زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

دكتر شهین یاراحمدی

بررسی اثر درمان جایگزینی با هورمون بر میزان غلظت قند و چربی‌ها در زنان یائسه دیابتی یائسگی مرحله‌ای از زندگی است كه خانم‌ها معمولا در دهه پنجم و ششم زندگی با آن مواجه می‌شوند و عوارض ناشی از آن، از علل عمده مراجعه به پزشك در این دوران است.

در حال حاضر شیوه درمانی مناسب و مورد پذیرش جوامع علمی جهت كاهش شدت این عوارض جایگزینی هومون (HRT) می‌باشد. در این میان مسائلی همچون عوارض احتمالی این درمان در خانم‌های یائسه دیابتی وجود دارد و اینكه آیا هورمون‌های مورد استفاده در این روش وضعیت كنترل گلیسمیك و نیز كنترل چربی این بیماران را دستخوش تغییرات منفی می‌كند یا خیر، موضوع جدید تحقیقات در كشورهای مختلف است.

در این مطالعه كه از نوع clinical trial می‌باشد، حجم نمونه‌ای به میزان 56 نفر از میان خانم‌های یائسه دیابتی مراجعه‌كننده به كلینیك دیابت بیمارستان دكتر شریعتی انتخاب و به مدت شش ماه تحت درمان با (Conjugated Estrogen) CE روزانه یك قرص (0.625 mg) و (Medroxy Progestron Acetate) MPA روزانه نصف قرص (2.5 mg) قرار گرفتند. نتایج حاصل نشان داد كه پس از شش ماه استفاده از درمان HRT، نه تنها عارضه خاصی ایجاد نمی‌شود، بلكه كاهش معنی‌داری در میزان كلسترول تام و نیز LDL –C پلاسما و در برخی رده‌های سنی حتی كاهش در میزان هموگلوبین A1C و تری گلیسرید نیز به وجود می‌آید.

نتایج این پژوهش همچنین نشان داد استفاده از HRT در دیابتی‌ها نه تنها آثار منفی بر جای نمی‌گذارد، بلكه شیوه‌ای كمكی در بهبود وضعیت متابولیسم لیپیدها و شاید قند خون موثر است كه قطعا در این زمینه نیاز به تحقیقات بیشتر و گسترده‌تری وجود دارد.

كلمات كلیدی

Hormone Replacement Therapy (HRT) (درمان با جایگزینی هورمون)

Diabetes mellitus (دیابت شیرین)

Menopause (یائسگی)

Lipids (چربی‌های خون)

بحث و نتیجه‌گیری كلی

براساس آنچه از نتایج آنالیز اطلاعات به دست آمده، تعداد قابل توجهی از فرضیات طرح، مبنی بر ایجاد تغییرات مطلوب و یا حداقل، عدم تاثیرات منفی به ویژه بر متابولیسم قند و چربی توسط HRT، تایید شده است.

در رابطه با كنترل گلیسمیك بیماران یافته‌ها حاكی از عدم تغییرات منفی در اثر HRT بوده و قندخون ناشتا و قندخون دوساعته بیماران افزایش معنی‌دار نداشته است. این در حالی است كه به نظر می‌رسد حتی میزان هموگلوبین A1C در سنین بالا، مدت یائسگی و مدت دیابت طولانی، در اثر استفاده از HRT كاهش یافته است.

در میان متغیرهای مربوط به متابولیسم لیپیدها، بیشترین تغییرات مربوط به كلسترول تام پلاسما بوده كه میانگین مقادیر آن در بیماران تحت درمان با HRT به طور كلی كاهش چشمگیری داشته است؛ ضمن آنكه در رده سنی و زمان یائسگی بالا و سن دیابت پایین نیز كاهش محسوس وجود دارد و بر همین اساس تاثیر HRT بر كاهش كلسترول تام قویا تایید می‌شود.

برخلاف تحقیقات چند سال قبل، كه HRT را افزایش‌دهنده‌تری گلیسرید دانسته‌اند، در طول شش ماه درمان HRT نه تنها تفاوت قابل ملاحظه‌ای در میزان تری گلیسرید پلاسمای بیماران مشاهده نشد، بلكه با توجه به نتایج به دست آمده به نظر می‌رسد، در سنین بالاتر و مدت زمان یائسگی بیشتر این روش درمان باعث كاهش غلظت تری‌گلیسرید نیز می‌گردد كه این مسئله در برخی تحقیقات اخیر هم تایید شده است.

در میانگین مقادیر مربوط به HDL-C پلاسما نیز هیچگونه افزایش یا كاهش خاص وجود نداشته است. حتی با در نظر گرفتن گروه‌های سنی و مدت منوپوز مختلف نیز تغییرات قابل ذكری ایجاد نشده است.

با بررسی نتایج مربوط به میزان LDL-C پلاسما در افراد شركت‌كننده به طور كلی، كاهش قابل توجه پس از شش ماه استفاده از HRT به وجود آمد كه در اوایل سن یائسگی نیز این كاهش كاملا مشخص بود. این نتیجه نیز با تعدادی از پژوهش‌های اخیر انطباق كامل دارد.

به طور كلی این روش درمانی، تاثیر محسوسی بر فشارخون سیستولیك و دیاستولیك بیماران ندارد و آن را افزایش نمی‌دهد كه در اكثر تحقیقات ارائه شده در این زمینه اتفاق نظر وجود دارد. در بررسی‌های به عمل آمده مشخص شد میزان تاثیر HRT بر فشارخون به سن ارتباط ندارد و در اوایل زمان یائسگی نیز بدون تاثیر است؛ اما در سنین یائسگی بالاتر هم كاهش در فشاخون سیستولیك و دیاستولیك و هم افزایش در فشاخون دیاستولیك (در محدوده‌های سن یائسگی مختلف) دیده می‌شود كه تشخیص علت این مسئله نیاز به تحقیقات آینده‌نگر با حجم نمونه كافی دارد.

این روش درمانی در طول شش ماه به طور كلی و نیز با در نظر گرفتن تغییرات سنی و مدت یائسگی هیچگونه تغییر قابل توجهی در وضعیت چاقی افراد براساس BMI و WHR ایجاد نكرده؛ هر چند كه در برخی تحقیقات حتی به كاهش چاقی توسط HRT اشاره شده است.

به هر حال با مرور نتایج این طرح پس از شش ماه درمان HRT در 56 نفر از خانم‌های یائسه دیابتی، نه تنها عوارض منفی از لحاظ چاقی، فشارخون و از همه مهم‌تر، وضعیت كنترل گلیسمیك به چشم نمی‌خورد، بلكه این روش عامل موثری در تنظیم بهتر كلسترول تام و LDL-C پلاسما كه از عوامل خطر بیماری‌های قلبی – عروقی نیز محسوب می‌گردند، می‌باشد. (جالب توجه اینكه اكثر تحقیقات مشابه در كشورهای دیگر نیز بر آثار Cardio-Protective آن تاكید دارند.) و همین مسأله از شك و تردید نسبت به استفاده از این روش درمانی در خانم‌های یائسه دیابتی می‌كاهد.

در بررسی‌ها با در نظر گرفتن سن، مدت زمان یائسگی و حتی مدت زمان دیابت نیز عوارض منفی قابل توجهی از HRT به چشم نمی‌خورد. تنها مورد در این زمینه‌، افزایش معنی‌دار میانگین فشارخون دیاستولیك در گروهی است كه مدت زمان یائسگی بیشتر از 10 سال داشته‌اند كه البته تعداد این افراد به اندازه‌ای نیست كه بتوان این افزایش را مستقیما به HRT مربوط دانست.