اگر به هر دلیلی می خواهید فرزندتان را با شیر خشک تغذیه کنید، ممکن است پرسش هایی در این زمینه داشته باشید ، از انواع شیرخشک برای نوزادان تا ویژگی های آن.«لاک» پسوندی است که نام خیلی از شیرخشک های موجود در بازار به آن ختم می شود. «لاک» واژه ای لاتین به معنای «شیر» است که تولیدکنندگان شیرخشک از دیرباز از آن برای نامگذاری محصولاتشان استفاده می کرده اند.
نیازی به توضیح نیست که شیر مادر برای کودک بهترین غذاست و هیچ شیرخشکی نمی تواند کاملا جایش را بگیرد. اما به دلایل گوناگون خیلی از بچه ها چه به عنوان کمک غذا و چه غذای اصلی نیاز به شیرخشک پیدا می کنند.
سری به بازار شیرخشک زده ایم، با این توضیح که هر چقدر هم که اطلاعات تان درباره شیرخشک کامل باشد، بازهم برای انتخاب نوع و برند مناسب کودکتان نیاز به مشورت پزشک دارید. یکسری ریزه کاری ها و تفاوت های جزئی هست که برای آدم غیرمتخصص قابل تشخیص نیست. در ضمن نوزاد ممکن است به انواع نادری از حساسیت یا بیماری خاص مبتلا باشد که به شیرخشک های خیلی ویژه نیاز پیدا کند.
شیرخشک برای نوزادان نارس
این شیرخشک ها برای کودکانی که با وزنی کمتر از 2500گرم به دنیا می آیند مناسب هستند و به خاطر ملاحظات ویژه، قیمت شان به طرز محسوسی از قیمت شیرخشک های دیگر بیشتر است و معمولا بین20تا 30هزار تومان قیمت دارند.
شیرخشک برای بچه های حساس
خوب وزن نگرفتن، دانه های قرمز رنگ روی پوست، اسهال، استفراغ، بی قراری و وجود خون در مدفوع، همه اینها می توانند نشانه های حساسیت به شیرخشک باشند. در این موارد، متخصص ها شیرخشک های خاصی را برای شیرخوار پیشنهاد می دهند.
شیرخشک بزرگانه یا کودکانه؟
1- بدو تولد تا 6 ماهگی، معمولا برندها، شیرخشک هایشان را براساس سن نوزاد با 1 (از بدو تولد تا 6ماهگی) و 2 (از6ماهگی تا یک سال) و 3 (از یک سال به بعد) مشخص می کنند. همچنین، ممکن است روی قوطی های شیرخشک به عباراتی مثل Infant formula برای شیرهای قابل استفاده از بدو تولد و follow-upformula برای شیرهای مراحل بعدی بر بخورید.
قیمت شیرخشک های 1، 2و 3 معمولا تفاوتی با هم ندارند ولی در بعضی برندها به خاطر پر و پیمان تر شدن شیرخشک با بالارفتن سن نوزاد، قیمت کمی (حدود 2-3هزار تومان) بیشتر می شود. شروع قیمت این شیرخشک ها در داروخانه ها از 14هزار تومان است و معمولا از 21-20هزار تومان بالاتر نمی رود.
2- برای ورزشکاران، آشپزها و...، بچه ها تنها مشتری های شیرخشک نیستند و صنف شیرخشک ها، مشتری های پروپا قرص دیگری هم دارند. شیر را در مواردی به صورت کامل و بدون شکستن پروتئین ها برای مصرف بزرگسالان خشک می کنند تا با اضافه کردن آب بتوان از آن استفاده کرد.
همچنین برای مصارف صنعتی،کارخانه های تولید شیر، بسته های بزرگ چندکیلویی (معمولا20یا 25کیلوگرم) تولید می کنند که برای مصارف بالا به صرفه تر هستند و استفاده و حمل ونقل آسان تری دارند و بر حسب کاربردهای گوناگون به انواع مختلفی مثل کم چرب ، پرچرب و... تقسیم می شوند.
شیرخشک در تهیه بعضی دسرها و شیرینی ها هم به کار می رود. ورزشکارها هم، به ویژه قدیم ترها که بازار مکمل های پروتئینی داغ نبود، از شیرخشک در رژیم غذایی شان استفاده می کردند؛ گرچه این روزها با توجه به وجود مکمل های رنگارنگ در بازار، کمتر کسی سراغ شیرخشک می رود.
جدای از اینها، بعضی ها هم هستند که طعم پودر شیرخشک را همینجوری دوست دارند. البته اگر جزو این دسته آخر هستید توجه داشته باشید که شیرخشک به خاطر غنی بودن از پروتئین و کربوهیدرات و... ممکن است باعث چاقی شود یا عوارض پوستی ایجاد کند.
شیرخشک برای نوزادان نارس
در شیرخشک های هایپوآلرژنیک پروتئین های موجود در شیر گاو را هیدرولیز میکنند
ویژگی ها:
شیرهای بدون لاکتوز (LF):در این شیرخشک ها لاکتوز شیر گاو برای کودکانی که به لاکتوز حساسیت دارند حذف می شود. قیمت این شیرخشک ها ممکن است یک تا 2هزار تومان بیشتر از شیرخشک های معمولی باشد.
شیرخشک های سویا: همانطور که از اسمش پیداست این شیرها بر پایه سویا تهیه می شوند و برای شیرخوارهایی که با پروتئین شیر گاو کنار نمی آیند استفاده می شوند. حتما از مصرف این شیرها بدون تجویز پزشک خودداری کنید. استفاده از این شیرها معمولا به صورت موقت است و مصرف دائم شان، به خاطر عوارض احتمالی توصیه نمی شود.
شیرخشک های هایپوآلرژنیک یا (HA): در این شیرها پروتئین های موجود در شیر گاو را هیدرولیزکرده و کار هضم را برای شیرخوار راحت می کنند. این شیرها برای شیرخوارانی با دستگاه گوارش خیلی حساس مناسبند. باتوجه به اینکه درصد قابل توجهی از نوزادانی که به پروتئین شیر گاو حساسیت دارند، با شیرهای پایه سویا هم به مشکل می خورند، استفاده از این نوع شیرخشک ها رایج و عاقلانه است. اینها حدود5-4هزار تومان گران تر از نمونه های معمولی هستند.
شیرخشک های آنتی رفلاکس (AR):آنتی رفلاکس ها برای نوزادان مبتلا به رفلاکس مناسب هستند و قیمت شان معمولا کمی از شیرخشک های معمولی بالاتر است. AR ها هم 5-4هزار تومانی با شیرخشک های معمولی تفاوت قیمت دارند.
شیرخشک های موجود در بازار (غیر از یکی دو مورد) در داخل کشور و توسط کارخانه های شرکت های فراملیتی فعال در زمینه شیرخشک تولید می شوند. این کارخانه ها با سرمایه گذاری خارجی یا سرمایه گذاری مشترک کار می کنند.
معمولا با راهنمایی گرفتن از یک متخصص، بالاخره یکی از شیرخشک های تولید داخل با احوال کودک شما سازگار است. اما اگر به هر دلیلی ترجیحتان بر استفاده از شیرخشک خارجی بود حتما حواستان را جمع کنید. شیرخشک هایی که از خارج وارد کشور می شوند باید برچسب فارسی وزارت بهداشت را داشته باشند. داشتن برچسب فارسی به این معناست که شیرخشک مربوطه توسط وزارت بهداشت آزمایش و تأیید شده و با خیال راحت می توانید از آن استفاده کنید.
گول قیمت پایین و ظاهر خوش آب و رنگ شیرخشک های خارجی بدون برچسب را نخورید. حواستان باشد که شیرخشک را فقط از داروخانه ها تهیه کنید. اگر احیانا شیرشخشک مورد نظرتان را نتوانستید در داروخانه های داخل کشور پیدا کنید خودتان شخصا برای خرید اقدام کنید یا از افراد مورد اعتمادتان بخواهید که محصول را از مراکز معتبر تهیه کرده، برایتان بفرستند. یادتان باشد که شیرخشک هایی که از خارج وارد کشور می شوند باید برچسب فارسی وزارت بهداشت را داشته باشند.
تصویر مادرانی که کلافه وارد آشپزخانه می شوند و زیر لب غر می زنند و شیشه شیر را با شیرخشک و آب جوش پر می کنند، از تکراری ترین صحنه ها در خانواده هایی است که به تازگی صاحب نوزاد یا شیرخوار شده اند.
عده ای از حاضران هم شاید سری به تاسف تکان بدهند چراکه بعضی از قدیمی ها، شیرخشک دادن را نشانه کم تحملی مادر و نوعی سرباز زدن از نگهداری صحیح کودک می دانستند. این تفکرات و تصورات این روزها با دلایل و توجیهات علمی رد شده است؛
شیرخشک دادن به گروه هایی از شیرخواران واجب است اگر غیر از این باشد، رشد آن ها دچار اشکال می شود. دکتر اکبر کوشانفر، متخصص کودکان و استاد دانشکده علوم پزشکی دانشگاه شهید بهشتی تغذیه با شیر خشک را برای 3 گروه از شیرخواران واجب و لازم می داند.
*چه گروه هایی نیاز به این تغذیه کمکی در اولین ماه های تولد دارند؟
بعضی از نوزادان قدرت مکیدن کافی ندارند و نمی توانند سینه مادر را تا زمانی که سیر شوند بمکند. این ضعف در آن ها باعث می شود همیشه گرسنه باشند و گریه کنند. گروهی از نوزادان هم در 3 ماه اول به دلایل مختلف از جمله همان نداشتن قدرت کافی مکیدن، وزن نمی گیرند.
این موضوع رشد بچه ها را با اخلال مواجه می کند. در این شرایط پزشک متخصص مصرف شیرخشک را توصیه می کند. گروه سوم هم مادران شاغلی هستند که نمی توانند در فاصله زمانی های کوتاه به شیرخوار شیر خودشان را بدهند.
این گروه هم ناگزیرند از شیرخشک استفاده کنند، هر چند که بر اساس قانون، مادران تا 6 ماه حق استفاده از مرخصی استعلاجی را دارند. با وجود این گاهی پیش از پایان این مهلت سرکار می روند.
این 3 گروه از بچه ها برای اینکه گرسنگی نکشند و رشد طبیعی داشته باشند باید از غذاهای کمکی استفاده کنند و چون پیش از 6 ماهگی نمی توان از غذاهایی مانند فرنی و حریره بادام استفاده کرد، بهترین گزینه شیرخشک است.
*برخی خانواده ها استفاده از شیرخشک را غلط می دانند و با هر مشکلی که باشد تنها از شیر مادر استفاده می کنند. استفاده از این ماده غذایی کمکی، از چه سنی و در چه شرایطی مجاز و لازم است؟
بهترین تغذیه برای بچه شیر مادر است و شکی در آن نیست؛ این موضوعی است که ما همیشه روی آن تاکید می کنیم. شیر مادر از نظر دارا بودن انواع ویتامین ها و ریزمغذی ها برای بچه عالی است و بهترین تاثیر مثبت را در رشد و نمو شیرخوار دارد. البته به شرط آن که تغذیه مادر از مواد اولیه تازه و مناسب باشد. در شرایط عادی استفاده از غذاهای کمکی بعد از 6 ماهگی است.
این ایده آل ترین شرایطی است که برای یک شیرخوار وجود دارد اما گاهی ممکن است اتفاقاتی بروز کند که شیر مادر خشک شود یا برای تغذیه نوزاد کافی نباشد؛ در این حالت تغذیه با شیرخشک توصیه می شود. در حقیقت برای سه گروه از شیرخواران استفاده از شیرخشک پیش از 6 ماه توصیه می شود.
*شیرخشک های موجود در بازار تنوع زیادی دارند و مارک ها و برندهای مختلفی آن ها را تولید می کنند. آیا تفاوتی بین آن ها وجود دارد و برتری های نسبت به یکدیگر دارند؟
تولید شیرخشک استانداردی دارد که همه شرکت ها موظفند آن را رعایت کنند و به همین دلیل در اصل ماده غذایی تفاوتی با یکدیگر ندارند.
با وجود این محصولاتی وارد بازار شده که حاوی مواد پروبیوتیک یا امگا 3 است و برای بچه ها مفید است. در غیر این صورت محصولات موجود تفاوت چندانی با یکدیگر ندارند هرچند که ممکن است بچه ها در پذیرش آن یکی را بر دیگری ترجیح دهند.
با وجود این وقتی شیرخوار به محصولی عادت می کند، بهتر است همواره از همان مارک برای او تهیه شود. بهتر است نه مادر و نه شیرخوار خیلی به مصرف شیرخشک عادت نکنند چراکه پس از یک سالگی می توان از شیر پاستوریزه برای تغذیه استفاده کرد که به مراتب مفیدتر است.
*جدای از مسائل بهداشتی و روش های شستن شیشه شیر، چطور باید این شیرخشک را به بچه ها داد؟ در حالت خوابیده یا نشسته؟
در حالت خوابیده کامل که برای بچه ها خطرناک است. بهترین حالت شبیه زمانی است که مادران بچه را زیر سینه می گیرند. نه خوابیده است و نه نشسته. بچه در آغوش مادر احساس امنیت و آرامش می کند و به به همین دلیل برخی شیرخواران ساعت ها بدون آنکه شیری در سینه مادر باشد، آن را می مکند و نمی خواهند از مادرشان جدا شوند.
مادرانی که به هر دلیلی به فرزندشان شیرخشک می دهند باید حواس شان باشد که این حس را از شیرخوار نگیرند. او را در آغوش بگیرند و اجازه دهند در آرامش غذایش را بخورد. ضمن اینکه باید شیشه را طوری بگیرند که هوا همراه آن وارد دهان بچه نشود چراکه دل درد و دل پیچه برایش به همراه دارد.
*بی شک استفاده از شیرخشک هم قاعده ای دارد. چه میزان از این ماده غذایی کمکی در روز برای شیرخواران توصیه می شود؟
همانطور که گفتم شیرخشک برای بچه هایی که وزن نمی گیرند توصیه می شود و میزان مصرف آن به سن و کمبود وزن آنها بستگی دارد. در هر نوبت بین 60 تا 120 سی سی با توجه به شرایط شیرخوار توصیه می شود.
تعداد دفعات آن هم با توجه به تمایل و نیاز می تواند تا روزی سه نوبت افزایش پیدا کند. البته این کار را نباید سرخود انجام داد و ممکن است اضافه وزن نامناسبی به همراه داشته باشد. خانواده ها باید حتما با متخصص در این زمینه مشورت کنند.
*شیرخواران از 6 ماهگی می توانند غذاهای ساده و سوپ بخورند. در این زمان باید مصرف شیرخشک را قطع کرد؟
اگر شیرخوار از مزه غذاهای ساده ای که پس از 6 ماهگی مصرف می کند خوشش بیاید و با اشتیاق و به میزان لازم از آن بخورد، می توان شیرخشک را قطع کرد. پس از 6 ماهگی باید مصرف قطره های مولتی ویتامین و آهن را هم در برنامه غذایی آنها گنجاند.
اگر مادران پس از قطع شیرخشک متوجه کاهش وزن و ثابت ماندن وزن شیرخوار شوند، می توانند دوباره مصرف شیرخشک را با مشورت متخصص کودکان آغاز کنند.
*مسافرت ها در فصل تابستان بیشتر می شود و همان طور که گفته شد بیماری های عفونی هم در این زمان تشدید می شوند. خانواده هایی که شیرخوار دارند در سفر چه نکاتی را باید رعایت کنند؟
اول اینکه همه وسایل را در ظروفی تمیز با خود به مسافرت ببرند تا اگر در مسیر امکان شست و شو نداشتند، مشکلی به وجود نیاید.
نکته بعدی اینکه در هوای زمستان شیرخشک آماده را می توان 4 تا 6 ساعت بیرون از یخچال نگهداری کرد و اگر مقصد سفر مناطق سردسیری است یا امکان حمل وسایل خنک کننده وجود دارد، می توان شیر خشک را آماده کرد و در طول مسیر به راحتی به بچه خوراند. در غیر این صورت باید هر لحظه که شیرخوار گرسنه شد، شیرخشک را آماده کرد و به او داد.
بهتر است آب جوش را از منزل همراه خود ببرید چرا که معمولا در شهرها و استان های مختلف، آب املاحی دارد که با جوشیدن از بین نمی روند و ممکن است باعث بیماری گروه های سنی کوچک شود.
اگر آب جوش به همراه داشته باشید می توانید در داخل خودرو آماده و به بچه غذا بدهید. باز هم تاکید می کنم این کار باید بعد از سیرشدن با شیر مادر باشد. شیر مادر نه در تابستان و نه در زمستان خراب نمی شود و آماده کردن آن هیچ دردسری ندارد.
*در تابستان معمولا شیرخوارن دچار اسهال می شوند و گفته می شود در این حالت باید شیرخشک قطع شود. این نظر درست است؟
این حالت در مواردی ممکن است اسهال را تشدید یا طولانی تر کند اما موضوع این است که ما شیرخشک را برای بچه هایی تجویز می کنیم که به هر دلیل با شیر مادر سیر نمی شوند.
نمی توان وقتی بچه بیمار است او را گشنه نگه داشت و باید با توجه به نیاز او، از غذای کمکی هم استفاده کرد. نکته مهم دیگری که در تغذیه با شیرخشک مطرح است این است که باید به بچه اجازه دهند تا جایی که می تواند از شیر مادر بخورد و اگر سیر نشد، از شیرخشک استفاده کنند.
هیچ گاه شیرخشک اولین گزینه ما برای تغذیه نوزاد نیست مگر مادرانی که به دلایلی شیرشان خشک شده باشد. ضمن این که تغذیه با شیر مادر، به خصوص در فصل تابستان، از ابتلا به بیماری های عفونی و انواع آلرژی جلوگیری می کند.
منبع : شهرزاد
