زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

نخستين كنگره ملي پروبيوتيك و پري‌بيوتيك ايران با شعار از صنعت تا بالين توسط انستيتو تحقيقات تغذيه‌اي و صنايع غذايي كشور و دانشكده تغذيه و صنايع غذايي، معاونت غذا و داروي وزارت بهداشت و سازمان جهاني بهداشت در تاريخ 28 تا 30 ارديبهشت ماه سال 1390 در محل انستيتو تحقيقات تغذيه‌اي و صنايع غذايي كشور با اهداف و محورهاي ذيل برگزار گرديد:
 تعامل و هم‌انديشي براي تبادل اطلاعات علمي بين پژوهشگران رشته‌هاي مختلف علوم و صنايع غذايي، تغذيه و پزشكي.
 ارائه دستاوردهاي علمي و فني توسط پژوهشگران عرصه‌هاي مرتبط.
 انعكاس نتايج پژوهش‌‌هاي انجام شده به بخش‌هاي اجرايي و بهره‌برداران صنعتي، براي رفع موانع و مشكلات توليد پايدار محصولات غذايي پروبيوتيك.
 افزايش سطح كمي و كيفي تحقيق در زمينه علم و فناروي پروبيوتيك‌ها و جلوگيري از تحقيقات تكراري.
 تجاري‌سازي يافته‌ها و حركت به سمت اشتغال‌زايي.
 بحث و تبادل نظر پيرامون سياست‌هاي كلان بهداشت و سلامت و ارائه پيشنهادات سازنده. 
 دكتر مجيد حاجي‌فرجي، رئيس كنگره ملي پروبيوتيك و پري‌بيوتيك ايران و رئيس انستيتو تحقيقات تغذيه كشور گفت: «اولين كنگره ملي پروبيوتيك و پري‌بيوتيك ايران با هدف تعامل بين صنعت غذا و بالين (پزشكان متخصص، متخصصين تغذيه، داروسازان و حتي دامپزشكان) صورت گرفت و اميد است كه با اين تعامل بتوانيم از مواد پروبيوتيك و محصولات پري‌بيوتيك در سلامت يا بهبود سلامت مردم جامعه و بيماران مختلف از جمله بيماران مبتلا به IBS، IBD، عدم تحمل لاكتوز، بيماران مبتلا به ايدز، تحريك سيستم ايمني در بسياري از بيماران و نيز در جلوگيري و كنترل اسهال نوزادان كمك بگيريم. استفاده تجربي از پروبيوتيك‌ها كه ميكروارگانيسم‌هاي دوستدار سلامت يا حيات‌بخش هستند، به صورت شيرهاي تخميري در كنترل سلامت انسان به زمان سومري‌ها يا حدود 2500 سال قبل برمي‌گردد.
استفاده علمي از اين مواد مفيد نيز به بيش از 100 سال قبل برمي‌گردد كه توسط يك دانشمند روسي، اثرات سلامتي بخش آنها در طول عمر ديده شد و بتدريج تحقيقات مختلف بر روي آنها انجام گرفت و در بيماري‌هاي مختلف از آنها استفاده گرديد. اين متخصص تغذيه افزود: «امروزه در دنيا با توجه به اينكه ماست و لبنيات پايه بسيار مناسبي براي رشد و ثبات اين ميكروارگانيسم‌ها مي‌باشند، توليدات مختلفي شامل شير، دوغ و بستني پروبيوتيك و ساير محصولات توليدشده است. همچنين مواد ديگري هم كه پايه مناسبي براي رشد و پايداري اين ميكروارگانيسم‌هاي مفيد دارند، توليد‌شده و به بازار جهاني عرضه گرديده‌اند».
وي گفت: «يكي از نكات بسيار مهم، امكان جايگزيني اين ميكروارگانيسم‌هاي مفيد به جاي آنتي‌بيوتيك‌ها در كنترل و درمان بيماري‌هاي عفوني يا بيماري‌هاي مرتبط با باكتري‌هاي مضر است. گاهي براي درمان اين بيماري‌ها از قبيل ايدز و IBS، از پروبيوتيك‌ها به تنهايي و گاهي همراه با آنتي‌بيوتيك‌ها استفاده مي‌شود.
فلسفه اين كار به صورت ساده براي مردم جامعه اين است كه بهترين مقابله درماني با بيماري‌ها و باكتري‌هاي عامل آنها، استفاده از هم‌جنس خودشان در محيط‌هاي بدن انسان يا حتي حيوانات و دام‌ها است، به اين صورت كه از ميكروارگانيسم‌هاي مفيدي كه بطور فلور طبيعي و هم زيست با باكتري‌هاي مضر در اين محيط است، براي مقابله استفاده مي‌شود».
رئيس انستيتو تحقيقات تغذيه افزود: «يك پايه مغذي براي استفاده، رشد و تكثير اين ميكروارگانيسم‌هاي مهم و سودآور (پروبيوتيك‌ها)، پري‌بيوتيك‌ها مي‌باشند كه گاهي صنعت غذا يا دارو (مكمل‌ها) صرفاً ناچارند و يا ترجيح مي‌دهند از پري‌بيوتيك‌ها استفاده كنند كه نشان‌دهنده اين است كه افراد با استفاده از حتي محصولات پري‌بيوتيك مي‌توانند رشد و تكثير ميكروفلور طبيعي روده را كه حاوي اين ميكروارگانيسم‌هاي پروبيوتيك هستند افزايش دهند و به‌اين وسيله، اثرات سلامتي‌بخش آن را به دنبال داشته باشند».
دكتر حاجي فرجي در ادامه عنوان نمود: «وضعيت توليد و عرضه محصولات پروبيوتيك در بازار جهاني نيز بسيار مهم است. حدود 25- 20 درصد محصولات در كشورهاي اروپايي، ماست‌هاي پروبيوتيك‌ مي‌باشد و حدود 25- 24 ميليون نفر از افراد سالم و نه بيمار در ژاپن از نوشيدني‌هاي پروبيوتيك استفاده مي‌كنند كه اين نشان‌دهنده اهميت آن است. در ايران نيز خوشبختانه تاكنون حدود 10 شركت موجود مي‌باشد كه سه محصول شير، دوغ و ماست پروبيوتيك را توليد مي‌كنند. برخي شركت‌ها هم به دنبال توليد محصولات جديدي از پروبيوتيك‌ها با پايه غيرلبني (مثلا شكلات يا گز پروبيوتيك) مي‌باشند، حتي اين كار براي غني‌سازي برخي تنقلات روزمره مردم هم كاربرد دارد».
رئيس كنگره ملي پروبيوتيك و پري‌بيوتيك افزود: «نكته ديگر، ملاك انتخاب گونه موثر ميكروبي براي پروبيوتيك‌ها است كه بايد بيشتر مورد تحقيق قرار گيرد كه يكي از اهداف كنگره نيز همين امر مي‌باشد. گونه‌هاي جديد باكتري‌هاي پروبيوتيك بايد رو به گسترش و افزايش باشند و يكي از دغدغه‌هاي بخش بالين را در ثبات و پايداري ماده غذايي حاوي پروبيوتيك برطرف نمايند. اين ثبات و پايداري تنها در ماده غذايي مورد مصرف نيست، بلكه از ديد باليني، پايداري و ثبات اين ميكروارگانيسم‌ها تا انتهاي دستگاه گوارش انسان مي‌باشد كه امروزه تحقيقات بسياري در اين زمينه انجام مي‌شود».
وي اظهار داشت: «يكي از مسائل مورد هدف كنترل، اصلاح ژنتيكي است كه به طور مداوم براي افزايش بازده تخمير و زمان نگهداري پروبيوتيك‌ها انجام مي‌شود و از جنبه safety (ايمني) مصرف در مورد استفاده از اين ميكروارگانيسم‌ها نيز بايد تحقيقاتي انجام گيرد».
دكتر حاجي فرجي در پايان گفت: «به طور كلي ما به دنبال چالش‌هاي موجود در توليد و مصرف بهينه اين ميكروارگانيسم‌هاي مفيد هستيم، بنابراين متخصصين صنايع غذايي و علوم پزشكي از قبيل كارشناسان و متخصصان تغذيه، پزشكان داخلي، متخصصان گوارش، نوزادان، غدد و متابوليسم، قلب و عروق و حتي سيستم ايمني (ايمونولوژي) را يكجا گرد هم آورده‌ايم تا بتوانيم راهكارهاي مناسبي براي رفع اين چالش‌ها پيدا كنيم».
 دكتر سيداميرمحمد مرتضويان فارساني، دبير علمي كنگره ملي پروبيوتيك و پري‌بيوتيك و استاديار دانشكده علوم تغذيه و صنايع غذايي دانشگاه علوم پزشكي شهيد بهشتي گفت: «كنگره ملي پروبيوتيك و پري‌بيوتيك كه با ميزباني انستيتوي تحقيقات تغذيه و صنايع غذايي كشور برگزار گرديد، نخستين كنگره ملي بود كه با گستردگي و اعتبار قابل توجه، تمامي ابعاد پروبيوتيك و پري‌بيوتيك (شامل جنبه‌هاي ميكروبيولوژيك، بيوتكنولوژيك، تكنولوژي غذايي، مهندسي و باليني) برنامه‌ريزي شده بود. در برنامه‌ريزي اين كنگره سعي بر آن بود كه صاحب‌نظرترين متخصصان مرتبط با جنبه‌هاي گوناگون پروبيوتيك در ايران در كنار ساير پژوهشگران علاقه‌مند، گردهم آمده و ضمن تحكيم وحدت و ايجاد آشنايي بيشتر، آخرين يافته‌ها و اطلاعات پژوهشي در زمينه‌هاي ياد شده را به اشتراك گذارند. با توجه به اهميت موضوع پروبيوتيك و پري‌بيوتيك در جهان و ايران از يك سو و نقش و رسالت راهبردي و ملي انستيتوي تحقيقات تغذيه و صنايع غذايي كشور از سوي ديگر، اهميت و ضرورت برگزاري اين كنگره به خوبي نمايان مي‌گرديد». وي افزود: «پروبيوتيك‌ها ميكروارگانيسم‌هايي هستند كه در بدن انسان و بعضي از جانوران زندگي مي‌كنند كه از بدو تولد تا مرگ و بخصوص با حفظ توازن ميكروبي بدن به نفع خودشان مقابل باكتري‌هاي مضر، سلامتي جاندار را حفظ مي‌كنند. پروبيوتيك از نظر لغوي به معناي حيات‌بخش مي‌باشد. در انسان هم از كمي پس از تولد، در روده نوزاد ظاهر مي‌شوند و تا انتهاي زندگي باقي مي‌‌مانند و مانع فعاليت‌ زياد باكتري‌هاي مضر روده مي‌شوند. حاصل فعاليت بيش از حد باكتري‌هاي مضر، ايجاد انواع بيماري‌ها است. هر چه جمعيت پروبيوتيك‌ها نسبت به باكتري‌هاي مضر در روده بيشتر باشد، سلامتي پايه افراد بيشتر خواهد بود. براي افزايش تعداد و جمعيت فعال پروبيوتيك‌ها در روده، يك راه اصلي، دريافت اين باكتري‌ها از راه مواد خوراكي (به صورت زنده و به مقدار زياد) مي‌باشد. صدها نوع فرآورده‌ غذايي پروبيوتيك در دنيا طراحي شده‌اند كه مهم‌ترين آنها فرآورده‌هاي لبني به‌ويژه ماست هستند. فرآورده‌هاي دارويي هم به صورت قرص و كپسول تهيه گرديد‌ه‌اند».
دكتر مرتضويان اظهار داشت: «راه ديگر افزايش تعداد پروبيوتيك‌هاي روده، اين است كه تركيبات غذايي وارد روده شوند كه به طور اختصاصي فقط غذاي پروبيوتيك‌ها باشند، نه ميكروارگانيسم‌هاي مضر. اين تركيبات را پري‌بيوتيك مي‌نامند كه معناي لغوي آن، براي پروبيوتيك‌ها يا متناسب با پروبيوتيك‌ها است كه بيشتر تركيبات خاص كربوهيدراتي مي‌باشند».
دبير علمي كنگره بيان نمود: «پروبيوتيك‌ها خواص مفيدي از جمله خاصيت ضدسرطاني، ضدجهش‌زايي، تنظيم و تقويت سيستم ايمني بدن، ضدعفوني‌كننده، كاهش كلسترول خون، كاهش عوارض عدم تحمل لاكتوز و نفخ و ناخوشي پس از مصرف شير در بعضي افراد، افزايش ارزش تغذيه‌اي و ... دارند».
 دكتر كيانوش خسروي داراني، دبير اجرايي كنگره ملي پروبيوتيك و پري‌بيوتيك و مدير گروه تحقيقات صنايع غذايي گفت: «علاقه انسان به استفاده از پروبيوتيك‌‌ها براي حصول سلامتي به سال 1908 برمي‌گردد. زماني كه الي مچنيكف روسي اظهار كرد كه بشر بايد از شير تخمير شده با لاكتوباسيلوس ‌براي طولاني شدن زندگي استفاده كند. در سال‌هاي اخير منافع سلامتي‌بخش مصرف شير و حضور ريزسازواره‌‌هاي رود‌ه‌اي به خوبي شناخته شده است. همچنين مشخص شده كه توازن بهينه در تعداد ميكروب‌هاي دستگاه گوارشي بستگي به تغذيه و سلامتي دارد. ريزسازواره‌هاي اصلي موثر بر حفظ اين توازن، لاكتوباسيلوس و بيفيدوباکتر هستند. عواملي كه بر فعل و انفعال بين شير و ريزسازواره‌‌هاي روده‌اي تأثير منفي بگذارند (مانند استرس و رژيم غذايي) با به هم زدن توازن بهينه ميكروبي بر سلامتي انسان ضرر خواهند داشت. مدارك روز افزوني در دست است كه مصرف مواد غذايي حاوي ريزسازواره‌هاي مفيد كه از آنها به پروبيوتيك ياد مي‌شود، كمك شاياني به ابقا و نگهداري تعداد ميكروب‌هاي بومي روده و توازن ميكروبي آن كرده و در نتيجه منافع بسيار زيادي براي سلامتي انسان دارد. در سال‌هاي اخير باكتري‌هاي پروبيوتيك به عنوان افزودني‌‌هاي رژيم غذايي با تعداد زيادي از غذا‌ها آميخته‌ شده‌اند، که در اين ميان فرآورده‌هاي شيري به ويژه ماست نقش مهمي را براي حمل اين باكتري‌ها (مانند بيفيدوباکتريوم بيفيدوم و لاكتوباسيلوس اسيدوفيلوس) ايفا مي‌کنند. مصرف منظم تعداد مناسبي از سلول‌هاي زنده كه «حداقل درماني» ناميده مي‌شود براي انتقال تأثيرات پروبيوتيك‌ها به مصرف‌كننده ضرورت دارد. براي اين منظور لازم است روزانه بيش از 100 گرم ماست حاوي CFU.ml-1 106 باكتري پروبيوتيك مصرف شود. همچنين بررسي زنده ماندن اين ريز سازواره‌ها در مدت نگهداري تا زمان مصرف موضوع بسيار مهمي است».
وي در خصوص تاريخچه پيشرفت علم پروبيوتيك‌ اظهار داشت: «در طي دهه 1960 براي مقابله با مصرف آنتي‌بيوتيك‌‌‌ها و پرهيز از اثرات جانبي آنها‌، توجه به استفاده از مكمل‌هاي باكتريايي زنده رو به افزايش گذاشت. كلمه پروبيوتيك اولين بار در سال 1965 براي توصيف مواد ترش يك تك‌ياخته كه رشد موجود ديگر را تحريك مي‌نمود ‌‌‌‌به كار گرفته شد. احتمالاً اولين غذايي كه حاوي ريزسازواره زنده بوده، شير تخمير شده است. همچنين مداركي از نقاشي‌‌هاي ديواري كه مربوط به 2500 سال قبل از ميلاد مسيح است نشان مي‌دهد سومري‌‌ها عادت داشته‌اند که در شير تلقيح انجام دهند تا تخمير شود. به اين طريق سلامتي فرد تامين شده و از فساد شير هم جلوگيري مي‌شده است.
وقتي شما آنتي بيوتيك مصرف مي‌كنيد، يك ضررهايي به صورت عوارض جانبي به بدن شما وارد مي‌شود. در حقيقت تعداد زيادي باكتري‌هاي مفيد به همراه باكتري‌هاي مضر از بين مي‌روند. در حاليكه پروبيوتيك‌ها مي‌توانند اثر مؤثرتري داشته باشند. به علاوه پروبيوتيك‌ها مي‌توانند به عنوان جايگزين آنتي‌بيوتيك‌ها براي مبارزه با باكتري‌هايي مثل استافيلوكوكوس كه معضل بيمارستان‌هاست به حساب آيند. به جاي كشتن باكتري‌ها توسط دارو، از باكتري‌هاي مفيد استفاده مي‌شود كه باكتري‌هاي مضر را مصرف نموده يا جايگزيني آنها را مهار كنند تا نتوانند بيشتر رشد كنند».
دكتر خسروي موارد مصرف و ارزش‌هاي درماني پروبيوتيك‌ها را به اين صورت بيان نمود: «درمان و پيشگيري عفونت‌هاي روده‌اي، خاصيت ضد ميکروبي، کاهش عدم جذب لاکتوز، کاهش سطح کلسترول سرم خون، فعاليت ضد جهشي، فعاليت ضد سرطاني، تحريک سيستم ايمني».
دبير اجرايي كنگره افزود: «اگر در بازار پروبيوتيك‌ها كسادي وجود دارد، به خاطر جديد بودن مطلب و كمبود شواهد علمي براي شركت‌هاي بازارياب است. مثلاً بعضي از اين شركت‌ها نمي‌توانند كشت را بطور زنده در فرآورده نگه‌دارند يا نمي‌توانند پروبيوتيكي ارائه بدهند كه در دستگاه گوارش زنده بماند. اين مشکل از مسائل است، زيرا وقتي پروبيوتيک‌ها در کنار كشت‌هاي ديگر كشت داده شوند، به مصرف مي‌رسند و احتياج به تكنولوژي قوي‌تري است كه بتوان چنين فرآورده‌اي را به بازار عرضه كرد».
دكتر خسروي در پايان گفت: «به نظر مي‌رسد به سوال‌هاي بي‌پاسخ زيادي در آينده نزديك پاسخ داده شود:
انجام مطالعات موردي بر روي استارترهاي پروبيوتيک موجود در بازار، بررسي اثر ساير ميکروارگانيسم‌ها بر زيست‌پذيري باکتري‌هاي پروبيوتيک از قبيل مخمرها و باکتري‌هاي هوازي– بي‌هوازي اختياري جهت حذف اکسيژن به منظور بهبود رشد و بقاي بيفيدوباکتر، تغيير ژنتيکي ميکروارگانيزم‌هاي پروبيوتيک جهت بهبود کيفيت و کارايي، بررسي اثر نوع و جنس بسته بندي و زمان نگهداري بر زيست پذيري ميکروارگانيسم‌هاي پروبيوتيک، استفاده از استارترهاي ترکيبي و بررسي اثر نسبت ميکروارگانيسم‌هاي استارتر جهت بالاتر بردن ارزش غذايي و سلامتي ماست پروبيوتيک، کپسوله کردن ميکروارگانيسم‌هاي پروبيوتيک جهت افزايش زيست پذيري آنها و بررسي استفاده از پري‌بيوتيک‌ها و شبه بيوتيک‌ها و استفاده از پري‌بيوتيک‌هاي جديد».
تلفكس، نشاني اينترنتي و پست الكترونيكي دائمي دبيرخانه كنگره ملي پروبيوتيك و پري‌بيوتيك ايران به شرح ذيل است:
تلفكس: 22376473
نشاني اينترنتي: http://www.nnftri. ac.ir
پست الكترونيكي كنگره:
probiotic.congress@gmail.com
probio@nnftri.ac.ir