انرژی و پروتئین
میزان تولید شیر در مادران در 6 ماه اول به طور متوسط روزانه 750 میلی‌لیتر است. برای تولید هر 100 میلی‌لیتر شیر بدن انسان نیاز به صرف 85 کیلوکالری انرژی دارد. همچنین شیر یکی از منابع اصلی پروتئین است، بنابراین مادران شیرده به طور متوسط باید روزانه 25 گرم پروتئین، بیشتر از دیگر زنان دریافت کنند.
محدودیت دریافت انرژی نظیر آنچه در سوء تغذیه و یا رژیم‌های غذایی کاهش وزن دیده می‌شود در مقدار تولید شیر تاثیر منفی دارد. چنانچه مقدار انرژی دریافتی محدود باشد، مقدار تولید شیر کم می‌شود. دریافت روزانه 3 واحد لبنیات (3 لیوان شیر و ماست) و 3-2 واحد گوشت می‌تواند هم به دریافت پروتئین و هم به دریافت انرژی مورد نیاز مادر شیرده کمک نماید. حبوبات نیز از منابع خوب پروتئین‌های گیاهی محسوب می‌شوند، اما باید توجه نمود امکان بروز نفخ در نوزاد بر اثر مصرف زیاد حبوبات وجود دارد.
شیردهی و كاهش وزن مادر
در دوران شیردهی وزن مادر به تدریج کم می‌شود و شیردهی مکرر و منظم به نوزاد علاوه بر اینکه به تولید شیر بیشتر کمک می‌کند به کاهش وزن و بازگشت رحم به اندازه قبل از بارداری کمک می‌کند. بسیاری از مادران به منظور کاهش وزن سریع و بازگشت به سایز قبلی از رژیم‌های غذایی بسیار سخت پیروی نموده و ورزش می‌کنند.
مادران باید توجه نمایند این نوع رژیم‌های غذایی سبب کاهش تولید شیر شده و چنانچه ورزش از نوع هوازی نباشد، مقدار اسید لاکتیک خون بالا رفته و وارد شیر خواهد شد. بو و طعم اسید لاکتیک برای بسیاری از نوزادان نامطلوب است و امکان دارد نوزاد از شیر خوردن امتناع کند، بنابراین در صورت نیاز به کاهش وزن پیروی از یک رژیم غذایی متعادل و ورزش سبک و از نوع هوازی توصیه می‌شود.
امگا- 3 و امگا- 6
مقدار و نوع چربی که در شیر مادر وجود دارد به طور مستقیم با نوع و مقدار چربی موجود در رژیم غذایی ارتباط دارد. برخی از انواع خاص اسید‌های چرب برای رشد و تکامل سلول‌های بدن خصوصاً سلول‌های مغز و سلول‌های بینایی ضروری هستند. اسید‌های چرب غیر اشباع از نوع امگا -6 و امگا -3 درصد بالایی از غشای سلول‌های مغز را تشکیل می‌دهند.
چنانچه مادر شیرده از منابع غذایی که حاوی این نوع اسید‌های چرب هستند به مقدار کافی استفاده نکند، رشد سلول‌های بینایی و رشد و تکامل سلول‌های مغز دچار اختلال خواهد شد، بنابراین توصیه می‌شود زنان شیرده روزانه از انواع ماهی و در صورت لزوم کپسول‌های امگا – 3 و نیز روغن‌هایی نظیر روغن زیتون و روغن کانولا در رژیم غذایی خود استفاده کنند.
فواید شیر دادن
مصرف شیر مادر نه تنها فواید بی‌شماری برای نوزاد دارد، بلکه شیردهی فواید زیادی برای مادر خواهد داشت. تحقیقات نشان می‌دهند که شیوع سرطان سینه، رحم و تخمدان‌ها در زنان شیرده کمتر است و هر چقدر تکرر و نظم در شیردهی بیشتر باشد، خطر بروز این نوع سرطان‌ها کمتر است.
همچنین در دوران شیردهی به علت تغییرات هورمونی احتمال بارداری کاهش می‌یابد. این مسأله به فاصله‌گذاری مناسب بین فرزندان کمک می‌کند، بنابراین مادران باید برای شیردهی موفق آموزش ببینند و از عواملی که سبب کاهش تولید شیر می‌شوند جلوگیری نمایند.
آب
دریافت آب به میزان کافی بسیار ضروری است. آب یکی از اجزای اصلی شیر می‌باشد، بنابراین بدیهی است که مادر شیرده نیاز بیشتری به دریافت آب دارد. توصیه می‌شود مادران شیرده روزانه 3-2 لیتر آب بنوشند که طبیعتاً در فصول گرم سال نیاز به آب بیشتر از این مقدار خواهد بود و بهتر است مادران پس از هر نوبت شیردهی یک لیوان آب بنوشند.
جمع‌بندی
با توجه به مطالبی که ذکر گردید مصرف مواد مغذی به مقدار لازم و كافی در دوران شیردهی، مادر را در تداوم شیردهی موفقیت‌آمیز خود كمك می كند. زنان از قبل از ورود به دوره بارداری با پیروی از هرم غذایی و استفاده از منابع غذایی متنوع می‌توانند نیاز خود را به انرژی و کلیه مواد مغذی فراهم نمایند.
در صورتی که تغذیه مادر در این دوران مناسب نباشد، مادر بیشتر از نوزاد متضرر خواهد شد و به علت استفاده از ذخایر بدن جهت تولید شیر با کیفیت مناسب امکان دارد دچار عوارضی نظیر پوکی استخوان و کم خونی شود.
برای خواندن بخش اول- توصیه‌های غذایی پس از زایمان- اینجا كلیك كنید.
