دکتر محمد علی نیلفروش‌زاده؛ متخصص پوست و مو، دانشیار پوست دانشگاه علوم پزشکی تهران، رئیس مرکز تحقیقات پوست و سلول‌های بنیادی
استروژن، هورمونی است که نقش زیادی در استحکام پوست و موی شما بازی می‌کند و با وارد شدن به سن یائسگی و کاهش این هورمون، خانم‌ها دچار ریزش مو و افتادگی پوست می‌شوند.
پوست انسان در سنین مختلف دستخوش تغییرات فراوانی می‌شود، از آن جهت که پوست به عنوان اولین لایه محافظتی در بدن انسان نقش مهمی ایفا می‌کند، لزوم نگهداری از آن بسیار قابل توجه می‌باشد.
یکی از مهم‌ترین دوره‌هایی که بایستی از پوست مراقبت ویژه‌ای شود، دوره یائسگی در زنان می‌باشد.
بین 40 تا 58 سالگی بیشتر زنان وارد دوران یائسگی می‌شوند. در این دوران تخمدان، تخمک آزاد نمی‌کند، عادت ماهانه متوقف می‌شود و تولید هورمون استروژن کم می‌شود.
استروژن هورمون قدرتمندی است که باعث بلوغ دختران و استحکام استخوان‌ها می‌شود. همچنین باعث تحریک کلاژن‌سازی در پوست می‌شود که پوست را صاف نگه می‌دارد.
چه اتفاقی برای پوست می‌افتد؟
بعد از یائسگی، کاهش میزان هورمون استروژن تأثیر زیادی بر پوست باقی می‌گذارد.
کاهش استروژن باعث می‌شود که پوست نازک‌تر، شل‌تر و دارای چین و چروک بیشتری گردد.
گذشت زمان باعث می‌شود ضخامت لایه‌های زیرین پوست افزایش پیدا کند و ترمیم آن کندتر صورت گیرد.
هر چه خاصیت ارتجاعی و چربی‌های لایه‌های زیرین پوست کاهش پیدا کند، به دنبال آن شادابی، طراوت و زیبایی پوست کمتر می‌شود.
چروک‌های ریزی بر سطح پوست ظاهر می‌شود و ممکن است پوست دچار افتادگی شود. چین و چروک خصوصاً در ناحیه صورت دو نوع است.
چروک‌های ریزی که در اثر تابش نور آفتاب و گذشت زمان به وجود آمده است و بیشتر در افرادی با سن بالاتر از ۳۰ سال مشاهده می‌شود و نوع دیگر چروک‌هایی که حاصل انقباضات عضلانی است در اثر عواملی مانند خنده یا اخم کردن در صورت ظاهر می‌شود.
روش‌های پیشگیری از پیری پوست
پرهیز از نور خورشید: قرار گرفتن پوست در معرض آفتاب به مدت طولانی، باعث می‌شود الیاف الاستین (ELASTINE) پوست تخریب شود، لکه‌های قهوهای رنگ در آن به وجود آید و در نهایت احتمال بروز انواع بدخیمی در پوست افزایش یابد.
بهترین راه پرهیز از نور خورشید استفاده از لباس‌های نخی روشن، كلاه لبه‌دار و عینك آفتابی است.
عینك آفتابی علاوه بر محافظت از چشم‌ها موجب می‌شود كه جمع شدن غیرارادی چشم‌ها در پی تماس با نور شدید حذف شود و در نتیجه از ایجاد و عمیق شدن چین و چروک‌های پنجه غازی در طرفین چشم جلوگیری گردد.
استفاده از ضدآفتاب های مناسب نیز آسیب آفتاب را به حداقل می‌رساند.
كم كردن حالات چهره به خصوص موقع صحبت كردن، خشم و خندیدن موجب می‌شود كه چین و چروك ناشی از حركات عضلات صورت كم شود.
پرهیز از سیگار كشیدن: سیگار علاوه بر وارد آوردن آسیب‌های جبران ناپذیر به ریه، قلب، مغز و سایر اعضای بدن، به پوست نیز صدمه می‌زند.
نیكوتین موجود در سیگار با ایجاد انقباض در عروق پوست، تغذیه پوست را مختل می‌کند. تماس مستقیم پوست با مواد سمی موجود در سیگار هم به این عضو آسیب می‌رساند.
به علاوه، عبور و جذب این مواد از خلال پوست به الیاف كلاژن و الاستین كه شادابی و قوام خوب پوست را تضمین می‌کنند، لطمه می‌زند؛ همچنین قرار داشتن در معرض دود سیگار باعث تحریك چشم‌ها و جمع شدن غیرارادی آنها می‌شود.
این عمل بروز چین و چروک‌های پنجه کلاغی در طرفین چشم‌ها را تشدید می‌کند. تمام این تغییرات باعث می‌شود فرد سیگاری چهره‌ای رنگ پریده یا به رنگ زرد متمایل به خاكستری داشته باشد و چین و چروک‌های عمیق در اطراف دهان و چشم وی به وجود آید.
دندان‌ها و ناخن انگشتان این افراد هم به رنگ زرد تیره در می‌آید.
به علاوه، روندهای ترمیمی پوست به خصوص پس از اعمال جراحی‌ای مثل پیلینگ (لایه برداری شیمیایی (PEELING / و فیس لیفت (FACE LIFT) در اشخاص سیگاری بسیار كند است.
به همین دلیل این گونه اقدامات درمانی برای رفع چین و چروك صورت در این افراد عوارض بسیار زیادی دارد.
پرهیز از کشش‌های غیر ضروری در پوست: نتیجه وارد آوردن كشش زیاد به پوست به خصوص اگر تدریجی و مكرر باشد این است كه سطح آن گسترش می‌یابد و پوست اضافه به صورت شل، آویزان و چین خورده درخواهد آمد.
از حركات و حالات اغراق شدهِ صورت باید پرهیز كرد. ورزش دادن شدید عضلات چهره ممكن است با ایجاد كشش غیرضروری باعث كشیدگی و گسترش سطح پوست شود.
عین این مطلب در مورد تغییرات ناگهانی وزن صادق است. افزایش شدید وزن با تجمع مقدار زیادی چربی در زیر پوست همراه است.
این مسئله به نوبه خود باعث كشیدگی پوست روی یك لایه ضخیم چربی زیر پوستی می‌شود. با كاهش ناگهانی وزن، پوستی كه قبلاً كشیده شده بود، شل و آویزان و دچار چین و چروك می‌گردد.
بنابراین تعادل در رژیم غذایی را باید رعایت كرد تا از تغییرات ناگهانی وزن جلوگیری شود.
بهبود سبک زندگی برای سلامت جسمی و روانی زنان
پس از یائسگی فعالیت تخمدان‌ها و به دنبال آن میزان ترشح هورمون استروژن در خون کاهش پیدا می‌کند، در نتیجه پوست شادابی و قوام خود را از دست داده و خشک و پوسته پوسته می‌شود.
در این زمان به دلیل خشکی مفرط پوست، استفاده از مرطوب کننده‌های قوی برای حفظ رطوبت پوست رواج پیدا می‌کند.
مرطوب کننده‌هایی با پایه وازلین و حاوی اسیدهای آلفا هیدروکسی و اوره این نیاز را به صورت رضایت بخشی برطرف می‌کنند.
همچنین کاهش دفعات شستشوی صورت و استفاده از صابون‌های ملایم می‌تواند خشکی و چروک پوست را کاهش دهد.
بهبود سبک زندگی برای سلامت جسمی و روانی زنان
پیر شدن پوست نیز همانند همه بیماری‌های پوستی دارای عواملی است که با دوری از آنها می‌توانید همیشه پوست جوان و شادابی داشته باشید.
فقدان رطوبت: پوست خشک نه تنها ایجاد ناراحتی می‌کند، بلکه بدلیل نبودن آب کافی در سطح پوست، آنزیم‌های پوست عملکرد صحیحی نخواهند داشت.
در نتیجه پوست نمی‌تواند به طور خودکار التهابات ناشی از آلودگی، مصرف قند زیاد و نور خورشید را التیام بخشد. بنابراین استفاده از مواد مرطوب کننده بسیار مهم است.
آلودگی: آلودگی‌های موجود در محیط اطراف ارمغان دنیای مدرن است و البته موثرترین دشمن برای سلامت و شادابی پوست می‌باشد.
ژنتیک: سهم عمده‌ای از خاصیت و کیفیت پوست مربوط به ژنی است که شما از والدین خود کسب کرده‌اید. و باید گفت که در این مورد نمی‌توان کاری انجام داد.
دخانیات: دخانیات باعث از بین رفتن کلاژن- یکی از مهم‌ترین پروتئین‌های ساختاری پوست- می‌شود.
و نتیجه آن بروز علائم پیری نظیر چین و چروک پوستی و عدم استحکام پوست است. همچنین مانع از خونرسانی کافی به پوست می‌شود.
آفتاب: اشعه فرابنفش خورشید عامل تخریبی سلامت و جوانی پوست است. این اشعه باعث ایجاد التهاب پوستی و تولید رادیکال‌های آزاد می‌شود که کلاژن را تخریب می‌کند.
بعلاوه عامل سرطان پوست نیز می‌باشد. تنها راه مقابله با این عامل طبیعی اجتناب از قرار گرفتن مستقیم در معرض نور خورشید است.
استفاده از کرم‌های ضد آفتاب، حتی زمانی که قصد خارج شدن از منزل را ندارید نیز می‌تواند مفید باشد.
راه‌های برگشت جوانی به پوست‌های پیر و آسیب‌دیده چیست؟
مرطوب‌کننده‌ها: مرطوب کننده‌هایی با پایه وازلین و حاوی اسیدهای آلفا هیدروکسی و اوره این نیاز را به صورت رضایت‌بخشی برطرف می‌کنند.
همچنین کاهش دفعات شست‌وشوی صورت و استفاده از صابون‌های ملایم می‌تواند خشکی و چروک پوست را کاهش دهد.
اسیدهای آلفاهیدروکسی در واقع اسیدهای ارگانیک طبیعی هستند که در انواع میوه‌ها مانند سیب (اسید مالیک)، آناناس و مرکبات (اسید سیتریک)، نیشکر (اسید گلیکولیک) و دیگر میوه‌ها وجود دارند.
اسیدهای میوه با رسوخ در لایه شاخی پوست با اثرات شاخی و ضخیم شدن این لایه مقابله می‌کنند و باعث رطوبت و شادابی پوست می‌شوند.
همچنین کرم‌های حاوی رتینوئیک اسید می‌توانند قوام سطحی پوست را بهبود بخشند، بنابراین کرم‌های ضدچروک حاوی این دو ماده اثرات بهبود‌دهنده‌ای دارند.
کرم‌های ضد چروک: این روزها تبلیغات زیادی در مورد مصرف انواع کرم‌ها، ژل‌ها و جراحی‌ها انجام می‌گیرد.
کرم‌های حاوی کلاژن نیز سهم زیادی از این تبلیغات را به خود اختصاص داده است و مردم هزینه‌های زیادی را برای خرید آن پرداخت می‌کنند.
کلاژن در حفظ شادابی و طراوت پوست تأثیر به سزایی دارد ولی از آنجا که کلاژن از طریق پوست جذب نمی‌شود اثر مفیدی بر پوست نخواهد داشت و کرم آن فقط خاصیت نرم کنندگی دارد.
کرم‌های دور چشم حاوی مقادیری مرطوب کننده و مواد لایه بردار هستند و به دلیل آنکه پوست ناحیه دور چشم نازک و حساس است مصرف خودسرانه آن می‌تواند خطرناک باشد.
پرکننده‌ها: پرکننده‌ها موادی هستند که در زیر پوست تزریق می‌شود تا منافذی را که ایجاد خط و خطوطی بر پوست کرده است، پر کند.
این مواد را برای پرکردن چروک‌های عمیق مانند خط خنده استفاده می‌کنند. این قبیل پرکننده‌ها کاربرد بیشتری در افراد مسن دارند و در افراد جوانتر برای زیبایی بیشتر و افزایش حجم گونه استفاده می‌شود.
پرکننده‌ها برحسب نوع آنها چند ماه تا چند سال در پوست مانده و پس از آن نیاز به تزریق مکرر دارند.
تزریق بوتاکس نیز به عنوان یک درمان شناخته شده ضدچروک و پیری به کار گرفته می‌شود.
این ماده نوعی سم است که از فعالیت فیبرهای عصبی جلوگیری می‌کند. در حال حاضر این نوع سم در امریکا و اروپا مورد استفاده قرار می‌گیرد و در صورتی که نحوه تزریق آن و یا نوع ژل استاندارد نباشد، می‌تواند باعث عوارض بسیاری از جمله افتادگی پلک و ورم صورت شود.
محرک‌های پوست برای جوانی
محرک‌ها شامل لیزرهای لایه بردار، مزولیفت، اندولیفت، رادیوفرکوئنسی، درماپن یا میکرونیدلینگ و امواج اولتراسوند است.
در تمام این روش‌ها گرما ساختارهای قدیمی کلاژن را تخریب می‌کند و کلاژن‌سازی جدید را در بافت‌های زیرین پوست تحریک خواهد کرد.
البته محدودیت‌هایی هم وجود دارد؛ مثلاً لیزرها تا حدی عمق نفوذ دارند یا رادیوفرکوئنسی نیاز به درجه گرمایی خاصی دارد و ممکن است عوارضی داشته باشد که البته میزان این عوارض در روش‌های جدیدتر به طور قابل ملاحظه‌ای کاهش یافته است.
لیزرها از جمله لیزرهای CO2 فراکشنال، لیزر Er:YaG, LED که نوعی لیزر Diod است، IPL که نوعی نور متمرکز است و با تکنیک گرم کردن منجر به جوان‌سازی می‌شود.
مزولیفت یک روش مزوتراپی است که به کاهش چروک‌ها و بهبود خاصیت کشسانی پوست و سفتی بافت آن کمک می‌کند. مزولیفت باعث کاهش افتادگی و چروک‌های پوست صورت و گردن می‌شود.
ساز و کار مورد استفاده در روش هایفوتراپی، بر اساس اولتراسوند ساده یا همان امواج صوتی است.
با این تکنولوژی، پزشک انرژی امواج صوتی را در عمق دلخواهی در لایه‌های زیرین پوست متمرکز می‌کند، بدون اینکه آسیبی به سطح پوست برساند.
استفاده از اولتراسوند پیش از این نیز در علم پزشکی سابقه داشته (بعنوان مثال دستگاه سونوگرافی) و از این جهت، از بی‌خطر بودن این سازوکار اطمینان حاصل شده است.
این روش در یک جلسه و بدون تحمل درد و زمان و هزینه زیاد، از بهترین شیوه‌های حال حاضر در دنیا برای لیفت صورت است.
اثر هایفوتراپی 3 ماه پس از آغاز درمان مشاهده می‌شود و در از بین بردن پلک‌های افتاده و آویزان، از بین بردن چین وچروک های صورت، چروک‌های ریز و چین خوردگی‌های باریک اطراف چشم مؤثر است.
این روش شلی پوست گردن و گونه‌ها را تا حدودی برطرف می‌کند و به رفع غبغب، محکم شدن پوست صورت و کاهش عمق خط خنده و رفع افتادگی گوشه‌های لب کمک می‌کند.
مزیت هایفوتراپی نسبت به سایر روش‌ها در این است که بدون اینکه هیچگونه جراحی انجام بگیرد لیفت صورت در چند جلسه انجام می‌شود.
در صورتی که تعداد جلسات به اندازه لازم باشد، تاثیرگذاری هایفوتراپی تا 1 سال ماندگارخواهد بود.
پیشگیری و نقش تغذیه
همواره پیشگیری بر درمان ارجحیت داشته و دارد، بنابراین می‌توان با رعایت چند اصل ساده در زندگی و مراقبت بیشتر از ایجاد چروک بر صورت و یا دست‌ها جلوگیری کرد.
به دلیل آنکه در فصل زمستان رطوبت هوا کم است، پوست بیشتر دچار خشکی می‌شود و نیاز به مراقبت بیشتری دارد، بنابراین لازم است در روز چند مرتبه از کرم‌های مرطوب کننده استفاده شود.
نور آفتاب نیز به دلیل دارا بودن اشعه ماورای بنفش باعث پیدایش چین و چروک بر پوست می‌شود، بنابراین علاوه بر مصرف کرم‌های ضدآفتاب باید گردن، دست‌ها و دیگر قسمت‌های بدن که در معرض آفتاب قرار دارد، پوشانیده شود.
برنزه کردن پوست مخصوصاً در فصل تابستان که نور آفتاب شدیدتر است احتمال بروز چین و چروک و سرطان پوست را افزایش می‌دهد.
بیشتر بخوانید:
توصیه های طب سنتی در مورد پوست و مو
عوارض لیزر برای موهای زائد
دانستنی های طلایی درباره ماسک های گیاهی
