دكتر احسان قدسی؛ دندانپزشك و مسئول كلینیك دندانپزشكی
اغلب والدین بر این باورند كه با رویش دندانهای اصلی و در صورت شلوغ بودن و نامرتب بودن آنها و یا اصلا با خرابی دندانهای اصلی فرزندشان، باید به دندانپزشك مراجعه كرد در حالی كه ملاقات‌های منظم دندانپزشكی از نخستین رویش دندانهای شیری كودك شروع می‌شود. حتی كودكی كه اصلا دندان خرابی هم ندارد، باید حدود 6 سالگی یك مراجعه به دندانپزشكی داشته باشد تا وضعیت فك و دندان‌هایش به صورت تخصصی‌تر مورد بررسی قرار بگیرد. برخی از ناهنجاری‌های فك و دندان علل ژنتیك دارند. وقتی كه اندازه دندانها با اندازه فك تناسبی ندارد، دندانها به صورت شلوغ و نامرتب رشد می‌كنند.
گاهی اوقات دندانهای شیری بسیار مرتب و منظم رویش می‌كنند ولی این اتفاق در مورد دندانهای اصلی كودك رخ نمی‌دهد چرا كه اندازه دائمی بزرگ‌تر از دندانهای شیری است كودكان دائماً در حال رشد هستند و ما می‌توانیم به آنها كمك كنیم تا لبخند زیباتری داشته باشند. اغلب كودكانی كه فك باریك و كوچك دارند یا اینكه فك پایین‌شان بیش از معمول جلو می‌آید، فك ناسالم دارند.
ارتودنسی از طریق بند
ارتودنسی از طریق بند (براكت) هنوز هم متداول‌ترین روش برای صاف و مرتب كردن دندان‌هاست. بند به فك و دندانها فشار می‌آورد و آنها را به آن سمتی كه بهتر است حركت می‌دهد. مدل‌های قدیمی‌تر براكت براق نبودند ولی این روزها انواع متفاوتی از آنها ساخته و تولید می‌شوند.
از براكت برای مرتب كردن دندانها به طور جداگانه صورت می‌گیرد. حتی در برخی افراد براكت را پشت دندان نصب می‌كنند تا ظاهر ناخوشایندی نداشته باشد. بند یا بریس (براكت) را از مواد مختلف می‌سازند مثلاً: استیل سرامیك پلاستیك مواد تركیبی
فك ناسالم باعث ایجاد موارد زیر می‌شود
سردرد، گردن درد، كرختی و بی‌حالی، گوش درد و پیچیدن صدای زنگ در گوش، ضعف كردن، قفل شدن فك و مشكل در باز كردن فك.
اگر دندانهای كودك شما كج و نامرتب رشد كرده‌اند، بهتر است كه وقت را تلف نكنید و برای ارتودنسی او اقدام نمائید. ارتودنسی ممكن است به صورت: بند یا نوار، براكت یا قلاب، سیم، نوار پلاستیكی و یا گیره باشد. درمان ارتودنسی به دو صورت كلی متحرك و ثابت انجام می‌شود. ارتودنسی متحرك برای سنین پایین است و ارتودنسی ثابت برای سنین بالاتر.
ارتودنسی از طریق سیم
در برخی موارد نیز از سیم برای ارتودنسی استفاده می‌شود كه معمولاً سیم‌ها از جنس تیتانیوم نیكل و یا تیتانیوم مس هستند. این مواد بسیار بادوام هستند و قابلیت تطابق‌پذیری بیشتری نسبت به سیم‌های استیلی دارند.برخلاف تصور اغلب والدین ارتودنسی فقط به براكت خلاصه نمی‌شود در واقع با درمانهای به موقع و علت‌یابی می‌توان از ارتودنسی نیز جلوگیری كرد. اغلب دندانپزشكان استفاده از براكت در سنین پایین را جایز نمی‌دانند زیرا معتقدند كه اینكار باعث می‌شود طول ریشه دندانها كوتاه شود.
در برخی از كودكان دندانهای شیری نیز بدون نظم و به صورت نامرتب رشد می‌كنند. احتمال آنكه این كودكان در آینده دندانهای دائمی نامرتبی داشته باشند، بیشتر است حتی در كودكانی كه دندانهای شیری مرتبی دارند نیز ممكن است این مشكل به وجود آید.
گاهی اوقات برخی از دندانهای شیری در كودكان با تأخیر بسیار زیاد می‌افتند و این اتفاق آنقدر دیر رخ می‌دهد كه باعث می‌شود دندانهای دائمی نیز در جای طبیعی خودشان رشد نكنند و نامرتب شوند. این مسئله معمولا برای دندانهای فك پایین رخ می‌دهد. در چنین مواقعی پزشك اقدام به كشیدن دندان می‌كند تا دندان دائمی در جای خودش رشد كند. آن رعایت نكات بهداشتی دندانها ضروری است و باید به‌طور مرتب براكت‌ها را تمیز كرد.
چه زمان باید به پزشك ارتودنتیست مراجعه كرد؟
معمولاً سنین 6-7 سالگی را بهترین سنین برای ارزیابی وضعیت دندانهای كودكان و نیاز آنها به ارتودنسی می‌دانند چرا كه در این سنین فك رشد می‌كند و می‌توان مشكلات دندانی را راحت‌تر برطرف نمود. درمانهای اصلی كودكان اغلب در سنین 9-14 سالگی رخ می‌دهد. كودك در حال رشد به این درمانها، واكنش بیشتری نشان می‌دهد و سریع‌تر مداوا می‌شود.
آیا براكت دندان ایجاد آسیب و جراحت می‌كند؟
در ابتدا استفاده از براكت ممكن است كودك شما را ناراحت و بی‌قرار كند ولی كم‌كم به آن عادت می‌كند. در مواردی‌كه كودك به هیچ وجه قادر به تحمل براكت نیست می‌توان از بندهای پلاستیكی استفاده كرد. در مورد دردها و ناراحتی‌های خفیف می‌توانید به كود‌كتان ایبوپروفن و یا استامینوفن بدهید و اگر سیم، براكت و یا بندها باعث سوزش در بخش دهان كودك شوند، ارتودنسیت، از موم‌های مخصوص برای پوشاندن نقاط تیز و دردناك استفاده می‌كند.
آیا ممكن است كه كودكی به براكت آلرژی داشته باشد؟
بله، برخی افراد به استیل آلرژی دارند و باید از مواد دیگری استفاده كنند. برخی از مردم به دست‌كش‌های لاتكس كه ارتودنسیت استفاده می‌كند، حساسیت دارند اگر كودك شما به آلرژی لاتكس دچار است، حتماً این مسئله را به پزشكش بگویید.
كودكانی كه از براكت استفاده می‌كنند چه غذاهایی را نباید بخورند؟
براكت‌ها بسیار حساس و نازك هستند و شكسته شدن بخشی از آنها می‌تواند به حركت كردن دندان در مسیر نادرست و افزایش طول دوره درمان منجر شود در دوره درمان لازم است كه كودك از مواد غذایی بسیار سفت، چسبناك و جویدنی، استفاده نكند: یخ، آجیل‌ها، ذرت، آب‌نبات‌های سفت، آدامس و سقز.
طول مدت درمان ارتودنسی چقدر است؟
این مسئله كاملا به نوع مشكل دندانی كودك بستگی دارد و این مسئله از چند ماه تا چند سال در كودكان متغیر است معمولا درمانهای ارتودنسی بین 8-18 ماه طول می‌كشند و در این مدت كودك مرتب به پزشك متخصص مراجعه می‌كند.
