زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

دكتر احمدرضا درستی مطلق؛ متخصص تغذیه و رئیس انستیتو تحقیقات تغذیه و صنایع غذایی كشور

یائسگى یا منوپوز دوره‌ای از زندگی طبیعى زنان در سنین 55-45 سالگی است كه در آن عادات ماهیانه قطع می‌شود. این وضعیت به دلیل کاهش هورمون زنانه یا استروژن ایجاد ‌شده و علائم و نشانه‌هاى آن برافروختگى، گرگرفتگى و تغییرات خلق وخو است. علاوه بر این، احتمال پوکی استخوان و بیماری‌های قلبی‑ عروقی و برخی از بیماری‌های دیگر نیز در خانم‌های یائسه افزایش می‌یابد. البته زنان عموما 6-4 سال قبل از یائسگى نیز این علائم و عوارض را تا حدودی تجربه مى‌كنند. 

ارتباط یائسگی با بیماری قلبی

استروژن یا هورمون زنانه احتمالاً با جلوگیری از صدمات عروقی، موجب محافظت در مقابل بیماری‌های قلبی - عروقی می‌شود. كمبود استروژن (چه در یائسگی طبیعی و چه در یائسگی بعد از عمل جراحی) با افزایش خطر بیماری‌های قلبی‑ عروقی ارتباط دارد. در دوران یائسگی و به ویژه در زنان دچار اضافه‌وزن، كلسترول تام، LDL - كلسترول (که به آن کلسترول بد هم می‌گویند) و تری گلیسیرید افزایش یافته و درعوض HDL - كلسترول (یا همان کلسترول خوب) كاهش می‌یابد. 
با بالا رفتن سن مرگ و میر ناشی از بیماری‌های قلبی - عروقی در بین زنان و مردان افزایش می‌یابد. به طور كلی برای مردان، سن بالای 45 سال یك عامل خطر محسوب می‌شود؛ در حالی كه برای زنان عوامل خطر از 55 سالگی به بعد افزایش پیدا می‌كند؛ یعنی دوره بعد از شروع یائسگی. 
در مطالعه بیماری‌های قلبی ـ فرامینگهام مشخص شد که یائسگی موجب افزایش خطر ابتلا به بیماری قلبی می‌شود. در میان عوامل مختلف، کلسترول بالای خون نقش عمده‌ای در بروز و ظهور بیماری‌های قلبی دارد.

عوامل موثر بر سطح كلسترول 

- سن
- رژیم غذایی پرچربی
- اسیدهای چرب اشباع
- كلسترول بالای رژیم غذایی (با مصرف زیاد غذاهای حیوانی)
- ژنتیك
- هورمون‌های جنسی آندوژن (كه در دوره ماهانه وجود دارند، ولی در زمان یائسگی وجود ندارند)
- استروئیدهای آندوژن (آنابولیك یا هورمون‌های جنسی)
- داروها (بتا بلوكرها و دیورتیك‌های تیازیدی)
- وزن
- تحمل گلوكز
- میزان فعالیت جسمی
- بیماری‌ها (دیابت، تیروئید، بیماری كبدی)
- فصول سال
اندازه‌گیری كلسترول افراد در دهه دوم زندگی، ارتباط مستقیم آن را با بروز بیماری‌های قلبی در 40 سال بعد نشان می‌دهد. 

یائسگی و چاقی

در زنان یائسه، بین سرطان پستان و افزایش وزن رابطه مثبت دیده شده است. به علاوه لاغری نسبی زمان قبل از یائسگی، نیز خطر بروز بیماری‌ها را افزایش می‌دهد. بنابراین، لاغری و چاقی هر دو در نزدیك زمان یائسگی خطرناك هستند. 
دلیل بالا بودن میزان مرگ و میر در افراد دارای اضافه وزن و چاق، شیوع بیشتر بیماری‌هایی مانند بیماری كرونر قلبی، فشار خون بالا، دیابت نوع 2، استئوآرتریت، بی‌خوابی، حمله قلبی، سنگ‌های كیسه صفرا و سرطان (آندومتر، كولون و پستان پس از یائسگی) است. 
خانم‌ها با نزدیک شدن به سنین کهنسالی، نیازشان به انرژی و مصرف غذاهای پرانرژی کاهش می‌یابد. برخی از زنان به دلیل کم شدن تحرک و مصرف بالای غذا، تا حدی دچار اضافه‌وزن می‌شوند و سایز آنها تغییر می‌كند. این مشکل به قدری فراگیر است که حتی زنانی که هنوز به سن میانسالی نرسیده اند نیز از مبتلا شدن به آن وحشت دارند، ولی غالبا اقدامی برای پیشگیری نمی‌كنند. بر اساس تحقیقات انجمن یائسگی در منهتن آمریکا، اندام بیشتر خانم‌ها پس از یائسگی از حالت گلابی (شکم کوچک‌تر و باسن بزرگ‌تر) ، به شکل سیب (شکم بزرگ) تغییر حالت می‌دهد كه عمده‌ترین علت آن کاهش قابل توجه هورمون استروژن در آنهاست و صرفا به دلیل زیاده روی در خوردن نیست. 
گاه ریزه‌خواری و غذا خوردن پراكنده و نامنظم طی زمان (گرچه ممكن است كاملا آشكار نباشد)، می‌تواند باعث افزایش چربی و وزن شود. معمولا پس از یائسگی تمایل به مصرف شیرینی‌ها و یا غذاهای تفننی (هــله‌هــوله) بیشتر شده و اصولا مصرف شیرینی‌ها باعث احساس آرامش و رضایت بیشتری در افراد می‌گردد. گاه وجود یك عادت دیرینه در خانواده می‌تواند به تدریج سبب چاقی شود (مثلا عادت به خوردن كیك یا شیرینی با چای عصرانه یا عادت به خوردن نوشابه همراه با وعده‌های غذایی). 

اثرات مضر سیگار بر یائسگی

استعمال سیگار سطح استروژن را كاهش می‌دهد. زنان سیگاری كه یائسه می‌شوند، معمولا 2-1 سال زودتر از زنان غیرسیگاری یائسه به پوكی استخوان دچار می‌شوند. 

تاثیرات الکل بر یائسگی

مصرف الکل (حتی به مقدار کم) موجب ابتلا به سرطان‌های حفره دهانی، حلق، مری و کبد می‌شود و خطر سرطان سینه را قبل و بعد از یائسگی افزایش می‌دهد.