سودابه علی‌اشرفی؛ دانشجوی کارشناسی ارشد تغذیه
استروژن نام گروهی از هورمون‌های جنسی زنانه است که در انسان در سیکل طبیعی تخمدان از تخمک آزاد می شود. استروژن هورمونی استروئیدی است که به طور عمده از کلسترول سنتز می‌شود و علاوه بر تخمدان قشر فوق کلیه نیز این هورمون را ترشح می‌کند.
سه هورمون استروژن مهم كه در بدن خانم‌ها تولید می‌شوند، استریول، استرادیول، و استرون هستند. بتااستریول استروژن اصلی تولید شده در تخمدان است. در طول چرخه قاعدگی، استروژن دستگاه تناسلی زنانه را به محیط مناسبی برای فرآیند لقاح، لانه‌گزینی جنین و تغذیه جنین در مراحل ابتدایی مبدل می‌سازد.
استروژن باعث رشد و توسعه دستگاه تولیدمثلی زن و ایجاد صفات زنانه می‌شود. استروژن‌ها فعالیت استخوان‌سازی را نیز افزایش می‌دهند و بنابراین در هنگام بلوغ افزایش قد دختران سریع‌تر از قبل می‌شود. استروژن‌ها همچنین توزیع چربی را در بدن به فرم زنانه درمی‌آورند، یعنی بیشتر در سینه‌ها، باسن و ران‌ها. استروژن‌ها یك اثر جالب نیز بر روی پوست دارند، به این معنی كه باعث نرمی و لطافت پوست می‌شوند.
بعد از یائسگی تقریبا هیچ استروژنی در بدن تولید نمی‌شود و بنابراین فعالیت استخوان‌سازی در بدن بسیار كاهش می‌یابد. این حالت اگر شدید باشد، منجر به بروز پوكی‌استخوان در سنین بعد از یائسگی در زنان می‌شود. استروژن در دوران بارداری نیز نقش‌های مهمی در بدن زن ایفا می‌كند كه همگی آنها در راستای آماده‌سازی بدن مادر برای پذیرش نوزاد هستند. این هورمون در دوران حاملگی از جفت نیز ترشح می‌شود و باعث بزرگ شدن رحم و سینه‌ها و رشد مجاری شیری در آنها می‌شود.
کم بودن استروژن در بدن سبب عدم تعادل هورمونی و علائمی همچون گرگرفتگی و عرق شبانه می‌شود و غلظت بالای استروژن در بدن سبب بروز سرطان‌های وابسته به هورمون همچون سرطان سینه می‌شود.
موادی كه در موجودات زنده مانند حیوانات و گیاهان وجود دارند و مانند استروژن‌ها عمل می‌كنند، استروژن‌های محیطی نام دارند.
فیتواستروژن‌ها
بیش از نیم قرن است كه خاصیت استروژنی برخی از گیاهان شناخته شده است. تحقیقات فراوانی در مورد آثار استروژن‌های گیاهی بر سلامت انسان‌ها انجام شده است. فیتواستروژن‌ها ترکیباتی گیاهی هستند که از نظر ساختار و عملکرد شبیه استروژن عمل می‌کنند. فیتواستروژن‌ها دارای اثرات آنتی‌اکسیدانی و حفاظتی بر علیه سرطان‌های وابسته به هورمون همچون سینه، پروستات، دیابت و بیماری‌های قلبی- عروقی هستند.
این ترکیبات به گیرنده‌های استروژن متصل شده و می‌توانند اثرات سلامت‌بخش استروژن را بر سیستم قلبی- عروقی و استخوان‌ها تقلید کنند. همچنین می‌توانند به افزایش سطوح استروژن در زنان یائسه کمک نموده و جایگزین مناسبی برای درمان جایگزینی هورمون (HRT) در این زنان باشند.
از دیگر ویژگی‌های فیتواستروژن‌ها اثرات آنتی‌استروژنی است که با استروژن اندوژن بر سر اتصال به گیرنده‌های استروژن رقابت می‌کنند و اثرات تحریک‌کنندگی رشد که توسط استروژن بر سلول‌های بافت مثلا سینه القا می‌شود را مهار می‌کنند و به این ترتیب می‌توانند در درمان سرطان‌های سینه و پروستات موثر واقع شوند...
برای خواندن بخش دوم- غذا با طعم استروژن- اینجا کلیک کنید.
