قرآن به صراحت يا به كنايه،ازدوازده زن پاك نام مي‌برد:حوا،آسيه همسرفرعون، سارا همسرابراهيم،هاجر همسر ابراهيم، يوكابد مادرموسي، صفورا همسر موسي و دختر شعيب،اليزابت يا يصابات همسر زكريا، حنّه همسر عمران،همسر ايوب، بلقيس، مريم عليهاالسلام، خديجه عليهاالسلام و فاطمه طاهره (س).قرآن براي هريك ازاين زنان صفت يا صفات بارزي را به عنوان شاخصه ذكر مي‌نمايد كه به ترتيب ياد شده به آن صفات اشاره مي‌شود:
تجلي كامل تر تقدس مريم (ع)
مريم، مادر حضرت عيسي زن پاكي است كه قرآن بيشتر ازساير زنان به نيكي از او ياد نموده است. خداوند ۳۴ بار به صراحت نام وي را در قرآن آورده و ويژگيهاي متعالي آن بانو را مستقيم يا غير مستقيم يادآور شده است؛مانند، رويش نيكو (و انبتها نباتا حسنا)، صاحب محراب (كلما دخل عليها الزكريا المحراب)، قلب پر از ايمان و داراي كمال علم (صدقت بكلمات ربها و كتبه)، عصمت، تطهير و برگزيده خدا (و اذ قالت الملائكة يا مريم إن ا... اصطفاك و طهرك)، پاكدامني و عفت، مادر فرزندي پاك (مريم ابنة عمران التي احصنت فرجها فنفخنا فيه من روحنا)، واسطه الحاق نسل به انبياء، برگزيدگي و برتري بر زنان (إن ا... اصطفاك و طهرك و اصطفاك علي نساء العالمين)، محدَّثه بودن و نزول ملائكه بر او (اذ قالت الملائكة يا مريم إن ا... يبشرك بغلام…) و كرامت و دريافت غذاي بهشتي، مشتاق بهشت و اشتياق بهشت به او. قرآن به صراحت او را صديقه (و امه صديقة) و از قائنات معرفي مي‌كند:«وَ صَدَّقَتْ بِكلِمَاتِ رَبِّهَا وَ كتُبِهِ وَ كانَتْ مِنَ الْقَانِتينَ»… و مريم كلمات پروردگار خويش و كتب آسماني او را با كمال ايمان تصديق كرد و او از قانتين بود. قانت از ماده قنوت به معناي مداومت بر طاعت همراه با خضوع است و از نظر مرحوم طبرسي به معناي نماز، طاعت، طول ركوع، قيام، دعا و سكوت است.مريم، مادر حضرت عيسي زن پاكي است كه قرآن بيشتر ازساير زنان به نيكي از او ياد نموده است. در كلمات پيامبر صلي ا... عليه و آله و ائمه اطهار عليهم السلام نيز صفات ديگري درباره حضرت مريم ذكر شده است؛ مانند نيل به آخرين درجه كمال، پاكي از خون زنانه و…
بنابراين مي‌توان براي صديقه كبري (س) اين مشخصات را نيز برشمرد:۱- فاطمه عليهاالسلام؛ نمونه كامل صائمات و صادقات،«… يوفُونَ بِالنَّذْرِ وَ يخَافُونَ يوْمًا كانَ شَرُّهُ مُسْتَطيرًا»ائمه اطهار عليهم السلام و تمام مفسران شيعه و بيشتر مفسران اهل سنت اين آيات سوره دهر را در مورد نذري مي‌دانند كه علي عليه السلام و فاطمه عليهاالسلام براي شفاي حسن و حسين عليهماالسلام كردند و پس از بهبود آنان به نذر خود وفا كرده، سه روز را روزه گرفتند و افطاري خود را به مسكين، يتيم و اسير دادند و خود با آب افطار كردند.۲ – فاطمه؛ نمونه كامل متصدقات، مخلصات و مشتاقان به خدا.«وَ يطْعِمُونَ الطَّعَامَ عَلي حُبِّهِ مِسْكينًا وَ يتيمًا وَ اَسيرًا * اِنَّمَا نُطْعِمُكمْ لِوَجْهِ ا... لاَ نُريدُ مِنْكمْ جَزَآءً وَ لاَ شُكورًا».۳ – فاطمه؛ نمونه كامل صابرات.«وَ جَزيهُمْ بِمَا صَبَرُوا جَنَّةً وَ حَريرًا».۴ – فاطمه، نمونه كامل ذاكرات، قانتات و خاشعات.«اِنَّا نَخَافُ مِنْ رَبِّنَا يوْمًا عَبُوسًا قَمْطَريرًا»
۱- حوا همسر حضرت آدم از تائبات بود
« قَالاَ رَبَّنَا ظَلَمْنَآ اَنْفُسَنَا وَاِنْ لَمْ تَغْفِرْ لَنَا…؛ … پروردگارا! ما به خود ستم كرديم و اگر تو ما را نبخشايي و بر ما ترحم ننمايي هر آينه از زيانكاران خواهيم بود.»
۲- آسيه همسر فرعون از مؤمنات و مشتاقان خدا بود
«وَ ضَرَبَ ا... مَثَلاً لِلَّذينَ امَنُواامْرَاَتَ فِرْعَوْنَ اِذْ قَالَتْ رَبِّ ابْنِ لي عِنْدَك بَيتًا…؛ خداوند براي كساني كه ايمان آورده اند (آسيه) زن فرعون را مثال مي‌زند… آن گاه كه [در مقابل تهديدات فرعون] گفت: پروردگارا خانه‌اي در نزد خودت (بهشت)، براي من بنا نما….»
۳- سارا همسر ابراهيم از قائمات و خدمتگزاران پيامبر بود
«وَ امْرَاَتُهُ قَائِمَة…؛ و همسر او به خدمتگزاري به پا بود….»
۴-هاجر همسر ابراهيم از سائحات بود
سائحات كه در قرآن به عنوان يكي از صفات كمالي براي زنان ذكر شده به معناي زنان مهاجر است. علامه طباطبايي مي‌گويد: سائحات كساني هستند كه با گامهاي خود از مسجدي به مسجد ديگر و از معبدي به معبد ديگر هجرت نموده، با بدنهاي خود در پي اطاعت و انجام دستورات پروردگار مي‌روند.هاجر نمونه سائحات بود؛ زيرا به امر خداوند همراه ابراهيم از اورشليم به مكه هجرت كرد و رنج دوري از وطن، خانه و شوهر خود را تحمل نمود و در جست وجوي آب بارها ميان دو كوه صفا و مروه را پيمود.
۵- يوكابد مادر موسي از مسلمات و توكل كنندگان
بر خدا بود
«اِذْ اَوْحَينَآ اِلَيآ اُمِّك مَا يوحَيآ * اَنِ اقْذِفيهِ فِي التَّابُوتِ فَاقْذِفيهِ فِي الْيمِّ فَلْيلْقِهِ الْيمُّ…؛ مادر حضرت موسي نمونه زنان مسلمان بود. او به امر پروردگار و با توكل بر او عزيزترين نعمت پروردگار، فرزندش را به دريا انداخت.»
۶- صفورا دختر شعيب، همسر موسي نمونه حيا و حسن انتخاب بود
«فَجَآءَتْهُ اِحْديهُمَا تَمْشي عَلَي اسْتِحْيآءٍ… يآ اَبَتِ اسْتَءْجِرْهُ اِنَّ خَيرَ مَنِ اسْتَءْجَرْتَ الْقَوِي الاَْمينُ؛ دختر شعيب در هنگام دعوت از موسي به سوي پدرش نهايت حيا و آزرم را رعايت نمود و به‌رغم تهيدستي موسي ملاك گزينش را امين و توانا بودن مي‌داند.»سائحات كساني هستند كه با گامهاي خود از مسجدي به مسجد ديگر و از معبدي به معبد ديگر هجرت نموده، با بدنهاي خود در پي اطاعت و انجام دستورات پروردگار مي‌روند.
۷- اليزابت همسر زكريا از صالحات و خاشعات بود
«فَاسْتَجَبْنَا لَهُ وَ وَهَبْنَا لَهُ يحْيي وَ اَصْلَحْنَا لَهُ زَوْجَهُ اِنَّهُمْ كانُوا يسَارِعُونَ فِي الْخَيرَاتِ وَ يدْعُونَنَا رَغَبًا وَ رَهَبًا وَ كانُوا لَنَا خَاشِعينَ؛ ما همسر زكريا را برايش صالح گردانيديم، آنها در كارهاي خير سبقت مي‌گرفتند و ما را با حالت بيم و اميد دعا مي‌كردند و همواره در برابر ما خاضع و خاشع بودند.»
۸ – حنه همسر عمران از متصدقات و صادقات و مخلصات بود
« اِذْ قَالَتِ امْرَاَتُ عِمْرَانَ رَبِّ اِنّي نَذَرْتُ لَك مَا في بَطْني مُحَرَّرًا فَتَقَبَّلْ مِنِّيآ… » حنه همسر عمران، مادر مريم عليهاالسلام با اخلاص نذر نمود فرزندي را كه در شكم دارد خدمتگزار بيت المقدس قرار دهد و به آنجا هديه كند؛ پس چون فرزندش متولد شد صدق خود را با وفاي به نذرش به اوج رساند.
۹- همسر ايوب نمونه صبر و ايثارگري و خدمتگزاري پيامبر بود
« وَ اتَينَاهُ اَهْلَهُ…» «… وَ وَهَبْنَا أَهْلَهُ…» همسر ايوب نمونه بزرگي از ايثار و فداكاري بود، از همين رو لياقت يافت كه خداوند در قرآن از او به كنايه به نيكي ياد كند؛ زيرا در هنگام گرفتاري حضرت ايوب و بيماري و تعفن بدن او همه حتي فرزندان از او دوري گزيدند و تركش كردند و در حالي كه ايوب به فقر و فاقه دچار بود و به دليل بيماري جسماني حتي كسي براي صدقه دادن نزد او نمي‌آمد، فقط همسرش ايثار نموده، در كنار او ماند و حتي با گدايي براي حضرت ايوب به مدت طولاني نان و غذا تهيه مي‌نمود و دست از آن حضرت برنمي‌داشت. افزون بر اينها حاضر شد براي نشكستن سوگند حضرت ايوب بعد از بهبود و تمكن او، ضربه ضغث را تحمل كند:« وَخُذْ بِيدِك ضِغْثًا فَاضْرِبْ بِهِ وَ لاَ تَحْنَثْ اِنَّا وَجَدْنَاهُ صَابِرًا » و هرگز زبان به اعتراض نگشود كه اي ايوب! بعد از آن همه صبوري و خدمتي كه به پاي تو ريختم آيا بايد نسبت به من گمان بد ببري و عجولانه سوگند ياد كني و هم اكنون نيز براي شكستن قسم تو، من بايد ضغث را تحمل كنم؟!
۱۰- بلقيس نمونه عقل، درايت و آينده نگري و حق گرايي بود
«اِنّي وَجَدْتُ امْرَاَةً تَمْلِكهُمْ وَ اُوتِيتْ مِنْ كلِّ شَي ءٍ … قَالَتْ رَبِّ اِنّي ظَلَمْتُ نَفْسي وَاَسْلَمْتُ مَعَ سُلَيمَانَ لِلّهِ رَبِّ الْعَالَمينَ»
افزون بر اين، علامه طباطبايي معتقد است عبارت
«اُوتِيتْ مِنْ كلِّ شَي ءٍ» بر اساس قرائن در آيه شريفه بيان مي‌دارد كه از جمله چيزهايي كه به بلقيس داده شده بود دورانديشي، عقل، درايت، حزم و عزم نيز بود. سياق و دلالت اين آيات به طور ضمني روشن مي‌كند كه بلقيس زني هوشمند، با درايت، عاقبت انديش، اهل مشورت و داراي روح حق گرايي بوده است؛ زيرا پس از مشاهده دلايل درستي نبوت حضرت سليمان بلافاصله به خداوند ايمان آورده، مسلمان مي‌شود و از كفر خود نادم شده، آن را ظلم به خويش (ظلمتُ نفسي) معرفي مي‌كند. هوش و درايت او از آنجا آشكار مي‌شود كه وقتي نامه سليمان به دستش مي‌رسد با تعمق در آن، از نامه به وصف كريم ياد كرده، بلافاصله اظهار نظر نمي‌كند، بلكه نخبگان كشوري و لشكري را گرد آورده، با آنان به مشورت مي‌نشيند. نخبگان لشكري راه مقابله با قدرت را پيشنهاد مي‌كنند، اما با اين حال تصميم گيري نهايي را برعهده خود بلقيس مي‌گذارند كه خود نشان از مقبوليت حزم و عقل او در ميان نخبگان دارد. بلقيس بر اساس شناخت و درايت خود تصميم به تحقيق، تأمل و مذاكره مي‌گيرد و چون حق برايش آشكار مي‌گردد بلافاصله تسليم حق مي‌شود. افزون بر اين، علامه طباطبايي معتقد است عبارت « اُوتِيتْ مِنْ كلِّ شَي ءٍ » بر اساس قرائن در آيه شريفه بيان مي‌دارد كه از جمله چيزهايي كه به بلقيس داده شده بود دورانديشي، عقل، درايت، حزم و عزم نيز بود.
۱۱- خديجه نمونه ايثار و احسان بود
« … وَ وَجَدَك عَائِلاً… »مفسران آيه را اشاره به حضرت خديجه(س) دانسته اند؛ زيرا كلمه عائل را به معناي فقير گرفته و گفته اند پيامبر اكرم صلي ا... عليه و آله بعد از آنكه مالي نداشت خداوند او را به وسيله حضرت خديجه عليهاالسلام كه اموالش را پس از ازدواج به پيامبر بخشيد، ثروتمند نمود.افزون بر اين، رواياتي نقل شده كه اين نظر را تأييد مي‌كند
12- تجلي كمال يازده زن الهي قرآني در فاطمه عليهاالسلام
قرآن از فاطمه زهرا عليهاالسلام نيز در موارد متعددي به كنايه ياد كرده، وي را نمونه وفا كنندگان به عهد، صائمات، متصدّقات، صابرات و ذاكرات معرفي
مي‌كند.
