدن، بیضه‌ها و کاهش تعداد اسپرم‌ها مشاهده شده است (ایجاد این اختلالات کاملاً وابسته به دوز مصرفی می‌باشد). علاوه بر این مشخص شده است که متیلن بلو با ایجاد بیماری سرطان در موش‌ها ارتباط دارد. همچنین مواجهه حیوانات آزمایشگاهی با دوز نیمه سمی Sunset Yello موجب تغییرات مشخصی در ذخیره کل لیپید بدن می‌شود (لیپیدها نقش ساختاری در غشاهای بیولوژیک بدن دارند که متابولیسم آن‌ها دچار اختلال می‌شود). علاوه بر این Sunset Yello قادر است آسیب‌های کبدی خطرناکی مانند نکروز ایجاد نماید.

مطالعات انجام شده توسط Donna بر روی رنگ خوراکی Red40 (مورد استفاده در تنقلاتی مانند پفک و چیپس)، نشان داده است که بین مصرف این رنگ با ایجاد بیش‌فعالی (Hyperactivity) و تند‌خویی در کودکان ارتباط وجود دارد. علائم مشاهده شده در کودکان حساس به رنگ Red40 به صورت؛ خشم، بی‌قراری، کج‌خلقی، زود رنجی، نداشتن تمرکز، دستپاچگی و پرخاشگری گزارش گردیده است (سایر نگهدارنده‌ها و رنگ‌های خوراکی مصنوعی علائم بیش‌فعالی و نقص تمرکز و توجه را در افراد مبتلا تشدید می‌کنند).

 بیشتربخوانید:

رنگ های مصنوعی خوب یا بد؟

مطالعات انجام شده توسط Lockey بر روی رنگ مصنوعی Yellow5 (مورد استفاده در تنقلات، مربا، نودل‌های فوری، مواد آماده کیک و آب‌نبات‌ها)، نشان داده است که بین این رنگ و ایجاد واکنش‌های آلرژی، حمله‌های آسم، میگرن، تاری دید، اضطراب و مشکلات رفتاری ارتباط وجود دارد. مطالعات انجام شده توسط Hinton نشان داد که بعضی از رنگ‌های خوراکی بر سیستم ایمنی تأثیر منفی دارند. رنگ‌های کارامل که به نوشیدنی‌ها و سس سویا افزوده می‌شوند با کاهش عملکرد مثبت سیستم دفاعی بدن باعث تضعیف قدرت بدن در مقابله با عفونت‌ها می‌گردند.

مطالعه انجام شده توسط Makioszek و فرخی در ایران مشخص نمود که ژنوتوکسیسیتی دو رنگ متداول غذایی کینولین بلو و برلیانت بر روی سلول‌های لنفوسیت انسانی در محیط in-vivo با دو تکنیک دقیق و تکمیلی میکرونوکلئوس و کامتاسی قابل تأیید می‌باشد.

مطالعه انجام شده توسط Kuno در خصوص تأثیر رنگ‌های طبیعی و مصنوعی غذایی بر روی فعالیت آنزیم‌های متابولیزه کننده دارو، نشان داد که برخی از رنگ‌های خوراکی monascus و بسیاری از رنگ‌های مصنوعی خوراکی موجب مهار آنزیم‌های متابولیزه کننده دارو برای دفع می‌شود.

توصیه‌های غذایی، تغذیه‌ای و بهداشتی

با اتخاذ تدابیر زیر می‌توانیم از خطرات ناشی از مصرف رنگ‌های خوراکی مصنوعی همچون ایجاد عقیمی در مردان و افت ضریب هوشی در کودکان پیشگیری نماییم (رنگ‌های غیر مجاز می‌توانند تا 5 نمره ضریب هوشی کودکان را کاهش دهند).

ارتباط رنگ‌های Blue 1 و 2 با ایجاد عقیمی در مردان نشان داده شده است.

گاهی اوقات ضرورت دارد که کودکان را در زمان خرید به همراه خود نبریم.

از مصرف مواد غذایی دارای رنگ‌های متعدد و متفاوت جدا پرهیز نمایید.

قبل از خرید هر نوع ماده غذایی به برچسب آن توجه فرمایید (بسیاری از رنگ‌های خوراکی مصنوعی بر روی برچسب‌ها قید نمی‌شوند)، لذا در صورتی که مواد غذایی حاوی رنگ‌های خوراکی مخصوصاً رنگ‌های Red3, Red40, Yellow5, 6, Blue1, 2, Green3, OrangeB باشند، جدا از خرید و مصرف آن‌ها امتناع نمایید.

به کودکان بیش‌تر غذای طبیعی و سالم بدهیم تا غذاهای فراوری شده، در صورت لزوم از رنگ‌های طبیعی در تهیه غذاها استفاده کنیم (منظور از غذای سالم غذایی این است که اولاً تصفیه (فرآوری) نشده باشد. ثانیاً تا حد امکان به طبیعت خود نزدیک باشد. ثالثاً مواد رنگی و سایر افزودنی‌ها به آن اضافه نشده باشد. رابعاً به هنگام تهیه کردن در آشپزخانه مواد مغذی و مفید آن غذا هدر نرفته باشد.

مصرف زیاد تنقلات مثل پفک و نوشابه در دو سال اول زندگی که کودکان در حال رشد هستند، فقط معده کودکان را پر خواهد نمود و موجب سیری کاذب می‌شود و کودک دیگر اشتهایی برای خوردن غذاهای اصلی و مغذی نخواهد داشت، بنابراین باید سعی کنیم کودکان را به خوردن هله‌هوله‌ها عادت ندهیم و به جای پفک و چیپس از تنقلات مغذی و مفید مثل نخودچی و کشمش، برگه میوه‌ها و میوه‌های فصل برای کودکان 2 تا 5 سال استفاده کنیم.

برای تنوع بخشیدن به غذای کودکان از افزودنی منوسدیم گلوتامات (MSG) موجود در سوپرمارکت‌ها به هیچ وجه استفاده نکنیم، چرا که این ماده علاوه بر ایجاد سندرم رستوران‌های چینی باعث ایجاد آلزایمر در انسان می‌شود (غذاهای آماده موجود در بازار مثل سوپ آماده، آش آماده طی فرآیند، MSG و رنگ‌های خوراکی مصنوعی به آن‌ها اضافه می‌شود که بهتر است به خاطر سلامتی کودکان از مصرف و خرید سوپ‌های آماده و آش‌های آماده امتناع نماییم.

رنگ‌های خوراکی مصنوعی باعث تشدید علائم بیش‌فعالی در کودکان مبتلا به بیش‌فعالی و حتی در کودکان سالم می‌شود.

استفاده از رنگ‌های خوراکی مصنوعی در غذاها غیر ضروری می‌باشد و معمولاً برای فروش غذاهای کم‌کیفیت که عمدتاً هم برای کودکان به فروش می‌رسد، استفاده می‌گردد.

بعضی افراد وقتی که نوع خاصی از رنگ غذایی زرد رنگ بنام تارترازین را مصرف می‌کنند، در آن‌ها عوارضی مثل کهیر، خارش و گرفتگی بینی مشاهده می‌شود.

اغلب غذاهای کارخانه‌ای حاوی رنگ‌های خوراکی مصنوعی و خطرآفرین هستند.