دكتر فاطمه قائم‌مقامی؛ متخصص زنان و زایمان
یائسگی و چاقی
خانم‌ها با نزدیک شدن به سنین کهنسالی، نیازشان به انرژی و مصرف غذاهای پرانرژی کاهش می‌یابد. گاه ریزه‌خواری و غذا خوردن پراكنده و نامنظم طی زمان (گرچه ممكن است كاملا آشكار نباشد)، می‌تواند باعث افزایش چربی و وزن شود. معمولا پس از یائسگی تمایل به مصرف شیرینی‌ها و یا غذاهای تفننی (هــله‌هــوله) بیشتر شده و اصولا مصرف شیرینی‌ها باعث احساس آرامش و رضایت بیشتری در افراد می‌گردد. گاه وجود یك عادت دیرینه در خانواده می‌تواند به تدریج سبب چاقی شود (مثلا عادت به خوردن كیك یا شیرینی با چای عصرانه یا عادت به خوردن نوشابه همراه با وعده‌های غذایی).
استفاده از مكمل‌ها
به دلیل عوارض جانبی هورمون درمانی و خطر ابتلا به سرطان، زنان برای كاهش علائم یائسگی به روش ایمن‌تر متوسل شده‌اند كه آن مكمل‌ها هستند. یكی از گیاهانی كه در طول تاریخ برای تسكین گر گرفتگی، تعریق شبانه، اضطراب و خشكی واژن خانم‌ها استفاده می‌شود، كوهوش سیاه است. در اصل پژوهشگران معتقدند كه كوهوش سیاه حاوی تركیبات خاصی است كه می‌تواند استروژن را در بدن تقویت كند. گروهی دیگر نیز این نظریه را رد می‌كنند. كوهوش سیاه گیرنده‌‌های سروتونین در هیپوتالاموس مغز را هدف قرار میدهد و از آنجا كه این گیرنده‌ها مسئول تولید هورمون برای تنظیم درجه حرارت بدن هستند، گر گرفتگی كاهش می‌یابد.
سروتونین بر روی خلق و خو نیز تأثیر می‌گذارد، به همین دلیل كه این گیاه در بهبود نوسانات خلقی نیز مفید است. كوهوش سیاه بر غده هیپوفیز مغز تأثیر می‌گذارد و هورمون‌هایی را كه به علائم یائسگی مرتبط می‌شوند، كاهش میدهد. اگر مقدار هورمون‌ها نامتعادل باشد، غده هیپوفیز سیگنال‌هایی برای افزایش تولید هورمون ارسال می‌كند. اگر كوهوش را برای درمان انتخاب كرده‌اید، مصرف روزانه 80 تا 160 میلی‌گرمی توصیه می‌شود. كلید اثربخش هر نوع مكملی صبر و حوصله است، اثربخشی مكمل‌های گیاهی عموماً بعد از شش تا ده هفته مشخص می‌شود. طب سوزنی نیز در درمان علائم یائسگی مفید است.
مكمل‌های سویا نیز استروژن را افزایش می‌دهند. اگر تصمیم گرفته‌اید كه از روش‌های هورمون درمانی طبیعی برای كاهش علائم یائسگی خود استفاده كنید؛ بهتر است از ژل‌های موضعی استفاده نمایید كه بدون وارد شدن به دستگاه گوارش مستقیماً جذب جریان خون می‌شوند، به همین دلیل نسبت به قرص‌ها ایمن‌ترند و معمولاً دز پایین‌تری از آنها تجویز می‌شود. البته توجه داشته باشید كه هیچ‌گاه خودسرانه هیچ دارو یا حتی گیاهی را برای درمان استفاه نكنید و حتماً قبل از مصرف با پزشك خود مشورت نمایید.
تقویت غدد آدرنال در یائسگی
مقدار استروژن در شروع دوران یائسگی در نوسان است و دو سال قبل از شروع یائسگی، این تغییرات به اوج خود می‌رسد. هنگامی كه در مراحل اولیه دوران یائسگی عملكرد تخمدان‌ها نامنظم می‌شود، هیپوتالاموس و غده هیپوفیز كه در تنظیم تولید هورمون استروژن نقش دارند، سعی می‌كنند با تولید استروژن اضافی عملكرد آن را بهبود ببخشند.
همزمان تولید پروژسترون در بدن كاهش می‌یابد (زیرا عملاً تخمك‌گذاری كاهش می‌یابد و نیازی به وجود پروژسترون در بدن نیست) و مقدار استروژن به شدت افزایش پیدا می‌كند و تسلط استروژن با نشانه‌هایی همچون اضافه وزن، اضطراب، نفخ و گرگرفتگی خود را نشان میدهد. غدد آدرنال دو هورمون اصلی مرتبط با یائسگی می‌سازند كه عبارتند از هورمون تستوسترون و دهیدرو اپی اندروسترون (DHEA). كاهش تستوسترون در زنان میل جنسی را كاهش و وزن را افزایش میدهد.
در حالی كه كاهش DHEA در زنان منجر به از دست دادن استخوان و ایجاد علائم پیری از جمله چین و چروك بر روی پوست می‌شود. غده آدرنال مقدار كمی پروژسترون نیز تولید می‌كند، ولی زمانی كه دچار استرس بیش از حد هستیم و یا رژیم غذایی ناسالم داریم، غده آدرنال تمام انرژی خود را صرف تولید كورتیزول می‌كند. كورتیزول هورمونی است كه در جذب مواد معدنی و تولید انرژی نقش دارد. وعده‌های غذایی را حذف كنید یكی از روش‌های مناسب برای تقویت آدرنال، حفظ و ثابت نگاه داشتن قندخون است. یكی از عملكردهای غده آدرنال حفظ تعادل قندخون است و اگر خود شما این كار را انجام دهید، غده آدرنال به كاری دیگر می‌پردازد. هیچ وعده غذایی خود را حذف نكنید و در هر وعده مقداری كربوهیدرات‌های پیچیده، چربی‌های سالم و پروتئین قرار دهید تا بتوانند قندخون را تنظیم كنند.
مصرف روزانه ویتامین‌ها و مواد معدنی و گیاهان نیز موجب تخفیف علائم یائسگی می‌شود
كوهوش سیاه برای بهبود گر گرفتگی (40 تا 80 میلی‌گرم)
بیوفلاوونوئیدها مانند كورستین برای كاهش استروژن (1000 تا 2000 میلی‌گرم)
كربنات كلسیم برای كاهش نوسانات خلقی، نفخ و هوش (1200 تا 1500 میلی‌گرم)
دانه‌های گیاهی تولید پروژسترون را ترویج می‌دهند؛ همچون دانه كتان (4 تا 6 قاشق سوپخوری)
منیزیم برای كاهش احتباس آب (600 تا 750 میلی‌گرم)
ایزوفلاون سویا مقدار استروژن را تنظیم می‌كند (50 تا 150 میلی‌گرم)
ویتامین B6 در تركیب با منزیم اضطراب ناشی از یائسگی را كاهش میدهد (50 تا 100 میلی‌گرم)
ویتامین C، استروژن و خونریزی قاعدگی را كاهش میدهد (1000 تا 4000 میلی‌گرم).
آیا می‌توان از هورمون‌ها استفاده كرد؟
در سال 2002، دانشمندان و پژوهشگران دریافتند كه مصرف هورمون‌ها و داروهای هورمون درمانی باعث افزایش خطر سكته، بیماری‌های قلبی، لخته شدن خون و سرطان سینه در خانم‌ها می‌شود و اغلب پزشكان مصرف هورمون‌ها را طبق استاندارد محدود به كمتر از پنج سال نمودند. یكی از این داروها، هورمون «بیوآیدنتیكال» نام دارد و مصرف آن كم خطرتر از سایر موارد است.
