زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

تحریریه دنیای سلامت

به احتمال زیاد شما هم عبارت «طب سوزنی» را شنیده‌اید كه نوعی درمان پزشكی است و می‌تواند برای گستره وسیعی از بیماری‌ها مورد استفاده قرار گیرد. هر روز پژوهش‌های بیشتری درباره اثربخشی این درمان انجام می‌شود و دیده شده این طب سنتی كه بر پایه اصولی غیر از دارو درمانی استوار است، در درمان بسیاری از بیماری‌ها مفید واقع شده است. درباره این طب بحث‌ها و سوالات گوناگونی وجود دارد و بیمارانی كه تصمیم دارند به این درمان رو بیاورند یا همان درمان كلاسیك خود را ادامه دهند، سوالات زیادی در ذهن دارند كه ندانستن جواب آنها باعث نگرانی و تردید‌شان می‌شود. صحبت در این باره بسیار مفصل است و به زمان بسیاری نیاز دارد؛ ولی در اینجا شما می‌توانید بخشی از دانستنی‌های مهم و كلیدی راجع به طب سوزنی را به دست آورید.

طب سوزنی چیست؟

همان‌طور كه خیلی از شما شنیده‌اید، طب سوزنی از درمان‌های سنتی چین باستان و مشهورترین و رایج‌ترین طب سنتی در جهان است. چینی‌ها از2000 سال پیش تاكنون این دانش را به كار می‌برند. در سال 1971 بود كه طب سوزنی به دانش درمانی آمریكایی‌ها راه یافت. جیمز رستون، خبرنگار نشریه نیویورك تایمز كه به چین سفر كرده بود، از مشاهداتش در چین و اینكه چطور پزشكان چینی با استفاده از سوزن‌ بیماری‌ها را درمان می‌كنند، گزارش داد.
عبارت طب سوزنی گستره‌ای از فرایند‌ها را شامل می‌شود كه بر پایه تحریك نقاط خاصی در آناتومی بدن به روش‌های مختلف عمل می‌كنند. دانش طب سوزنی در آمریكا برگرفته از این دانش در كشورهای چین، ژاپن، كره و چند كشور دیگر است. درباره چگونگی عملكرد طب سوزنی و اثر درمانی آن مطالعات بسیاری انجام گرفته، ولی هنوز به درستی مكانیسم اثر این طب سنتی شگفت انگیز برای دانشمندان روشن نشده 
است. یك تئوری این است كه  طب سوزنی  از طریق سیستم اعصاب بدن، اثراتش را ظاهر و سیستم اعصاب را تنظیم می‌كند. به این ترتیب كه كار مواد شیمیایی موجود در مغز كه وظیفه تسكین درد را بر عهده دارند (مانند اندورفین)، آسان می‌كند و باعث می‌شود سیستم ایمنی در نقاط لازم قوی‌تر عمل كند. از طرفی گفته می‌شود كه طب سوزنی  ممكن است كاركرد شیمیایی مغز را با تغییر در ترشح نوروترنسمیتر‌ها (انتقال دهنده‌های پیام‌های عصبی) و نوروهورمون‌ها تغییر دهد و به این ترتیب  بر نقاطی از سیستم عصبی مركزی كه به حس‌ها و اعمال غیر ارادی بدن مانند سیستم ایمنی، فشار خون، جریان خون و دمای بدن مربوط‌ هستند، تاثیر بگذارد. یك تئوری درباره چگونگی عملكرد طب سوزنی وجود دارد كه مورد قبول بسیاری از دانشمندان است. بنا‌بر‌این نظریه، وقتی سوزن‌ها با پوست بدن تماس پیدا می‌كنند، باعث می‌شوند مغز یك سری مواد شیمیایی تسكین‌دهنده درد مانند اندورفین و انسفالین ترشح كند. تصویر برداری‌های پیشرفته نشان داده‌اند كه پروسه مورد استفاده در طب سوزنی بخش‌های خاصی از مغز را تحریك و عملكرد بخش‌های دیگر را سركوب می‌كند.

طب سوزنی و درمان بیماری‌ها

همان طور كه گفتیم، طب سوزنی در درمان بیماری‌ها جایگاه خاصی دارد. درمانگران طب سوزنی پزشكانی هستند كه دوره عمومی پزشكی و همچنین دوره تخصصی طب سوزنی را گذرانده‌اند. در واقع این پزشكان می‌توانند برای درمان بیماران‌شان هم از طب كلاسیك غربی استفاده كنند و هم طب سوزنی را  به خدمت گیرند. معمولا زمانی كه بیمار برای كنترل درد مزمن یا سرطان مراجعه می‌كند، تركیبی از هر دو طب به كمكش می‌آید تا یكی از این دو طب. بیماران درباره طب سوزنی سوالات بسیاری دارند كه در اینجا به تعدادی از مهم‌ترین آنها پاسخ داده می‌شود.

من هنگامی كه سوزن‌ها در بدنم فرورفته‌اند، چه حسی خواهم داشت؟

سوزن‌های طب سوزنی بسیار باریك و ظریف هستند. احساس افراد مختلف هنگام درمان با طب سوزنی متفاوت است، ولی بیشتر بیماران هنگام فرو رفتن سوزن در بدن‌شان اصلا دردی حس نمی‌كنند یا درد بسیار اندكی  حس می‌كنند. برخی افراد با شروع درمان سرحال می‌شوند و حس می‌كنند انرژی‌شان بیشتر شده است. عده‌ای دیگر هم احساس آرامش می‌كنند. اگر بیمار حین درمان تكان بخورد یا سوزن درجای مناسبی فرو نرفته یا اشكالی در ساختارش باشد، احساس درد خواهد كرد. این یكی از علت‌هایی است كه نشان می‌دهد شما باید یك متخصص مجرب و ماهر طب سوزنی را برای درمان انتخاب كنید.

سوزن‌ها چطور هستند؟ آیا ممكن است دچار عفونت شوم؟

سوزن‌هایی كه در این درمان مورد استفاده قرار می‌گیرند، كاملا استریل و یكبار مصرف هستند. آنها باریك و كوچك بوده و قابل انعطاف نیستند. انتهای هرسوزنی گرد است. آنها طوری ساخته شده‌اند كه نمی‌توانند پوست را زخمی كنند یا ببرند. در واقع وقتی سوزن وارد پوست می‌شود، به جای اینكه بافت را ببرد و نفوذ كند، با سر گرد خود به آرامی بافت را كنار می‌زند. سوزن‌های طب سوزنی به اندازه‌ای ظریف و باریك هستند كه می‌توانند در فضای بین سلول‌های بدن بیمار هم جای گیرند. اكثر افراد هنگامی كه سوزن در بدن‌شان فرو می‌رود، دردی حس نمی‌كنند  یا این حس را دارند كه پشه‌ای نیش‌شان زده كه این احساس به سرعت از بین می‌رود. عده‌ای هم درد اندكی حس می‌كنند. اگر با فرو رفتن سوزن احساس ناراحتی و درد كردید، فوراً به پزشك بگویید تا اگر سوزن در جای نامناسب فرو رفته، جای آن را عوض كند. گاهی اوقات هم بیماران می‌گویند كه گرم‌شان شده یا احساس كرختی دارند. وقتی سوزن‌ها در جای خود قرار گرفتند، آرام و راحت باشید و اضطراب به خود راه ندهید. هرقدر طی درمان آرام‌تر باشید، بهتر از آن نتیجه خواهید گرفت.

آیا طب سوزنی درمان بی‌خطری است؟

تا به حال تعداد گزارش‌هایی كه از بروز پیچیدگی و خطر در هنگام درمان حكایت كنند و به سازمان غذا وداروی آمریكا (FDA) رسیده باشند، بسیار اندك بوده است. تعداد این موارد با توجه به میلیون‌ها نفری كه سالانه تحت این درمان قرار می‌گیرند و تعداد سوزن‌های استفاده‌شده ناچیز است. گاهی اوقات این مشكلات و خطرات به خاطر استریل نبودن سوزن‌ها یا  عدم مهارت درمانگر و درمان اشتباه به وجود آمده‌اند. لازم است سوزن‌هایی كه برای بیماران مورد استفاده قرار می‌گیرد كاملا استریل و یكبار مصرف بوده و داخل جعبه‌ای مهر و موم شده و مخصوص هر بیمار قرار داشته باشد.
اگر این درمان به طور صحیح انجام نشود، زندگی بیمار به خطر می‌افتد. كسانی كه دارای  پیس میكر قلبی هستند یا پمپ‌های الكتریكی اینفیوژن دارند و كلا كسانی كه دربدن‌شان دستگاهی الكترونیكی كار گذاشته شده است، نباید تحت درمان با طب سوزنی الكتریكی قرار گیرند. زنان باردار هم گروهی هستند كه مجاز به درمان با طب سوزنی نمی‌باشند.  اگر یكی از این دستگاه‌ها را در بدن دارید یا باردارید یا می‌خواهید باردار شوید، حتما پزشك را مطلع كنید. دانستن این مطلب بسیار مهم است. اگر طب سوزنی درست انجام نشود، می‌تواند به ارگان‌های بدن آسیب رسانده و باعث عفونت شود. به همین دلیل طب سوزنی درمانی نیست كه در خانه و توسط خود فرد یا  افراد آماتور قابل انجام باشد. حتما سراغ یك متخصص مجرب بروید.

آیا طب سوزنی درمان پاسخگویی‌ است؟

درباره این موضوع پژوهش‌های فراوانی صورت گرفته و با وجودی كه تحلیل این نتایج به خاطر پیچیدگی‌های مربوط به مقیاس تحقیق و طرح آن و مشكلات مربوط به استفاده از دارونما یا طب سوزنی  غیر واقعی دشوار بوده، ولی در موارد بسیاری هم كارایی طب سوزنی ثابت شده است. مثلا در درمان تهوع و استفراغ بعد از اعمال جراحی در بزرگسالان و درد دندان پس از عمل جراحی دندان طب سوزنی موفق عمل كرده است. بیماری‌های دیگری نیز هستند كه به درمان با طب سوزنی پاسخ داده‌اند و سازمان بهداشت جهانی نام آنها را در فهرست بیماری‌هایی كه با طب سوزنی قابل درمان یا بهتر شدن هستند، منتشر كرده است. این فهرست بر پایه تجربیات بالینی تنظیم شده، نه لزوما بر پایه تحقیقات كنترل شده بالینی. تعدادی از این بیماری‌ها عبارتند از:
از بیماری‌‌های دستگاه تنفسی سینوزیت حاد، سرماخوردگی معمولی، برونشیت حاد، آسم برونشی (بیشتر در كودكان و بیمارانی كه بیماری زمینه‌ای دیگری ندارند) از بیماری‌هایی هستند كه طب سوزنی در درمان آنها موفق بوده است.
نزدیك‌بینی در كودكان و آب مروارید (بدون پیچیدگی) و التهاب ملتحمه هم از مشكلات قابل درمان با طب سوزنی است. دندان درد (پس از كشیدن دندان)، فارینژیت (التهاب حلق) حاد و مزمن و ژنژیویت (التهاب لثه) بیماری‌های دهانی هستند كه می‌توان آنها را با طب سوزنی درمان كرد. از بین مشكلات دستگاه  گوارش، اسپاسم‌های مری و كاردیا، گاستریت حاد و مزمن، سكسكه، افتادگی معده، ترشح زیاد اسید معده، زخم مزمن دوازدهه، التهاب مزمن كولون، یبوست، اسهال و انسداد روده با طب سوزنی قابل درمانند. سردرد، میگرن، فلج یكطرفه صورت (در مراحل اولیه)، فلج بعد از سكته مغزی، نوروپاتی محیطی، بیماری مینیر، آرنج تنیس بازان، كمردرد، اختلال كاركرد مثانه عصبی، شب ادراری و درد عصب سیاتیك، از بیماری‌های دستگاه عصبی و عصبی - عضلانی هستند كه مطابق مشاهدات بالینی با طب سوزنی قابل درمان بوده‌اند.

آیا طب سوزنی در درمان سرطان موثر است؟

بنا بر آمار جامعه سرطان آمریكا تاثیر طب سوزنی در درمان سرطان اثبات نشده است؛ ولی دیده شده كه در برطرف كردن حالت تهوع و استفراغ بیماران سرطانی تحت شیمی درمانی و در بیمارانی كه بیهوشی اتاق عمل را پشت سر گذاشته‌اند، موثر است. همچنین در كاهش حملات گرگرفتگی مردانی كه تحت هورمون درمانی برای سرطان پروستات هستند هم كارایی دارد. درمان سردرد‌ها و سردرد‌های میگرنی هم عرصه دیگر موفقیت این درمان سنتی است. بیمارانی كه برای درمان سردرد‌شان با طب سوزنی معالجه می‌شوند، می‌گویند كه تعداد حملات‌شان كاهش یافته و به مسكن كمتری احتیاج دارند. طب سوزنی در مدیریت درد‌های سرطانی موثر است و نیاز بیمار را به مصرف مسكن‌های قوی كاهش می‌دهد. به این ترتیب تغییرات روانی حاصل از مصرف داروهای مخدری كه بیماران سرطانی برای درد‌شان استفاده می‌كنند هم رو به كاهش خواهد گذارد. طب سوزنی انواع و روش‌‌های مختلف دارد كه پزشك با درنظر گرفتن عوامل بسیاری بهترین نوع را انتخاب می‌كند.

آیا طب سوزنی برای من مفید خواهد بود؟

تشخیص این امر بر عهده پزشك متخصص است، ولی هیچ كس به طور قطع نمی‌تواند در این باره نظر دهد. اما در بیشتر مواردی كه طب سوزنی به طور مستقیم نمی‌تواند در درمان بیماری مفید واقع شود (مثل سرطان‌ها) می‌تواند اثرات جانبی آزاردهنده آن را كاهش دهد یا بدن را برای مبارزه با آن تقویت كند.
آكادمی طب سوزنی آمریكا به بیماران توصیه‌ای دارد:
«اگر می‌بینید درمان كلاسیكی كه در پیش گرفته‌اید، بسیار طولانی شده و فقط عوارض جانبی بسیار ناراحت‌كننده آن را تحمل می‌كنید و متحمل هزینه بسیار زیادی هم شده‌اید، آن وقت به سراغ طب سوزنی بروید. بسیاری اوقات بیماران برای درمان بیماری‌هایی مراجعه می‌كنند كه با درمان دارویی كاملا قابل درمان است و استفاده از طب سوزنی در این موارد بی‌جاست. مثلا اگر دیدید كه همه درمان‌های رایج برای درمان آسم را استفاده كرده‌اید و همه اقدامات لازم را به درستی انجام داده‌اید، ولی همچنان حملات آسم عذاب‌تان می‌دهد، به این درمان سنتی روی بیاورید.»

چه مدت پس از درمان با طب سوزنی خوب می‌شوم؟

این به شرایط شما بستگی دارد. این زمان برای افراد مختلف یكسان نیست؛ اما به طور معمول پس از دو یا سه جلسه درمان اثراتش ظاهر خواهد شد. اگر مشكل‌تان حاد باشد، زودتر به جواب خواهید رسید، ولی درمان مشكلات مزمن و كهنه به زمان طولانی‌تری نیاز دارد.

برای درمان چند جلسه لازم است؟

این هم به شرایط فرد بستگی دارد. عوامل بسیاری چون سلامت عمومی، حاد یا مزمن بودن بیماری، وضعیت اعصاب و عضله‌ها، اعمال جراحی پیشین، سن و استفاده از استروئید در این مورد دخیل هستند. مصرف استروئید‌ها (كورتون‌ها) ریسك ابتلا به عفونت را افزایش می‌دهند، بهبودی را به تاخیر می‌اندازند، بافت‌ها را تضعیف می‌كنند، می‌توانند باعث خون ریزی ناحیه‌ای شوند یا مفاصل را تخریب كنند. به همین دلیل مصرف این نوع داروها برای پزشك مهم است. حتما او را در جریان داروهایی كه می‌خورید، قرار دهید.

طب سوزنی و درمان آكنه

طب سوزنی برای توضیح جوش‌های آكنه تئوری مخصوصی دارد و آن را به افزایش گرمای ریه‌ها نسبت می‌دهند. به این معنا كه برای از بین بردن این جوش‌ها باید ریه‌ها-كه به عقیده درمانگران طب سنتی چین اوضاع پوست را كنترل می‌كنند- پاك شوند و گرمای اضافی آنها خارج گردد. راه خارج كردن این گرمای اضافی فرو بردن سوزن‌های طب سوزنی در نقاط  خاصی از بدن است. ثابت شده كه طب سوزنی در درمان آكنه موثر است. این درمان نه تنها جوش‌ها را هدف قرار می‌دهد، بلكه مشكل زمینه‌ای بیمار را كه موجب رشد جوش‌ها می‌شود نیز درمان می‌كند. بیماران باید زمانی به متخصص طب سوزنی مراجعه كنند كه آكنه آنها بسیار شدید شده و به درمان‌های  رایج پاسخ نمی‌دهد و درمان بسیار طولانی شده است. در این صورت باید با مشورت پزشك متخصص پوست خود به درمانگر طب سوزنی ماهری مراجعه كنند كه در زمینه درمان آكنه با طب سوزنی تجربه كافی دارد.  لازم است بدانید كه موفقیت این درمان به خصوصیات هر فرد بستگی دارد و از این رو تقریبا نمی‌توان پیش‌بینی كرد كه درمان در كدام بیمار جواب می‌دهد و در كدام خیر. به علاوه، این درمان نیز مانند درمان‌های رایج برای آكنه به زمان نیاز دارد تا اثراتش را ظاهر كند. همچنین  لازم است برای نتیجه بهتر یك سری اصول خاص را هم در زندگی رعایت و تغییرات خاصی در تغذیه و روش زندگی‌ خود ایجاد كنید. در طب سوزنی آكنه نشان‌دهنده گرمای درونی بالای بدن است و غذاهای پرادویه و چرب این جوش‌ها را بدتر می‌كند. همچنین، استرس عاملی برای تشدید آكنه محسوب می‌شود.

اگر می‌خواهید درمان طب سوزنی را برای آكنه‌تان شروع كنید به نكات زیر توجه كنید:

یك درمانگر مجرب و توانا انتخاب كنید. طب سوزنی درمانی نیست كه آن را ساده بنگارید یا به افراد بی‌تجربه و آماتور مراجعه كنید؛ علمی پیچیده است كه اگر ملاحظات لازم در اجرای آن رعایت نشود، سوزن‌ها درست و در جای مناسب فرو نروند و پروسه درمان كامل و درست انجام نشود، می‌تواند بسیار خطرناك باشد.
رژیم غذایی خود را تغییر دهید. اگر متخصص پوست شما طب سوزنی را پیشنهاد می‌كند، احتمالا تغییراتی در رژیم غذایی و ورزش مرتب را هم در كنار آن توصیه خواهد كرد. كاهش مصرف غذاهای چرب، چربی كمتری به پوست می‌رساند و ورزش در كاهش استرس موثر خواهد بود.
برای گرفتن نتیجه صبر كنید. بیشتر متخصصان معتقدند در صورتی كه یك فرد كاملا حرفه‌‌ای و باتجربه درمان را انجام دهد، پس از سومین جلسه درمان می‌توان شاهد تغییرات بود. ولی به یاد داشته باشید كه در این خصوص افراد با هم تفاوت دارند و هیچ تضمینی هم وجود ندارد كه درمان جواب دهد.

در كلینیك طب سوزنی

توصیه می‌شود یك ساعت قبل از شروع درمان یك غذای سبك بخورید و زیاد قهوه یا نوشیدنی‌های كافئین دار ننوشید.   لباس راحتی بپوشید كه تنگ نباشد و به راحتی روی بدن‌تان حركت كند.هر سوالی كه دارید پیش از درمان بپرسید تا خیال‌تان كاملا راحت باشد و به خاطر ندانستن برخی چیزها دچار اضطراب نشوید. پیش از درمان صورت خود را پاك كنید و كاملا بشویید تا از هر گونه چربی و مواد آرایشی پاك باشد. هركدام از این جلسات یك ساعت یا قدری بیشتر طول می‌كشد. تعداد جلسات لازم برای تكمیل درمان در هر فردی متفاوت است. یادتان باشد پیش از درمان تاریخچه‌ای از تمام بیماری هایی
كه داشته‌اید و درمان‌هایی كه روی شما انجام شده و فهرست داروهایی را كه می‌خورید در اختیار پرشك قرار دهید. برخی  بیماری‌ها و برخی داروها نیاز به مراقبت بیشتر و رعایت بعضی اقدامات احتیاطی دارند كه پزشك باید از آنها مطلع باشد. اگر خونریزی دارید، سرماخورده‌اید، دیابت، صرع، سرطان، هپاتیت، ایدز، بیماری‌های عروق كرونر یا اختلالات مربوط به غده هیپوفیز دارید، حتما درمانگر را مطلع كنید.
مبتلایان به پرفشاری خون یا میگرن، كسانی هستند كه انجام درمان روی آنها نیاز به رعایت ملاحظاتی دارد. زنان باردار هم مجاز به استفاده از طب سوزنی نیستند. طب سوزنی برای جوان سازی پوست یا درمان آكنه روش غیرتهاجمی بی‌خطری است كه دوره نقاهت ندارد و هیچ جای جراحی هم از خود بر جا نمی‌گذارد.