تحریریه ماهنامه دنیای سلامت
وقتی كه كودكان نوپا به خوردن كتاب‌ها بیشتر از خواندن آنها علاقه‌مند هستند، شما باید از این مساله بسیار خوشحال باشید، زیرا كودك‌تان نخستین گام را برای شناخت كتاب برداشته است. او می‌خواهد همه چیز را در مورد كتاب بداند و بفهمد و این كار یك ابزار خوب برای اوست. كودك‌تان از لب‌هایش استفاده می‌كند، مزه مزه می‌كند، بو می‌كشد و تمام این حركات جزء كارهای اصلی برای آموزش‌های نخستین به كودكان هستند. صبور باشید. او به زودی یاد می‌گیرد كه به جای جویدن كتاب‌هایش، آنها را ورق بزند و نسبت به كتاب خواندن واكنش خوبی نشان خواهد داد.
كتاب خواندن با صدای بلند برای كودكان چه قوانینی دارد؟
كتاب خواندن را ساده بگیرید و برخی قسمت‌ها را به دلخواه چندین بار تكرار كنید. تماس چشم در چشم با كودك خود برقرار كنید. بعد از خواندن كتاب، راجع به آن با كودك خود صحبت كنید. راجع به جزئیات داستان و بخش‌هایی كه ممكن است كمی برای او پیچیده باشد، با او حرف بزنید و توضیح بیشتری بدهید. هرگز نظر خود را به او تحمیل نكرده و از او غلط‌گیری نكنید، زیرا با این كار از كتاب خواندن لذت نمی‌برد و برعكس از آن زده می‌شود. در حین كتاب خواندن با كودك خود خوش بگذرانید و این كار را به شكل یك تفریح انجام دهید.
از چه زمانی كتاب خواندن برای كودك خود را شروع كنیم؟
ذهن كودك شما از همان بدو تولد آماده خواندن است (حتی قبل از تولد). ذهن كودكان به صداها و موسیقی، حتی در رحم مادر واكنش نشان می‌دهد. او صدای مادرش را چند روز بعد از تولد تشخیص می‌دهد و شما می‌توانید به وضوح عكس‌العمل‌های كودك خود را هنگامی كه برایش كتاب می‌خوانید، ببینید. این عكس‌العمل‌ها تقریبا از دو ماهگی آغاز می‌شوند و نشان‌دهنده ارتباط برقرار كردن با صدای مادر هستند. آغاز حرف‌های نامفهوم كودك تقریبا در پنج ماهگی است. اگر شما با شنیدن این صداها و كلمات نامفهوم خوشحالی بیشتری بروز دهید، با توجه بیشتر شما، او نیز بیشتر تلاش می‌كند تا صداها و كلمات نامفهوم بیشتری را به زبان آورد.
چه زمانی برای آموزش صداها مناسب است؟
آموزش صداها رسما از زمانی شروع می‌شود كه شما با صدای بلند برای كودك كتاب می‌خوانید. ذهن او آماده شناسایی صداهاست. به كلمات توجه می‌كند و روی صداهایی كه می‌شنود، متمركز می‌شود. كتاب خواندن با صدای بلند در دو سال نخست پس از تولد، اطلاعات زبانی او را تقویت می‌كند. وقتی یك كتاب خوب به همراه شعر، آهنگ و ریتم برایش می‌خوانید و برخی قسمت‌های آن را تكرار می‌كنید، در واقع به او دستور زبان می‌آموزید و دایره لغاتش را گسترش می‌دهید. این مهارت‌ها با صحبت كردن در مقایسه با كتاب خواندن كمتر تقویت می‌شوند؛ یعنی دانش زبانی كودك تنها با صحبت كردن تقویت و كامل نمی‌شود، بلكه در این زمینه كتاب خواندن موثرتر است.
آیا واقعا كتاب خواندن با صدای بلند، موجب تقویت دایره لغات كودك می‌شود؟
با كتاب خواندن برای كودك‌تان در یك سال اول، او را با بیش از ده میلیون لغت آشنا می‌كنید. این تعداد در سه سال نخست پس از تولدش به 32 میلیون واژه می‌رسد و كودكی كه حتی قادر به خواندن و نوشتن نیست.با این تعداد كلمه آشنا می‌شود. چنین كودكی در هشت سالگی هوش و ذكاوت بیشتری در یادگیری خواندن، نوشتن و تلفظ كردن خواهد داشت. از هر 10 كودك هشت ساله، چهار كودك، مهارت كمی در خواندن، نوشتن و تلفظ كردن دارند و این 40 درصد همان كودكانی هستند كه در دوران نوزادی و خردسالی، كسی برایشان كتاب نمی‌خوانده است.
آیا واقعا كودكان نوپا قادر به خواندن و نوشتن هستند؟
بله، كودكانی كه خواندن كلمات را زود شروع كرده‌اند، می‌توانند صداها را تا قبل از سه سالگی خود تشخیص دهند و حروف را یاد بگیرند (مثلا صداهای كلمه دست /دَ/-/ س/- ت/) آنها بعد از چهار سالگی می‌توانند تعداد زیادی لغت را هجی كنند.
چگونه بفهمیم كه در این كار موفق بوده‌ایم؟
وقتی كه كودك كوچك شما با خوشحالی و شادی بسیار خودش را تا نیم ساعت با كتاب‌هایش مشغول كند و اسامی آنها را بخواند، یعنی اینكه در كارتان موفق بوده‌اید. اگر این كار را زود شروع كنیم، كودك‌مان چه زمانی واقعا قادر به خواندن خواهد بود؟ شروع خواندن برای كودكان قبل از ورود به پیش دبستان، اتفاق عجیبی نیست. در برخی مواقع با توجهات بیشتر و آموزش‌های پیوسته، آنها می‌توانند تا پنج‌سالگی یك كتاب را به طور كامل و به درستی بخوانند.
از چه زمانی باید آموزش خواندن لغات را به كودكان شروع كرد؟
این كار را می‌توانید از 6- 12 ماهگی او شروع كنید. كودكان از پنج ماهگی كم‌كم شروع به تشخیص دادن می‌كنند و هر آنچه را كه می‌بینند، تا 2 هفته به خاطر می‌سپارند. روی برخی از وسایل كودك خود برچسب بچسبانید و هر بار كه از آنها استفاده می‌كنید با اشاره شروع به خواندن كلمات كنید. با این كار به او شنیدن و دیدن كلمات و حروف را نشان می‌دهید و او از تماشای شما لذت خواهد برد. چند كارت تهیه كنید و با ماژیك روی هر یك از آنها اسم یك شی را بنویسید. بهتر است از كلمات ساده و چیزهایی كه كودك‌تان بیشتر با آنها سر و كار دارد، شروع كنید. بعد تمرین خواندن كلمات را آغاز كرده و هر بار یك كارت را نشانش بدهید و برایش بخوانید. حتی می‌توانید هنگام خواندن كلمه، شی مربوط به آن را نشان كودك بدهید تا بهتر ارتباط برقرار كند. مثلا كلمه انگشت را روی كارت نوشته و به او نشان دهید و آن را بلند بخوانید و به طور همزمان انگشتش را نشان بدهید.
برخی از كودكان خواندن كلماتی مثل تخت، انگشت، دست، عروسك و ... را قبل از آنكه شروع به حرف زدن كنند، یاد می‌گیرند. اما چگونه بفهمیم كه آنها می‌توانند بخوانند، وقتی كه هنوز قادر به حرف زدن نیستند؟ وقتی كاغذی را كه روی آن كلمه انگشت نوشته شده است، نشان بدهید، او انگشتش را نشان خواهد داد. شما به اینكار او چه چیزی می‌توانید بگویید جز خواندن كلمات؟ به این ترتیب كودك شما تا قبل از ورود به پیش‌دبستان می‌تواند بسیاری كتاب‌ها را به راحتی بخواند. این حركات او كاملا تقلیدی و طوطی‌وار است و اگر از او بخواهید در مورد چیزهایی كه می‌خواند حرفی بزند، چیزی نمی‌داند. این مساله كاملا طبیعی و اگر غیر از این باشد، غیرطبیعی است. مسلما قرار نیست با آموزش‌های خود از او فرصت بازی‌های كودكانه و شادی‌های مختص این سنین را بگیرید، بلكه از این طریق می‌خواهید به او توجه بیشتری كرده و هر دو با هم خوشحالی كنید.
