روزنامه خراسان - فاطمه قاسمی: در ماه محرم نذر کردن و نذری دادن‌ها، رنگ و بوی دیگری به شهر‌ها و روستا‌ها می‌دهد. نذر در لغت‌نامه معین این‌طور تعریف شده است: «آن چه شخص بر خود واجب گرداند که در راه خدا بدهد یا به‌جا بیاورد.». نذرهایی که با حفظ معنویت و رویکرد فرهنگی و با شناخت نیازمندی‌های جامعه، محل سکونت و مناطق در دسترس‌مان انجام می‌شود.
می‌توانیم عهد و پیمانمان برای نذرهایمان را طوری تنظیم کنیم که منفعت آن ماندگار باشد؛ برای ما، اهالی محل و فرهنگی که برایش کوچه و خیابان را محرمی کرده‌ایم. پذیرایی از عزاداران حسینی و توزیع غذا، اقدام با ارزشی است که این فرصت را در اختیار مخاطب جلسات معنوی قرار می‌دهد تا بدون دغدغه آماده کردن غذا، در مجالس حضور بهتر و بیشتری داشته باشند و برکات آن در زندگی مادی و معنوی نذر کننده هم جای خواهد شد، اما از آن جا که شاید همه امکان نذر غذا نداشته باشند یا بخواهند در کنار آن موضوعاتی راکه کمتر به آن توجه می‌شود هم پوشش دهند، سعی داریم در این پرونده در کنار نذر غذا، به معرفی نذری‌های دیگری بپردازیم تا شاید با شناخت متنوع‌تری از موضوع نذر و به‌طور ویژه فرهنگ عاشورا و حس و حال محرم، بتوانیم ایده‌های متفاوتی را عملیاتی کنیم؛ نذری‌های فرهنگی در حقیقت فرصت جدیدی از نذر برای تمام مردم است که اگرچه ممکن است وضع اقتصادی‌شان خوب نباشد، اما تا دل‌تان بخواهد وقت، تخصص و مهارت دارند و همه بدون محدودیت می‌توانند در آن شرکت کنند.
نذرهایی برای ارتقای دانش و مهارت
در این نوع نذر، فرد نذرکننده در ازای رسیدن به حاجتش، کاری فکری، خلاقانه یا تخصصی برای دیگران انجام می‌دهد. برخلاف نذر‌های عمومی که مورد نذری عمدتا مادی است، نذر فرهنگی شامل انجام یک کار فرهنگی و عام المنفعه برای فرد یا گروهی از افراد می‌شود. این طرح می‌تواند روح و جان فرد نیکوکار را جلا بخشد و رضایت‌خاطر را برایش به ارمغان بیاورد و برای فرد نیازمند سبب ایجاد نشاط و امید شود. به عنوان مثال چند نمونه از این نوع نذر که در چند سال اخیر مورد توجه هم قرار گرفته‌اند، عبارتند از:
نذر تدریس: در نذر تدریس افراد نذر می‌کنند بخشی از وقت آزاد خود را به صورت رایگان برای تدریس بچه‌ها در مناطق محروم و با امکانات حداقل صرف کنند. طبیعی است افرادی خود به تنهایی توانایی و امکانات لازم برای تشکیل و برگزاری کلاس‌هایی این چنینی نداشته باشند، اما می‌توانند حمایت‌های مالی و معنوی خود را از این افراد دریغ نکنند.
نذر کتاب: می‌توان مبلغی با نام نذر برای خرید کتاب و نوشت‌افزار و وسایل آموزشی به فرزندان طبقات محروم جامعه اختصاص داد یا این که هزینه سالانه مدرسه فرزندان یک خانواده فقیر را تقبل کرد. همچنین می‌توان مدارسی را در مناطق محروم کشور به کتابخانه و وسایل کمک‌آموزشی تجهیز کرد. نذر کتاب از جمله نذرهایی است که چند سالی است اجرا می‌شود و با استقبال خوب مخاطبان مواجه شده است. این نذر در همه وقت و همه حال برای کسی که توانایی این کار را دارد، درست است به شرط این که کتاب‌هایی که از نظر کیفیت پایین هستند یا از نظر محتوایی قابل قبول نیستند، وارد این نذر نشوند.
نذر مشاوره: ارائه خدمات مشاوره رایگان روان‌شناسی که معمولا این جلسات مشاوره با حضور کارشناسان مربوط به صورت داوطلبانه در مسجد‌ها انجام می‌شود.
نذرهایی برای حفظ محیط زیست
نذر سبز اقدامی است که در سال‌های اخیر و به منظور حمایت و حفاظت از طبیعت از طرف خیران و دوستداران محیط‌زیست انجام می‌شود. هرچند این نوع نذر، تقریبا کار سخت و پردردسری محسوب می‌شود، اما نتیجه آن بسیار خوشایند است. به عنوان مثال سال گذشته و در روز عاشورا، یک دوستدار محیط‌زیست به استفاده از کیسه‌های نایلونی «نه» گفت و در اقدامی زیست محیطی و خیرخواهانه ۴۰۰ عدد کیسه پارچه‌ای را در بین اهالی محل خود توزیع کرد و حتی قول داد پس از مدتی کیسه‌های مستعمل را به صورت رایگان تعویض خواهد کرد.
از انواع دیگر نذر فرهنگی و اجتماعی، پاک سازی فضای شهری، تفکیک زباله‌ها و تحویل آن به مدیریت پسماند شهرداری در ایام سوگواری محرم است. افراد نذرکننده با انجام این نذر یک نوع فرهنگ‌سازی و کار اجتماعی را مدنظر دارند که هدف از آن مراقبت از محیط زیست و نهادینه‌سازی فرهنگ صحیح شهروندی و ... است. به عنوان نمونه امسال برای چهارمین سال متوالی فعالان محیط‌زیست در خوزستان، با افزایش استفاده از ظروف پلاستیک در ماه محرم، یک بار دیگر پویش «محرم شهر پاک» را راه‌اندازی کردند.
هدف از این پویش را ترویج فرهنگ استفاده نکردن از پلاستیک در میان عزاداران و فرهنگ «نه به ظروف یک‌بار مصرف» بیان کرده‌اند. این افراد معتقدند ظروف مسی، رویی، استیل، ملامین و چینی که پایدار و ده‌ها بار قابل استفاده هستند، چه ظلمی به سفره نذری و مهمانان کرده‌اند که الان باید در انبار مساجد، حسینیه‌ها، تکیه‌ها و خانه‌ها خاک بخورند.
در موردی دیگر مدیریت پسماند شهرداری بابل دست به حرکتی جالب زده و با پخش پوستر‌هایی با عنوان «این محرم را متفاوت باشیم...» مردم را تشویق به نذر استکان به جای لیوان یک بار مصرف برای استفاده در ایستگاه‌های صلواتی کرده است. یکی دیگر از این رسم‌ها «نذر شست وشو» و شستن ظروف و دیگ هیئت‌هاست که قدیمی‌ها ثوابی بزرگ می‌دانستند و حتی داوطلبان زیادی داشت و قسمت هرکسی نمی‌شد.
نذرهایی برای سلامت و تندرسی هموطنان
نذر خون به عنوان امری زندگی بخش، چند سالی است که در محرم با استقبال مردم مواجه شده است. البته بهتر است ادای نذرخون در همه روز‌های سال باشد. نذر خون دادن در صورتی که برای فرد ضرری نداشته باشد، نذری ارزشمند است که می‌تواند سلامتی خیلی از بیماران نیازمند خون را تامین کند. به عنوان مثال بد نیست بدانیم این نذر در قالب طرحی از ۱۰ شهریور تا ۲۷ مهر (اربعین حسینی) در پایگاه‌های اهدای خون خراسان رضوی اجرا می‌شود.
همچنین ویزیت رایگان پزشکان برای خدمت‌رسانی به مردم بدون شک، چیزی جز عشق و ارادت به ساحت مقدس اهل‌بیت (ع) نیست یا تهیه و کمک به خرید تجهیزات پزشکی برای بیمارستان‌های عمومی که مورد مراجعه افراد بیشتری هستند. از دیگر نذر‌های ساده و دلنشین می‌توان به عیادت از بیماران بدون همراه یا دعوت و پذیرایی از همراهان بیماران غریب در شهر‌های بزرگ اشاره کرد.
نذرهایی برای حل معضلات اجتماعی
چه خوب است که اندک اندک این فرهنگ رواج یابد که هرکسی در حد توانش، مقداری از پول‌هایش را صرف یک امر عام‌المنفعه ماندگار کند چراکه با این تصمیم به طور غیرمستقیم، کمکی هم به فقرا انجام داده است. به طور مثال، امسال هیئت عشاق‌الحسین اسلامشهر درتصمیمی متفاوت به جای هزینه برای دکور یا چاپ بنر در پشت سخنران و مداح برای هیئت، نوشت: «هزینه دکور امسال، هدیه به نیازمندا ن شد». به عنوان مثالی دیگر کودکان و نوجوانان کانون اصلاح و تربیت، کسانی هستند که بزرگ‌ترین جامعه هدف نذر‌های فرهنگی را تشکیل می‌دهند.
در سال‌های اخیر در طرحی به‌نام «پدران و مادران معنوی» گروهی از پزشکان، وکلا و دیگر متخصصان، با این کودکان و نوجوانان ارتباط معنوی و فرهنگی برقرار و آن‌ها را از تخصص‌شان بهره‌مند می‌کنند. همچنین در این ماه بد نیست برای کمک به نیازمندان، به بهزیستی‌های شهر خود سری بزنیم، معلولان و سالمندان را از نزدیک ببینیم و همان جا هر کمکی از دست‌مان برمی‌آید، برایشان انجام دهیم.
در تصمیم جالب دیگری، بانیان روضه و هیئت‌های عزاداری شهر یزد در روز ۱۳ محرم سال گذشته و در دیداری با یکدیگر تعهد کردند از محرم آن سال تا محرم سال آینده، مبلغ شش میلیارد تومان برای خدمات عام المنفعه شامل آزادسازی زندانیان، کمک به زنان و کودکان بی سرپرست و بدسرپرست، کمک جهیزیه، کمک هزینه تحصیلی و ساخت ورزشگاه هزینه کنند.
چند نذری متفاوت و جالب
از هیئتی که برای پذیرایی پیتزا داد تا خشک شویی رایگان پیراهن‌های مشکی در محرم
از قدیم هم «قیمه محرمی» در مراسم عزاداری معروف بوده است، اما اگر در هیئت‌های مختلف بگردید، حتما به موارد دیگری هم بر می‌خورید، مثل شله مشهدی و حلیم نیشابوری و .... سال‌ها این غذا‌های خوشمزه پای ثابت پذیرایی از دسته‌های عزاداری بوده است، اما این روز‌ها و با افزایش هیئت‌های مختلف در شهر‌ها تنوع غذایی هم بیشتر شده است و مردم نذرهایی را برای برآورده شدن حاجت‌هایشان ادا می‌کنند که کمی متفاوت است.
توزیع شیرموز در ایستگاه صلواتی
در یکی از ایستگاه‌های صلواتی تهران که معمولا چای ساده و گاهی چای با دارچین بین عزاداران حسینی پخش می‌شد بار‌ها مشاهده شده است که مردم نذورات خودشان از جمله، شیر، شربت، عدسی، آش رشته و ... را تحویل ایستگاه داده‌اند تا بین سینه‌زنان و زنجیر زنان توزیع شود. اما چند سال پیش یک نفر چند کارتن موز آورد که با شیر و شکر‌هایی که از ساعاتی قبل به ایستگاه آورده شده بود شیرموز تهیه و تحویل عزاداران شود.
توزیع پیتزا برای پذیرایی از هیئتی‌ها
در موردی دیگر، یک پیتزا فروشی تازه تاسیس به عزاداران حسینی پیتزا می‌داد. همچنین انتشار عکسی از یک هئیت که بین عزاداران، پیتزا توزیع کرده است در شبکه‌های اجتماعی پربازدید شد. گفته می‌شود در یکی از شهر‌های شمالی هم فردی هر سال نذری متفاوت به کودکان می‌دهد، ترکیبی از لواشک، آب‌انار و مسقطی که پسر این فرد ابتدا بین همکلاسی‌هایش پخش می‌کرد و بعد از آن تبدیل به نذری پدر و بزرگ سالان شد. از دیگر نذری‌های جالب می‌توان به ساندویچ تخم‌مرغ و سیب‌زمینی، لبوی تازه، بطری آب معدنی، هندوانه قاچ شده خنک اشاره کرد.
هیئتی نیز با قدمت ۵۰ ساله در منطقه بهارستان تهران است که بیشتر ورزشکاران و کشتی‌گیران در آن حضور دارند. در این هیئت بادمجان‌هایی به عنوان پذیرایی داده می‌شود که یک غذای متفاوت محسوب می‌شود.
نذر نخ برای بافتن
یکی از تاجران و طراحان فرش هر سال مقداری نخ به مستمندانی می‌دهد که بافنده فرش هستند، اما برای خودشان کار نمی‌کنند یا توانایی برای خرید نخ‌های قالی ندارند. به گفته این فرد خیر، این کار را انجام می‌دهد تا شاید گره‌های این نخ‌ها وسیله‌ای شود برای این که گرهی از کار کسی باز شود. از نذر‌های دیگر جاروکردن امامزاده‌ها، درست کردن یا خریدن عروسک و اهدا به کودکان است.
همچنین انتشار عکسی از نذر یک خشک شویی در بجنورد هم در شبکه‌های اجتماعی پربازدید شد. این خشک شویی در بنری نصب شده در جلوی مغازه اش نوشته بود: «در دهه اول محرم، شست و شوی پیراهن مشکی رایگان است.»
