زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

دکتر محمدحسین صالحی سورمقی : متخصص فارماکوگنوزی ، استاد دانشکده داروسازی

تحریریه زندگی آنلاین : درخت آلو درختی است که ارتفاع آن به طور متوسط 10 متر است؛ اما گاه به 12 متر هم می‌رسد. قطر قسمتی که به وسیله شاخه‌ها احاطه می‌شود، تا 5 مترمی‌باشد. این درخت بدون خار و دارای برگ‌های بیضی‌شکل و دندانه‌دار است. گل‌ها به شکل دسته‌جات یک تا پنج‌تایی و به صورت نر و ماده با دمگل کوتاهی بر روی ساقه قرار می‌گیرند. این گل‌ها در اردیبهشت‌ماه ظاهر می‌شوند و از ماه تیر به بعد به صورت میوه در می‌آیند. میوه آلو دارای یک عدد هسته سخت به شکل بیضی و به رنگ‌های مختلف است؛ ولی میوه‌های تیره‌رنگ خواص کامل‌تری دارند. قسمت مورد استفاده گیاه، میوه‌ها هستند که به شکل تازه یا خشک، به صورت خوراکی مصرف می‌شوند. مهم‌ترین مراکز تولید آلو در ایران استان‌های خراسان، آذربایجان، فارس، اصفهان، گلستان و تهران می‌باشند.

 بیشتربخوانید:

آشنایی با مضرات و خواص زردک

تاریخچه:

درخت آلو در اروپا، آمریکای شمالی و آسیا می‌روید. گونه Prunus domestica در اروپــا، گــونه Prunus salicina در آسیا و گونه Prunus americana در آمریکا انتشار دارد.  آلوی سیاه تنوع زیادی داشته و حدود دو هزار نوع از آن وجود دارد که هر یک دارای خاستگاه متفاوتی می‌باشند.  احتمالاً آلو سیاه‌های اروپایی حدود دو هزار سال پیش در اطراف دریای خزر وجود داشته‌اند. در اواسط قرن 19، لویس پلیر درخت آلو را با خود از فرانسه به کالیفرنیا برد. در حال حاضر یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان آلو و آلوخشک در دنیا کالیفرنیاست.

ترکیبات مهم:

آلو یکی از منابع خوب ویتامین A و C، پتاسیم و فیبر (الیاف) می‌باشد. همچنین حاوی مقدار فراوانی ترکیبات آنتی‌اکسیدان بوده و به همین دلیل خاصیت ضدسرطانی قوی دارد.

 از دیگر ترکیبات مهم آلو، اسیدهای گیاهی (آلفا هیدروکسی اسید)، از جمله اسیدسیتریک، اسید سوکسینیک، اسید مالیک و اسید سالی‌سیلیک است که در آلوی تازه به مقدار بیشتری وجود دارند.  همچنین هیدرات‌های کربن و قندها، ترکیبات پکتینی، فلاونوئیدها و آنتوسیانین‌ها (بخصوص در آلوهای تیره رنگ) از مواد مهم موجود در آلوها هستند.

بیشتربخوانید:

آشنایی با خواص درمانی عناب

داروشناختی و اثـرات مهم:

یکی از مکانیسم‌های ارزشمند آلو خاصیت آنتی‌‌اکسیدانی آن است که مجموعه‌ای از اثرات مفید را به همراه دارد.

آلو به دلیل داشتن ترکیبات فنلی و بتاکاروتن، رادیکال‌های آزاد مواد را خنثی کرده و از اکسیداسیون چربی‌‌ها (که باعث رسوب در رگ‌ها می‌شوند) و در نتیجه از بیماری‌های قلبی – عروقی جلوگیری می‌کند.

همچنین، مانع تخریب DNA توسط رادیکال‌های آزاد شده و احتمال بروز سرطان را کاهش می‌دهد.

بعضی از خواص آلو مربوط به فیبر آن است. فیبرها سرعت جذب مواد مغذی، به‌خصوص قندها را کاهش و میزان حساسیت انسولین را افزایش می‌دهند؛ به همین دلیل آلو باعث کاهش نسبی قند خون می‌شود. از طرفی، فیبرها توسط باکتری‌های روده بزرگ تخمیر شده و حجم مدفوع زیاد می‌شود و مواد سریع‌تر دفع می‌گردند.

آلو همچنین حاوی مشتقاتی از «هیدروکسی فنیلیاتین» است که باعث تحریک عضلات روده بزرگ شده و به حرکت و سرعت دفع مدفوع کمک می‌کند. سوربیتول موجود در آلو که خاصیت ملین دارد، باعث مسهل بودن آلو می‌شود. یکی دیگر از اثرات آلو، افزایش جذب آهن در بدن است که آن را مربوط به ویتامین C موجود در آلو می‌دانند. ویتامین C همچنین به افزایش مقاومت و ایمنی بدن کمک می‌کند و به‌خصوص در فصول سرد برای مقاومت در برابر سرماخوردگی و ابتلا به آنفلوآنزا مفید است.

آلو به علت داشتن پتاسیم کافی، در تنطیم فشار خون و سلامت قلب نقش مؤثری دارد. ترکیبات آنتی‌اکسیدانی و خنثی‌کننده رادیکال‌های آزاد آن به همراه آثار جالب آنتوسیانین‌ها و فلاونوئیدها سموم کبدی را خنثی و از آن حفاظت می‌کنند. بنابراین، آلو باعث عملکرد صحیح کبد و بسیاری از سوخت و سازهای بدن می‌شود.

 یکی از خواص مهم آلوی تازه و خشک، خاصیت مسهلی قوی آن است. آلو به غیر از فیبر (الیاف) حاوی ماده‌ای به نام ایزاتین می‌باشد که از مسهل‌های قوی طبیعی است.

 خاصیت ضد سرطان آلو به دلیل وجود ترکیبات آنتی‌اکسیدان، از جمله فلاونوئیدها، آنتوسیانین‌ها، ویتامین C و ترکیبات فنلی، ثابت شده است.

 آلو به دلیل داشتن فیبر، پتاسیم و مقدار کمی سدیم، می‌تواندبه طور نسبی قند و فشار خون را کاهش دهد.

 یکی دیگر از خواص آلو جلوگیری از کم‌خونی است. آلو حاوی ترکیبات آهن بوده و آلوی خشک منبع مناسب «آهن گیاهی» است؛ همچنین به دلیل داشتن ویتامین C، در جذب بیشتر آهن به بدن کمک می‌کند.

 آلو مقوی معده، تنظیم‌کننده عمل دستگاه گوارش و هاضمه و حافظ کبد می‌باشد.

 بیشتربخوانید:

ارزش‌غذایی انجیر

در مخزن‌الادویه درباره آلو چنین نوشته شده است:

اجاص میوه‌ای است مشهور و به فارسی آلو نامند که انواع مختلف دارد. بعضی سیاه و بعضی زردرنگ و کوچکند که کوچک آن را آلوچه نامند. بعضی ترش و بعضی شیرین هستند. طبیعت آلوی سیاه و کاملاً رسیده، سرد و مرطوب می‌باشد. نوع ترش آن از شیرین کمی سردتر است. دارای خواص غذایی کم و ملین است. چون قبل از طعام بخورند، برای سردرد و تب مفید می‌باشد. مسهل است. در دمشق نوعی آلو وجود دارد که به رومی آن را «فقومیلاس» نامند و این نوع قابض است.

صمغ آن را که صمغ فارسی نامند، گرم‌تر از صمغ عربی و یبوست آن کمتر و سرفه را سودمند و برای زخم‌ها نیز مفید می‌باشد.

مطالب ابن‌سینا و مخزن‌الادویه و نقل قول دانشمندان دیگر حاکی از آن است که انواع آلو در بعضی خواص مشابه و در بعضی موارد - مانند اثرات مسهلی و قابض بودن- با هم تفاوت دارند. این تفاوت مربوط به نارس و رسیده بودن آنهاست؛ به طوری که اصولاً آلو و آلوچه‌ها در ابتدا تلخ، بعد گس، ترش و سپس شیرین می‌شوند و لذا بر حسب تغییر مواد، خواص و اثرات آنها هم تغییر می‌کند.  در نوع کاملا نارس، ترکیبات قابض آنها به حداکثر و در حالت کاملا رسیده به حداقل می‌رسد. البته ممکن است مواد موثر موجود در خاک‌ها و سرزمین‌های مختلف با هم تفاوت داشته باشد که ادعاهای مختلف دانشمندان را درباره اختلاف خواص آنها توجیه می‌کند.

مهم‌ترین اثرات گزارش‌شده

ضدپیری، آنتی‌اکسیدان، ضدتب، ضدویروس، ملین، مسهل، قابض، هضم‌کننده غذا، صفراآور و دارای خاصیت استروژنی.

نکات قابل توجه

  نام عمومی آلوی تازه در جهان «پلام» و نام عمومی آلوی خشک «پرون» یا «درایدپلام» می‌باشد.

 نژادهای مختلف آلو که تعداد آنها در جهان بسیار زیاد است، دارای مواد و خواص مشابهی می‌باشند؛ فقط آلوهای تیره‌تر ترکیبات آنتوسیانینی بیشتر و خواص کامل‌تری دارند.

 بهترین زمان مصرف برای اثر ضدیبوست آلو هنگام شب است.

 مهم‌ترین کشورهای تولیدکننده آلو ایتالیا، فرانسه، چین، آمریکا، آلمان و یوگسلاوی هستند.

 هسته آلو اصولاً تلخ‌مزه می‌باشد که دلیل آن وجود گلوکزیدهای سیانوژنیک است؛ بنابراین مصرف خوراکی زیاد آنها باعث هیدرولیز این مواد و تولید اسیدسیانیدریک و مسمومیت و گاهی مرگ می‌گردد.

مهم‌ترین ترکیب هسته، روغن می‌باشد که در صنایع مختلف، از جمله آرایشی و بهداشتی کاربرد دارد.

 رنگ میوه انواع آلو ابتدا سبزرنگ است که با رسیدن کامل به رنگ‌های قرمز، سبز، زرد، صورتی، ارغوانی، بنفش تیره و سیاه تبدیل می‌شود.

 فشار و ضربه در موقع جمع‌آوری انواع آلو باعث فساد سریع آنها می‌شود؛ لذا باید در جمع‌آوری و نگهداری آنها دقت نمود. همچنین چون آلو در حرارت عادی و زیاد به سرعت رسیده و خراب می‌شود، باید آن را در درجه حرارت پایین نگهداری کرد.

 انواع آلو می‌تواند به صورت تازه، خشک، کمپوت و کنسرو مصرف شود. گاهی از آب آن استفاده می‌کنند و یا له‌‌شده آن را به صورت لواشک درمی‌آورند.

 مهم‌ترین انواع آلو در ایران شامل قطره‌طلا، آلو بخارا، آلو سیاه، آلو سانتروزا، آلو برغان و آلوچه سبز است.

 آلو را می‌توان در فریزر نگهداری نمود و در این حالت بهتر است آن را تا شش ماه مصرف کرد.

 بعضی افراد برای هضم آلوی تازه مشکل دارند؛ در این صورت می‌توانند از پخته آن استفاده کنند.

هضم آلوی پخته راحت‌تر است و تقریباً تمام خواص آلوی تازه را نیز دارد. همچنین می‌تــــوان بـــــرای استـــفاده از

آلوی خشک در همه فصول، از پخته آن استفاده کرد.

برای آنکه آلوی خشک زودتر پخته شود و حرارت زیادی نبیند بهتر است مدتی آن را خیس کرد.

در منابع مقدار خاصی از نظر مصرف گزارش نشده است.

 گزارشی از عوارض جانبی آلو در حد مصرف خوراکی وجود ندارد.

ابن‌سینا در کتاب قانون درباره آلو چنین گفته است:

اجاص (آلو) نیاز به معرفی ندارد. آلوی بستی از آلوی سیاه قوی‌تر است و آلوی زرد از آلوی سرخرنگ مؤثرتر. در میان آنها درشت و پرگوشت بهترین است.

طبیعت آن سرد و مرطوب می‌باشد. بهتر است آلو را قبل از غذا بخورند. آلوی ترش و شیرین التهاب قلب را تسکین دهد. ترش و شیرین آن صفرا‌آور است. آلوی شیرین عموماً با معده ناسازگار است.

در اسهال، آلوی تر از آلوی خشک کاری‌تر است و این خاصیت از لزج بودن آن ناشی می‌شود.

به عقیده بعضی، آلوی دمشقی قابض است و همه بدانند که آلوی بیابانی تا هنگامی که بسیار نرسیده است، قبوضیت آورد.

جالینوس می‌گوید: دیسقوریدوس در اشتباه است که گفته آلوی دمشقی قابض است. آلوی دمشقی مسهل است و صمغ آن سنگ مثانه را خرد می‌کند.