دكتر الهام امیرآذر؛ طب سوزنی
شاید اغراق‌آمیز به نظر برسد، ولی در مدت چهارده سالی كه به انجام طب سوزنی مبادرت ورزیده‌ام، به ندرت بیمارانی داشته‌ام كه به سردرد پاسخ نداده‌اند (این تعداد شاید از انگشتان دو دست نیز كمترند)!. طب سوزنی در درمان سردرد اثرات بسیار چشمگیری دارد. ابتدا شرح حال مفصلی از بیمار گرفته می‌شود. همانطوری كه می‌دانید، سردرد علل متعددی دارد، ولی مهم‌ترین آنها شامل موارد زیر است. سینوزیت، سردردهای میگرنی، سردرد عصبی tension، سردردهای تومرال و سردرد مربوط به مشكلات گردن و كلاستر و فشارخون.
سردردهای ناشی از سینوزیت
در طب سوزنی سردردهای سینوزیتی در اثر باد، رطوبت و سرما ایجاد می‌شوند. محل این سردرد بیشتر بالای پیشانی، پشت چشم‌ها یا اطراف بینی است. مشخصه آن احساس پری و سنگینی در سر است و بیمار اذعان می‌كند كه سردرد با باد و سرما تشدید می‌شود. معمولاً ترشحات پشت حلق وجود دارد و بیمار حالت ترس از نور (یا فتوفوبی) خواهد داشت. در طب سوزنی نقاطی برای خروج باد از بدن و نیز نقاطی برای از بین بردن بلغم وجود دارد. البته كار روی نقاط موضعی دردهم بسیار مفید است. به علاوه، استفاده از رژیم‌های مخصوص كه در آن میزان غذاهای چرب و لبنیات به حداقل می‌رسد، تكمیل‌كننده درمان می‌باشد. نتایج درمانی همانطور كه گفته شد، رضایت‌بخش است.
سردردهای میگرنی و عصبی
در این سردردها، درد بیشتر در قسمت تمپورال (یا شقیقه‌ها) یا ورتكس (فرق سر) و ناشی از اختلال عملكرد كانال كیسه صفرا و كبد است. در اینجا علاوه بر كار روی نقاط دردناك، گاهاً از نقاط كیسه صفرا و كبد كه روی پاها است، جهت پاكسازی كانال‌ها استفاده می‌شود. نكته دیگر اینكه این افراد غالباً دچار درد در تمام نقاط كانال می‌باشند (كانال كیسه صفرا كانال نسبتاً بزرگی است كه از بالای چشم، شقیقه‌ها، دور گوش، پشت گردن و تنه عبور كرده و از قسمت خارجی ران و پا به پایین می‌رود). غالباً تلخی دهان، مشكلات پریود در خانمها، عصبانیت و پرخاشگری نیز دیده می‌شود و جالب اینكه این علائم با علائم غلبه صفرا در طب سنتی (اسلامی) تقریباً همخوانی دارد. برای درمان باید روی نقاط كیسه صفرا- كبد (هم در محل درد و هم دوردست) كار شود و علاوه بر آن بادكش درمانی كتف و رژیم معتدل صفرا بسیار مفید است. این سردردها به طب سوزنی پاسخ بسیار خوبی می‌دهند. در سردردهای عصبی گاه بلافاصله بعد از زدن سوزن، درد آرام می‌شود كه به دلیل ترشح سروتونین و یا اندروفین و انكفالین (كه آرام‌بخش هستند) در بدن می‌باشد. سردردهای تومورال، این سردردها غالباً در حیطه كار ما نیستند، زیرا اولاً بیماری كه با سردرد مزمن مراجعه می‌كند، حتماً باید قبلاً توسط متخصصان مربوط ویزیت شده باشد و مداركی پزشكی همراه داشته باشد. چنانچه تشخیص تومور داده شده باشد درمان آن جراحی است و اگر هم بیمار سیتی‌‌اسكن یا MRI نداشته باشد، باید قبل از شروع كار حتماً آنها را انجام دهد.
سردردهای كلاستر
در این حالت، سردرد به صورت یكطرفه- بیشتر در آقایان- با آبریزش یا اشكریزش یكطرفه بسیار شدید است. این سردردها هم به طب سوزنی بسیار خوب پاسخ می‌دهند و بیمار را از عذاب می‌رهانند. درمان همانند میگرن و با كمی تفاوت است. این افراد اظهار می‌دارند كه سردردی دارند كه تا به حال تجربه نكرده‌اند.
سردردهای ناشی از گردن (یا سرویكوژنیك)
درمان اصلی این نوع سردردها (كه بسیار هم شایعند) بادكش درمانی خشك، بلاد لتینگ (خونگیری) و طب سوزنی و ماكسی باشن (گیاه چینی كه با ایجاد حرارت می‌تواند سرمای بیماری‌زا را از بین ببرد) است. نقاط در روی كتف‌ها، گردن و پشت سر است. ضمناً نقاط كنال كیسه صفرا و رودهكوچك هم استفاده می‌گردد. درمان بیماران معمولا! 12- 20 جلسه (بسته به شدت و زمان بیماری) به طول می‌انجامد. هفته اول به صورت 3-4 جلسه و هفته‌های بعد 2-3 جلسه می‌باشد. بعد از 12 جلسه بسته به مورد بیماری دارد. زمانی كه بیمار طب سونی می‌كند چهار مورد را باید مدنظر داشته باشد: 1- تغییر در شدت درد (مثلاً اگر قبلاً با شروع سردرد نیاز به خوردن قرص بوده الان بدون قرص قابل تحمل است). 2- محل درد (كه با شروع درمان ممكن است جابجا شود و این علامت خوبی است). 3- طول مدت درد: یعنی اگر قبلاً نیم ساعت درد می‌گرفته، الان كمتر از 10 دقیقه درد دارد. 4- فركانس یا تكرار درد (با چه فاصله‌هایی درد می‌گیرد و ول می‌كند). گاه برای بیماران فرض درمان نگهدارنده و یا سالیانه نیز توصیه می‌شود. فایده طب سوزنی این است كه درد بیمار را تسكین داده یا درمان می‌كند (در بعضی بیماران درد كاملاً ریشه‌كن و درمان می‌شود ولی در تعدادی ممكن است جنبه تسكینی داشته باشد بیمار باشد) از مصرف دارو بی نیاز می‌شود و طعم زندگی بدون درد را به او می‌چشاند. كاملاً طب سوزنی با ترشح مواد ضد درد داخلی و اثر روی مسیرهای درد می‌تواند تأثیر قابل توجهی حتی روی دردهای ناشی از فشارخون و قاعدگی و كلاً تمام سردردها داشته باشد.
مكانیزم اثر طب سوزنی در سردرد
اگرچه این طب قدمتی هزاران ساله دارد ولی متاسفانه تحقیقات و منابع علمی زیادی در دسترس نیست. تنها از حدود 30 سال قبل از اینكه نوع درمان توسط FDA (یا سازمان غذا و دارو آمریكا) پذیرفته شود، تحقیقاتی صورت گرفته است. امروزه فرضیه ترشح مواد مخدر درونزا (مانند اندروفین و انكفالین و رانیورفین) كه مانند مرفین عمل می‌كنند تقریباً پذیرفته شده است. همینطور ثابت شده كه طب سوزنی می‌تواند در شاخ خلفی نخاع – هیپوفیز – هیپوتالاموس مغز میانی مسیر آوران درد را بلوك كند و نگذارد پیام درد به مغز برسد.
