روزنامه همدلی - ستاره لطفی: در جوامع جنسیت زده و مردسالار که زن را جنس دوم فرض می‌کنند، حتی خصوصیات فیزیولوژی و سخن از محصولات مرتبط با آن نیز «تابو» محسوب می‌شود، «عادت ماهیانه زنان» یا به‌اصطلاح «قاعدگی» مثال روشنی از این ماجراست. عرف جامعه عادت ماهیانه زنان و محصولات مرتبط با آن از جمله «پدبهداشتی» را آن‌قدر تابو دانسته که حتی برخی سخن گفتن از آن را خلاف عفت عمومی می‌دانند که باید در هنگام خرید نوار بهداشتی در معرض دید قرار نگیرد و در نایلون مشکی قرار داده شود. نگاه‌های منفی به قاعدگی زنان و محصولات مرتبط با آن تا جایی است که برخی آن را درد پنهان زنانگی می‌دانند.
این نگاه منفی چرخه طبیعی خونریزی ماهیانه که در بدن زنان رخ می‌دهد، باعث شده اغلب زنان ایرانی در خرید محصولات بهداشتی مرتبط با قاعدگی نوعی از شرم و دلهره را تجربه کنند، به‌نحوی‌که شاید بتوان ادعا کرد استرس و شرم در خرید نوار بهداشتی تجربه مشترک تمام زنان و دختران ایرانی است. هنوز زنانی هستند که هنگام بروز این سیکل طبیعی احساس شرمندگی می‌کنند و آن را مخفی می‌کنند. برخی از زنان خودشان را در این دوران «نجس» تلقی می‌کنند و با اصطلاحات نادرست، باعث تحقیر خودشان می‌شوند؛ حتی زنی پایان دوره قاعدگی خود را «پاک شدن» می‌دانند. بعضی نیز از اصطلاحات نادرست برای این دوره طبیعی استفاده می‌کنند.
گاه حتی در فضای مجازی یا صحبت کردن روزمره شاهد تمسخر زنان در این دوره هستیم؛ مانند جوک‌های تمسخرآمیزی که در این زمینه شنیده می‌شود. ناگفته پیداست این نوع نگاه فرایند طبیعی زنان نه‌تن‌ها برای زنان آزارنده و مانع رشد است که مردان را نیز درگیر آموزش‌های توأم با تعصب و تبعیض می‌کند. مثلاً مانع صمیمیت پدر با دختر و مانع درک مردان از همسرانشان و تشدید نابرابری جنسیتی می‌شود.
نصب عابرپد در مکان‌های عمومی
در چند سال اخیر فعالان اجتماعی و حقوق زن تلاش زیادی برای مقابله با تابوانگاری این موضوع انجام داده‌اند. با تلاش فعالان حقوق زنان و مسئولان بهداشتی برای مقابله با تابو شمردن قاعدگی زنان و برخورد با آن به‌عنوان یک وضعیت شرم‌آور که باید پنهان نگه‌داشته شود، اکنون وضعیت تا حدودی بهتر شده است و ماحصل این تلاش‌ها به‌صورت اقدامات عملی در جامعه دیده می‌شود.
یکی از اقدامات قابل‌توجه در این حوزه نصب «عابرپد» در برخی از مناطق تهران است. به‌تازگی تصویری در فضای مجازی منتشرشده که نشان می‌دهد در اقدامی متفاوت، مجموعه باغ کتاب تهران در کنار سرویس بهداشتی بانوان، دستگاه عابرپد را برای دریافت پد دوران قاعدگی در دسترس مراجعه‌کنندگان قرار داده است. عابرپد واژه جدیدی است که به‌تازگی به فرهنگ لغات فارسی اضافه شده. عابرپد در واقع به دستگاه‌های خودپردازی گفته می‌شود که به‌جای پول، پد‌های بهداشتی بانوان را در سرویس بهداشتی مکان‌های عمومی مثل مترو، سینما و … به فروش می‌رساند و به‌تازگی در برخی ایستگاه‌های عمومی متروی تهران نیز مشاهده شده است.
این ابتکار برای نیاز فوری و اضطراری برخی زنان در هنگام شروع سیکل ماهانه خود در معابر عمومی اندیشیده و با استقبال کاربران فضای مجازی نیز مواجه شده است. نصب عابرپد در مکان عمومی گام بزرگی برای مقابله با تابوشکنی قاعدگی در ایران است؛ اما بااین‌حال بیم آن می‌رود که این اقدام با واکنش منفی گروه‌های موسوم به ارزشی مواجه شود و ازآنجاکه در حال حاضر قدرت در دست محافظه‌کاران است، آنان بتوانند اهداف خود را پیش ببرند و از نصب این دستگاه‌ها در مکان‌های عمومی جلوگیری کنند.
تابوپنداری قاعدگی موضوعی جهانی
البته فقط در ایران نیست که موضوع قاعدگی زنان تابو است. در بسیاری از کشور‌ها به‌ویژه کشور‌های جهان سوم و توسعه‌نیافته این نگاه وجود دارد. به‌نحوی که در تقویم جهانی برای مقابله با این موضوع یک روز به این عنوان نام‌گذاری شده است. در سال ۲۰۱۴ یک سازمان غیردولتی فعال در زمینه بهداشت زنان در آلمان به نام واش یونایتد ۲۸ مه را به نام روز جهانی بهداشت قاعدگی نام‌گذاری کرد تا جهان به این بهانه برای گسترش آگاهی درباره بهداشت دوران قاعدگی، کمک به بهبود شرایط و از بین بردن تابوی قاعدگی بسیج شوند.
انتخاب روز ۲۸ پنجمین ماه سال میلادی یعنی ماه مه، اقدامی نمادین درباره متوسط سیکل قاعدگی و دوران خونریزی زنان بوده است. هر سیکل قاعدگی که - از اولین روز قاعدگی تا اولین روز خونریزی دوره بعد محاسبه می‌شود- به‌طور متوسط ۲۸ روز طول می‌کشد. سیکل قاعدگی طبیعی بین ۲۶ تا ۳۵ روز متغیر است. متوسط مدت‌زمان خونریزی قاعدگی معمولاً بین سه تا پنج روز است. علاوه بر تلاش سازمان‌های بهداشتی، هنر و هنرمندان نیز به کمک تابوشکنی از قاعدگی زنان آمده است.
همین امسال، جایزه اسکار بهترین مستند کوتاه به فیلمی درباره «قاعدگی زنان در هند» به رایکا زهتابچی، سینماگر آمریکایی-ایرانیالاصل اهدا شد. مهناز افشار، بازیگر سینما در جریان زلزله کرمانشاه، در پستی اظهار داشته بود که یکی از اقلام موردنیاز زلزله‌زدگان نوار بهداشتی هست و این چالش سانسور شدنی نیست. این پست در زمان خودش تابوشکنی بزرگی محسوب می‌شد جوری که حتی با واکنش تند کیهان روبه‌رو شد.
بدیهی است سخن گفتن از قاعدگی زنان به‌عنوان یک سیکل و فرآیند طبیعی نباید تابو باشد. آگاهی، حق همه است و باید خانواده و نهاد‌های مربوطه این آگاهی را در اختیار جامعه قرار دهند تا زنان و مردان زندگی سالم‌تر و بهتری در کنار تفاوت‌های زیستی و بیولوژیکی که با یکدیگر دارند داشته باشند، بدون تردید ناآگاهی و سکوت در برابر باور‌های غلط سلامت جامعه را به مخاطره می‌اندازد. البته شکستن چنین تابویی با قدمت تاریخی چند هزارساله، بسیار دشوار است، اما گامی هرچند کوچک غنیمت است برای فریاد زدن ظلمی که از بروز این رویداد زیستی بر زنان رفته و می‌رود.
