كودكان در مقابل از دست دادن آب بدن نسبت به بزرگسالان حساس‌ترند و در معرض خطر عدم تعادل آب می‌باشند، زیرا از دست رفتن مداوم آب بدن از طریق تبخیر از دستگاه تنفس و انتشار از طریق پوست در كودك بیشتر است و از طرفی، قابلیت تغلیظ كلیوی كودك از كودكان بزرگتر و بزرگسالان كمتر است. اگر اتلاف آب از مسیرهایی به غیر از كلیه زیاد باشد (مثلا در اسهال و استفراغ) نوزاد باید از نظر عدم تعادل آب و الكترولیت‌ها دقیقا تحت نظر قرار گیرد.
كمبود آب باعث كم آبی با سدیم زیاد (دهیدراتاسیون هیپرناترمیك) و علایم عصبی (مانند تشنج) همراه آن می‌گردد. به خاطر احتمال بروز دهیدراتاسیون هیپرناترمیك، باید حجم دریافت، میزان اضافه وزن و وضعیت هیدراتاسیون (تعداد پوشكی كه در طول روز خیس می‌شود ) با دقت پایش شود. مصرف غذاهای حاوی پروتئین بالا و الكترولیت مثل گوشت و تخم‌مرغ ممكن است باعث كم آبی (دهیدراتاسیون) گردد. پس باید همراه آنها آب به شیرخوار داده شود.
توصیه می‌شود هر بار كه شیرخوار غذای جامدی را مصرف می‌كند یكبار به او آب داده شود. در ماه‌های اول شروع آب باید حتما آب جوشیده سرد استفاده شود تا میكروب‌های موجود در آب از بین رفته باشند. به طور معمول در روزهای اول شروع غذای كمكی حدود 2-1 قاشق مرباخوری آب برای شیرخوار كافی است و سپس بر اساس تمایل او می‌توان میزان آب را افزایش داد.
بدیهی است كه در ماه‌های اول شروع آب برای شیرخوار نمی‌توان آب معدنی را جایگزین آب جوشیده كرد. املاح موجود در آب معدنی به ویژه سدیم و فلوراید ممكن است زیادتر از میزان مورد نیاز شیرخوار بوده و باعث بروز عوارض شوند. در بیشتر مناطقی كه آب با شرایط بهداشتی در اختیار باشد، جوشاندن آب تا سن 8 تا 9 ماهگی كافی است.
مسمومیت با آب به كم شدن میزان سدیم خون (هیپوناترمی)، بی‌قراری، حالت تهوع، استفراغ، تكرر ادرار یا كاهش ادرار و تشنج منجر می‌شود. این حالت زمانی ایجاد می‌شود كه به جای شیر از آب برای تغذیه نوزاد استفاده می‌شود و یا شیر خشك خیلی رقیق به نوزاد داده می‌شود و یا در درمان اسهال به جای محلول الكترولیتی از آب معمولی استفاده گردد.
آب مورد نیاز كودكان
سن مقدار آب مورد نیاز (ml/kg/day)
10روز 150-125
3 ماه 160-140
6 ماه 155-130
یكسال 135-120
دوسال 125-115
شش سال 100-90
ده سال 85-70
چهارده سال 60-50
پروتئین
پروتئین برای ترمیم نسوج، تشكیل توده بدون چربی و رشد بدن ضروری است. نیاز به پروتئین در دوران سریع رشد كودكان به ازاء هر كیلوگرم وزن بدن بیشتر از بزرگسالان یا كودكان بزرگتر است. میزان توصیه شده پروتئین برای كودكان از زمان تولد تا 6 ماهگی 2/2 گرم به ازای هر كیلوگرم وزن بدن و برای كودكان 6 تا 12 ماهه g/kg 1/6 میباشد. كودكان نسبت به بزرگسالان به اسید آمینه ضروری بیشتری نیاز دارند. كمبود اسید آمینه ممكن است باعث محدودیت رشد كودك گردد. به نظر می‌رسد كه هیستیدین برای كودكان ضروری ولی برای بزرگسالان ضروری نیست.
تیروزین، سیستین و تورین ممكن است برای كودكان نارس ضروری باشد. شیر انسان یا شیر خشك در سال اول زندگی قسمت اعظم پروتئین مورد نیاز را تامین می‌كند. مقدار پروتئین شیر مادر، با وجودی كه به طور قابل ملاحظه‌ای از شیر خشك كمتر است، ولی تا 6 ماه اول زندگی برای كودكان كافی است. شیر انسان حاوی 70 درصد پروتئین whey و 30 درصد پروتئین casein میباشد.پروتئین وی شیر انسان شامل پروتئین‌های محلولی است كه هضم آن آسان میباشد، پروتئین اصلی وی در شیر آلفا- لاكتالبومین است كه بدن كودك آن را به راحتی جذب كرده و در ساختن بافت‌ها مورد استفاده قرار میدهد.
در حالی‌كه شیر گاو حاوی 18درصد پروتئین whey و 82 درصد پروتئین casein میباشد كه فرم كازئین در معده كودك تشكیل دلمه‌ای سفت را میدهد كه هضم و جذب آن مشكل است. در 6 ماه دوم سال اول زندگی باید در رژیم شیرخوار منابع پروتئین با كیفیت بالا از قبیل ماست، گوشت له شده و صاف شده یا غلات گنجانده شود. در صورتیكه برای درمان اسهال به دنبال بیماری روده‌ای، از شیر خشك بیش از حد رقیق شده به مدت طولانی استفاده شود و یا زمانی‌كه به دلیل آلرژی‌های متعدد محدودیت شدید غذایی وجود داشته باشد، ممكن است كودك پروتئین كافی دریافت نكند.
كربوهیدراتها
در دوران نوزادی كربوهیدراتها باید 30 تا 60% انرژی دریافتی را تشكیل دهند. تقریبا 40 % انرژی شیر مادر و 40 تا 50% انرژی شیر خشك‌ها از لاكتوز و سایر كربوهیدراتها تامین می‌شود. كودك به راحتی لاكتوز را هضم كرده و به خوبی آن را تحمل می‌كند. در موارد نادری نوزاد نمی‌تواندلاكتوز شیر را تحمل كند كه در این صورت باید از شیر خشك مخصوص استفاده نماید. شیر انسان حاوی آنزیم آمیلاز است كه 40 تا 60 برابر فعالتر از آمیلاز شیر گاو است. لاكتوز موجود در شیر تامین كننده گالاكتوز است كه در تشكیل سلول‌های عصبی نقش مهمی دارد.
در كودك بوتولیسم با خوردن اسپورهای كلستریدیوم بوتولینوم ایجاد شده، در روده تكثیر پیدا كرده ایجاد سم می‌كند. عسل و شربت ذرت تنها منبع این اسپورها در غذای كودك می‌باشند. این اسپورها مقاومت زیادی در برابر حرارت داشته و در طی روش‌های متداول گرم كردن از بین نمی‌روند بنابراین این غذاها را نباید به كودك كمتر از یكسال داد، چون هنوز ایمنی مورد نیاز برای مقاومت در برابر اسپور بوتولیسم را كسب نكرده‌اند.
برای خواندن بخش اول- مبانی علمی در تغذیه شیرخواران- اینجا کلیک کنید.
