دکتر محمد علی نیلفروش زاده؛ متخصص پوست و مو
در فصل تابستان با اوج گرفتن گرمای هوا خیلی از بیماری‌ها ممکن است عود یا رواج پیدا کند که بی‌تردید یک دسته از این بیماری‌ها، بیماری‌های پوستی هستند.
بسیاری از افراد سفیدپوست ممکن است لک‌های مختلفی را در سطوح بدنشان داشته باشند و این امر را تجربه کنند که لک‌هایشان در این فصل بیشتر می‌شود؛ به‌خصوص آن‌هایی که لک‌های قهوه‌ای در صورت خوددارند، باید بیشتر در این فصل مراقب پوست‌شان باشند.
با دکتر محمدعلی نیلفروش زاده، متخصص پوست و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران، درباره اینکه چگونه باید از تشکیل و تشدید این لک‌ها در تابستان جلوگیری کرد، گفت‌وگو کرده‌ایم:
لک‌هایی که روی پوست افراد دیده می‌شود، چند نوع است؟
می‌توان گفت شایع‌ترین لکه‌های پوستی عبارت‌اند از لکه‌های پس از التهابات پوستی، کک‌ومک، خال‌ها، لکه‌های وابسته به سن، لکه‌های دوران بارداری و... که هرکدام شکل و ویژگی‌های درمانی خاصی دارند.
بسیاری از افراد از داشتن کک‌ومک در صورت‌شان ناراحت هستند. برای رفع این کک‌ومک‌ها چه باید کرد؟
این لکه‌ها در افرادی که پوست روشن و زمینه ژنتیکی دارند، دیده می‌شود. نور آفتاب علت اصلی ایجاد و تشدید کک‌ومک است.
معمولاً کک‌ومک در نواحی فوقانی بدن مانند پوست صورت و دست‌ها که بیشتر در معرض مستقیم نور آفتاب است، دیده می‌شود.
در فصول پاییز و زمستان که شدت تابش نور آفتاب ضعیف‌تر است، کک‌ومک‌ها کمرنگ‌تر و در بهار و تابستان پررنگ‌تر می‌شوند.
کک‌ومک با استفاده از دارو کمرنگ می‌شود، ولی با هر بار تماس آفتاب دوباره برمی‌گردد.
بهترین درمان برای کک‌ومک، استفاده از لیزر است، ولی بهتر است همه افراد بعد از لیزر همیشه نکاتی را رعایت کنند تا مانع برگشت لکه‌ها شوند، زیرا این پوست‌ها بسیار مستعد هستند و ممکن است این لکه‌ها عود کنند.
در مورد خال‌های پوستی چه نظری دارید؟ آیا خال‌ها را هم می‌توان نوعی لکه پوستی دانست؟
بله، خال‌ها نیز به‌صورت لکه‌های پررنگ‌تر روی پوست ظاهر می‌شوند. درمان برخی خال‌ها که رنگشان متمایل به آبی است، کمی مشکل‌تر است و حتی روی صورت و دور چشم هم دیده می‌شوند.
در این موارد درمان دارویی کمک‌کننده نیست، ولی لیزردرمانی آن‌هم به‌صورت مکرر مفید است. درهرحال از بین بردن خال‌ها امکان‌پذیر است.
لکه‌های قهوه‌ای یا خرمایی‌رنگ که در نواحی باز پوست بدن ایجاد می‌شوند، نتیجه سال‌ها برخورد با آفتاب است.
سلول‌های سازنده رنگ‌دانه در این نواحی فعال‌تر می‌شوند.
درعین‌حال که این لکه‌ها شبیه خال هستند، خیلی بزرگ و نامنظم‌ترند و رنگشان تیره‌تر و نابرابر است. اندازه این خال‌ها 0/5 تا 3 سانتیمتر و گاهی بزرگ‌تر است.
آیا این باور درست است که هر چه سن بالاتر می‌رود، لکه‌های پوستی بیشتری هم ایجاد می‌شود؟
نه، در باور عموم این است که وجود بیماری‌های کبدی باعث ایجاد این لکه‌ها در افراد پیر یا میان‌سال می‌شود، اما این‌گونه نیست.
لکه‌های دوران پیری نتیجه تماس زیاد با آفتاب است و افرادی که درگذشته تماس مداوم با آفتاب داشته‌اند، زودتر دچار این لکه‌ها می‌شوند.
هرچه سن بالاتر می‌رود، لکه‌ها پررنگ‌تر می‌شوند و درمان آن‌ها هم فقط لیزر است. لیزرهایی که به‌طور اختصاصی بر رنگ‌دانه‌ها اثر می‌کنند، می‌توانند باعث بهبود واضح با عوارض بسیار کم شوند و از طرف بیمار هم به‌خوبی پذیرفته می‌شوند.
برای جلوگیری از پیدایش بیشتر لکه‌ها، هر وقت بیرون از خانه یا جلوی آفتاب می‌روید باید پوستتان را با ضد آفتاب با SPF 15 یا بیشتر حفاظت کنید.
ممکن است فراورده‌های بی‌رنگ‌کننده که حاوی هیدروکینون هستند، لکه‌های موجود را روشن‌تر کنند اما این راه کمتر موفقیت‌آمیز است.
در مورد لکه‌هایی که پس از جوش در صورت ایجاد می‌شوند، چه نظری دارید؟
صورت بعضی از افراد زیاد آکنه یا جوش میزند و بعد از بهبود دچار لکه می‌شود، به‌طوری‌که فرد ابتدا دچار جوش‌های قرمز یا چرکی می‌شود و به‌مرورزمان وقتی جوش‌ها خشک می‌شود، لک قهوه‌ای یا بعضاً لک قرمز به‌جای می‌گذارد، خصوصاً اگر فرد جوش خود را دست‌کاری کند، احتمال لک قهوه‌ای یا لک تیره بعد از جوش زیاد می‌شود.
در بسیاری از این افراد در ایجاد لک بعد از جوش یک زمینه یا استعداد ارثی هم دخیل است، خصوصاً در مورد لکه‌های قرمز بعد از جوش، زمینه ژنتیکی مهم‌تر است چراکه دیده‌شده برخی افراد بدون اینکه جوش را دست‌کاری کنند هم دچار جوشگاه و لکه‌های قرمز (و گاهی لکه قهوه‌ای) بعد از بهبود جوش می‌شوند.
در ضمن نوع جوش هم در بروز لک اثر دارد، مثلاً جوش‌های عمیق، کیستی و چرکی ممکن است بیشتر لک ایجاد کنند.
دوام و مدت جوش هم در ایجاد لک بعد از جوش مؤثر است، مثلاً اگر کسی جوش‌های صورت خود را درمان نکند و جوش‌ها به مدت طولانی باقی بمانند، احتمال بروز لک در صورتش زیاد خواهد شد.
آیا لیزر کمکی به رفع این لکه‌ها می‌کند یا نه؟
بله می‌توان برای از بین بردن این لکه هااز لیزرهای Nd:yag یا سایر لیزرهایی که بافت اثرشان ملانین است می‌توان استفاده کرد.
این لیزر علاوه بر درمان کک‌ومک و ملاسما در درمان انواع لکه‌های دیگر پوستی و بسیاری از خال‌های قهوه‌ای یا مشکی مادرزادی نیز مؤثر است.
تغییر رنگ پوست افراد معمولاً چگونه است؟
تغییرات رنگ پوست در افراد هم به دو صورت است؛ یا تغییر رنگ ذاتی پوست است که ناشی از تغییر میزانی از پیگمانتاسیون ملانین است که به‌صورت ژنتیکی تعیین‌شده و در غیاب هرگونه تماس با نور خورشید یا تأثیرات دیگر وجود دارد؛ یا تغییر رنگ اکتسابی است که درنتیجه تماس با نور آفتاب ایجاد می‌شود.
می‌توان از بروز لک‌ها پیشگیری کرد؟
در مورد برخی لک‌ها بله، اما برخی دیگر مثل کک‌ومک ژنتیکی هستند و راه پیشگیری ندارند.
از بروز لک ناشی از داروها یا بیماری‌ها هم نمی‌توان پیشگیری کرد، مگر اینکه دلیل بروز بیماری رفع شود.
بیشتر داروها را هم باید شب‌ها استفاده کرد تا حساسیت به نور بیشتر نشود. یکی از مهم‌ترین راه‌های پیشگیری از بروز بسیاری از لک‌ها استفاده مکررومرتب از ضد آفتاب‌ها است که باید با توجه به SPF تعیین‌شده و نوع پوست فرد استفاده شود.
قرار نگرفتن در معرض نور شدید آفتاب مخصوصاً بین ساعت ۱۰ صبح تا ۴ بعدازظهر و استفاده از پوشش مناسب یعنی کلاه و عینک آفتابی می‌تواند کمک‌کننده باشد.
ترکیب‌های شیمیایی نباید باپوست در تماس مستقیم باشند و اگر با توجه به شغل‌تان با این مواد در تماس هستید، باید از محافظ‌هایی مثل دستکش و ماسک استفاده کنید. عطر را هم باید به لباس اسپری کرد.
آیا استفاده از مواد آرایشی برای محو کردن این‌گونه لکه‌ها مفید است؟
خانم‌هایی که این مشکل را دارند می‌توانند برای از بین بردن موقتی از مواد آرایشی استفاده کنند اما قطعاً راه‌حل درست و ثابتی نیست.
اگر مشکلی در لکه‌های پوستی ایجاد شد، مثلاً بزرگ شدند، چه باید کرد؟
ممکن است لکه‌های قهوه‌ای ظاهری ناخوشایند داشته باشند.
بااین‌حال، متخصص پوست باید لکه‌های قهوه‌ای تیره یا آن‌هایی که اندازه‌شان تغییر کرده، ارزیابی کند زیرا این تغییرات می‌توانند نشانه ملانوما باشند، که نوع خطرناکی از سرطان پوست است.
بهترین کار این است که متخصص پوست هرگونه تغییر جدیدی را در پوست ارزیابی کند، خصوصاً اگر یک لکه یا ضایعه:
1- تیره باشد.
2- به‌سرعت بزرگ شود.
3- مرز نامنظمی داشته باشد.
4- ترکیبی غیرعادی از رنگ‌ها را داشته باشد.
5- با خارش، قرمزی، حساسیت به لمس یا خونریزی همراه باشد.
