زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

دکتر مریم کاشانیان؛ استاد و مدیر گروه زنان دانشگاه علوم پزشکی ایران

وقتی که سیستم بدن یک خانم حامله به مرحله‌ای می‌رسد که باید محتوای حاملگی یعنی جنین، جفت و مایع اطراف بچه خارج شود، کم‌کم تغییراتی در عضلات رحم اتفاق می‌افتد.

انقباضاتی از ابتدای حاملگی در رحم وجود دارد ولی تعدادشان کم و فاصله بین آنها خیلی زیاد و شدت‌شان هم خیلی کم است.

این انقباضات همیشه در رحم وجود دارند و خیلی اوقات خانم‌های حامله این انقباضات را احساس و لمس می‌کنند ولی معمولا دردناک نیستند اما گاهی اوقات ممکن است به ندرت، دردناک هم باشند.

وقتی این انقباضات به مراحل نزدیک ختم حاملگی نزدیک می‌شوند، کم‌کم تعدادشان بیشتر و فاصله بین آنها کمتر و شدت آنها بیشتر می‌شود و بالاخره به جایی می‌رسند که در حقیقت به انقباضات زایمانی تبدیل می‌شوند که به فاصله ریتمیک خاصی اتفاق می‌افتد. کم‌کم فاصله این انقباضات کمتر و طول و شدت آنها بیشتر می‌شود.

به انقباضاتی که به صورت معمول در موقع زایمان اتفاق می‌افتند، انقباضات حقیقی گفته می‌شود. معمولا خانم‌ها دردهایی از کمر احساس می‌کنند.

درد به سمت شکم پخش می‌شود و به طرف زیر شکم می‌رود، در حقیقت همان مسیری که انقباض طی می‌کند.

انقباض از قله (بالای) رحم شروع می‌شود و به قسمت‌های پایین‌تر رحم پخش می‌شود، کم‌کم از بین می‌رود و دوباره با یک فاصله خاص شروع می‌شود.

کم‌کم این انقباضات، یک سری تغییرات در گردن رحم ایجاد می‌کنند چون گردن رحم در حالت معمول بسته است و اجازه خروج جنین، پرده‌ها و مایع از جفت را نمی‌دهد و لازمه آن این است که گردن رحم باز شود.

این انقباضات کم‌کم باعث ایجاد تغییراتی در گردن رحم می‌شوند و گردن رحم مانند یک لایه کاغذ نازک و در حین حال، باز می‌شود و اجازه خروج محتوای حاملگی را می‌دهد.

تغییرات هورمونی در حاملگی

از ابتدای حاملگی بدن برای مراحلی که در طی زایمان اتفاق می‌افتد آماده می‌شود، یعنی یک سری هورمون‌ها در بدن شروع به ترشح می‌کنند که این هورمون‌ها به آماده‌سازی این مجموعه کمک می‌کنند.

چند دسته هورمون‌های اصلی هستند که در طی مراحل زایمانی دخالت می‌کنند و هر کدام نقشی دارند. این هورمون‌ها با همدیگر هم نقش کمک‌کننده دارند که به خانم‌ها در طی کردن مراحل زایمانی کمک می‌نمایند.

یکی از این هورمون‌ها، هورمون اکسی‌توسین یا هورمون عشق است.

این هورمون در تمام جاهایی که عواطف انسانی یک خانم در آن دخیل است، مثل شیر دادن، دوست داشتن،‌ هنگام مک زدن سر پستان مادرو موقع تماس جنسی به مقدار زیاد ترشح می‌شود و به همین دلیل هم به آن هورمون عشق گفته می‌شود.

اکسی‌توسین یکی از هورمون‌هایی است که باعث ایجاد انقباضات رحم و افزایش انقباضات مرتب می‌شود که بتواند منجر به زایمان گردد. اکسی‌توسین یکی از هورمون‌هایی است که از مغز ترشح می‌شود و در مسیر زایمان کمک‌کننده است.

چون انقباضات رحمی ممکن است دردناک باشند، بدن خود را برای آنها آماده می‌کند.

هورمون‌های دیگری که ترشح می‌شوند، آندورفین‌ها هستند که در حقیقت مورفین و مخدرهای طبیعی بدن هستند که ترشح آنها از ابتدای حاملگی در بدن شروع می شود و مقدارشان در موقع زایمان به حداکثر می‌رسد، بنابراین با شروع انقباضات زایمانی، مقدار زیادی مخدر در بدن خانم‌ها آزاد می‌شود که درد و استرس زایمان برای‌شان اذیت‌کننده نباشد.

یکی دیگر از هورمون‌هایی که ترشح می‌شود، آدرنالین است.

آدرنالین هورمونی است که موقع استرس ترشح می‌شود بنابراین وقتی خانم‌ها استرس داشته باشند میزان این هورمون افزایش پیدا می‌کند.

خانم‌ها خودشان با استرس باعث افزایش ترشح این هورمون در بدن‌شان می‌شوند. با ترشح این هورمون، میزان آندورفین‌ها یا مخدرهای بدن کم می‌شود و بنابراین خانم‌ها انقباضات دردناکی احساس می‌کنند و ممکن است اذیت شوند.

بنابراین خانم‌هایی که بیشتر می‌ترسند و استرس دارند، انقباضات زایمانی را بسیار دردناک‌تر و غیر قابل تحمل‌تر از خانم‌هایی که استرس ندارند، حس می‌کنند.

خانم‌ها با کاهش استرس می‌توانند هورمون آدرنالین را مهار کنند تا این هورمون به میزان زیاد ترشح نشود و از طرف دیگر آندورفین‌ها به مقدار زیاد به او کمک کنند که بتواند مراحل زایمانی خوبی را بگذراند.

بنابراین مجموعا بدن شرایطی را برای یک خانم فراهم می‌کند تا روند زایمان به سلامت و نرمال طی شود.

ممکن است یک سری فاکتورهای پاتولوژیک یا مرضی وجود داشته باشد که می‌توانند روی این مسیر تاثیر بگذارند و اجازه ندهند این مسیر جلو برود.

علائم مربوطه به زایمان

وقتی گردن رحم شروع به باز شدن می‌کند، موکوس واژن خارج می‌شود و ریزش پیدا می‌کند و ممکن است مقداری خون هم همراه آن باشد اصطلاحا به آن علامت زایمان گفته می‌شود که خیلی از خانم‌ها ممکن است آن را به صورت مقداری لکه‌بینی یا ترشح بیشتر احساس کنند. 

مساله دیگری که ممکن است خانم‌ها به عنوان شروعی برای زایمان احساس کنند، این است که وقتی مجموعا جنین شروع به فرو رفتن به لگن و گردن رحم شروع به باز شدن می‌کند، قله رحم خالی می‌شود و بنابراین سر رحم که زیر دنده‌ها احساس می‌شود، به صورتی که پایین‌تر آمده احساس می‌شود چون در حقیقت محتوای حاملگی پایین‌تر آمده است و به آن سبک شدن می‌گویند و یکی از علائمی است که ممکن است خانم‌ها به عنوان شروع و پیش درآمدی برای انقباضات زایمانی احساس کنند. 

ممکن است هیچ کدام از این علائم وجود نداشته باشند و با شروع انقباضات، به یکباره شروع شود. بعد از شروع انقباضات، طبیعتا طی مراحل زایمانی، شدت انقباضات بیشتر می‌شود تا جایی که گردن رحم کاملا باز می‌شود تا جنین بتواند خارج شود. این مسیری است که در طی یک زایمان طبیعی اتفاق می‌افتد.

زایمان طبیعی یا سزارین؟!

به دلیل شرایط متفاوتی، میزان سزارین در ایران و خیلی از کشورهای دنیا افزایش زیادی پیدا کرده است.

یکی از عوامل اصلی آن ترسی است که خانم‌ها از زایمان طبیعی دارند و همان‌طور که ذکر شد خود این ترس می‌تواند باعث ترشح هورمون‌هایی شود که سیر زایمان را مختل، بد شکل و غیر نرمال می‌کنند و همین امر باعث می‌شود خانم‌ها از زایمان بیشتر بترسند و متقاضی سزارین باشند.

بنابراین باید این ترس و دلهره زایمان را در خانم‌ها از بین برد تا خانم‌ها زایمان دلنشینی داشته باشند تا متقاضی سزارین نباشند.

در واقع سزارین نوعی عمل جراحی است و هر عمل جراحی می‌تواند عوارض خود را داشته باشد، چه عوارض مربوط به بیهوشی و چه عوارض مربوط به عمل جراحی.

بنابراین اگر ما بتوانیم شرایط زایمان را شرایطی دلپذیر برای خانم‌ها کنیم، قاعدتا تقاضا برای عمل سزارین که یک عمل جراحی بزرگ است و می‌تواند عوارضی در خود داشته باشد، کمتر می‌شود.