بهاره جلالوند
یکی از مهم‌ترین دوران زندگی خانمها، بارداری به‌حساب می‌آید و بسیاری از خانمها در این دوران نهایت تلاش خود را می‌کنند که بدنشان در سلامت کامل باشد تا آسیبی به فرزندشان وارد نشود.
اگرچه مراقبت در این دوران مسئله‌ای مهم و ضروری است اما گاهی حساسیت و نگرانی برخی از خانمها، بیش از حد می‌شود که دردسرهای زیادی را به همراه دارد؛ برای مثال وقتی پزشک برای خانم‌های باردار درخواست رادیوگرافی می‌دهد، دچار نگرانی زیادی می‌شوند؛ درحالی‌که بسیاری از این نگرانی‌ها بی‌مورد است.
عبدالرسول صداقت - متخصص رادیولوژی- درباره استفاده از رادیوگرافی در دوران بارداری می‌گوید.
جای نگرانی نیست
یکی از مهم‌ترین مواردی که خانمها باید بدانند، روند رشد و نمو جنین است، به‌طوری که در 3 هفته اول بارداری، جنین در مرحله سلولی قرار دارد و سلول‌ها در حال تکثیر شدن هستند تا به مرور در هفته‌های آتی، ارگان‌ها را به‌وجود بیاورند. اگر در این دوران نیاز به انجام رادیوگرافی باشد، خانمها نباید نگران شوند، چون حتی اگر در تصویربرداری اشعه ایکس هم روی لگن تابیده شود، اتفاق خاصی نمی‌افتد.
آن دسته از خانمهایی که در هفته اول بارداری به‌سرمی‌برند و از بارداری خود بی‌اطلاع هستند و رادیوگرافی انجام می‌دهند، نباید در این رابطه نگرانی داشته باشند؛ پس بعد از آگاه‌شدن از بارداری‌شان، خیالشان راحت باشد.
آگاهی از هفته‌های حساس
مرحله تشکیل‌شدن ارگان‌ها (ارگانوژنز)، بعد از پایان هفته سوم و با شروع هفته چهارم آغاز خواهد شد و تا هفته چهاردهم، ادامه می‌یابد.
این دوران، برای خانم‌های باردار، بسیار حساس به‌حساب می‌آید و بیشترین خطر و ضرر برای جنین، در این دوران وجود دارد؛ به همین دلیل است که مصرف مکمل‌ها و داروها (حتی داروهای ساده مثل سرماخوردگی) باید با احتیاط و تحت‌نظر پزشک باشد.
رادیوگرافی در این دوران، خطراتی به همراه دارد اما بعد از هفته چهاردهم، این خطرات به حداقل خواهد رسید.
تصویربرداری‌های مهم در بارداری
گاهی شرایطی به‌وجود می‌آید که انجام سی‌تی‌اسکن (CT Scan) و امآرآی (MRI) برای برخی از خانم‌های باردار ضروری تشخیص داده می‌شود و ممکن است این مسئله نگرانی‌هایی را برای این دسته از افراد به‌وجود بیاورد.
این نوع تصویربرداری‌ها، تا جای ممکن نباید در هفته‌های 4 تا 14، انجام شود اما در موارد استثنا که جان خانم باردار در خطر باشد و انجام چنین کاری توسط پزشک ضروری تشخیص داده شود، باید آن را انجام داد؛ به‌دلیل اینکه سلامت مادر و جان او، در اولویت است.
اشعه پراکنده، در اتاقی که تصویربرداری به روش سی‌تی‌اسکن انجام می‌شود، تقریباً وجود ندارد اما در شرایطی که انجام این نوع تصویربرداری ضروری تشخیص داده شود، خانم باردار باید حتماً روپوش سربی بپوشد تا از ناحیه لگن و رحم او محافظت شود.
برای انجام امآرآی نیز قوانینی وجود دارد، به‌طوری که در 3 ماه اول بارداری، از قراردادن خانم باردار در دستگاه امآرآی باید خودداری کرد.
همچنین در شرایطی که ضرورت برای انجام امآرآی وجود داشته باشد، انجام این کار بدون تزریق ماده حاجب صورت می‌گیرد.
دندان‌درد بی‌موقع
رادیوگرافی تک‌دندان، در شرایطی که برای خانم باردار ضروری تشخیص داده شود نباید نگرانی ایجاد کند، چون میزان اشعه در این نوع رادیوگرافی ناچیز است و با پوشیدن روپوش سربی ناحیه لگن و رحم، خطری برای جنین وجود ندارد؛ البته خانمها تا جای ممکن نباید این نوع رادیوگرافی را در هفته‌های 4 تا 14 بارداری انجام دهند و تنها در شرایط ضروری و با نظر پزشک می‌توان در این مدت زمانی آن را انجام داد.
اما در رابطه با رادیوگرافی‌ای که محدود به یک دندان نمی‌شود و به آن رادیوگرافی پانورکس (OPG) می‌گویند، مسئله متفاوت است.
چون میزان اشعه، در این نوع رادیوگرافی بیشتر خواهد بود، در نتیجه تا جای ممکن نباید این نوع رادیوگرافی را انجام داد، مگر در شرایطی که ضرورتی وجود داشته باشد و بحث انجام کارهای زیبایی یا پروتزهای دندانی وجود نداشته باشد.
نکته سربی!
بعضی از خانمها در دوران بارداری به قدری حساس هستند که حتی از ورود به ساختمان مرکز تصویربرداری می‌ترسند و تصور می‌کنند برایشان مشکلی ممکن است پیش بیاید.
این باور درست نیست و ساختمان‌های تصویربرداری، ساختمان‌هایی معمولی نیستند و برای آنها استانداردها و نظارت‌های ویژه‌ای انجام می‌شود و ایمن هستند و نگرانی‌ای وجود ندارد.
دستگاه‌های رادیولوژی، به وسیله دیاگرام‌هایی این قابلیت را دارند که تنها روی یک نقطه از بدن رادیوگرافی انجام دهند و اشعه به قسمت‌های دیگر بدن نمی‌تابد.
همه دیوارهای اتاق رادیوگرافی، تا ارتفاع حدود 2 متر (یا 2 متر و 30 سانتی‌متر)، با لایه‌ای از سرب پوشانده شده و روی آنها گچ و رنگ کار شده است.
همه درهای مراکز تصویربرداری، لایه‌ای از سرب دارند و حتی پنجره‌ای که متخصص رادیولوژی از آن داخل اتاق را نگاه می‌کند، دارای سرب شفاف است.
همچنین پنجره‌های اتاق‌های رادیولوژی که در نزدیکی آنها ساختمان دیگری باشد، با سرب ایمن شده است.
روپوش‌های محافظ سربی نیز برای محافظت به‌کار می‌روند؛ پس خانم‌های باردار نباید نگرانی‌ای از بابت این مراکز داشته باشند و باید مسئله بارداری خود را برای انجام کارهای تصویربرداری روی بدنشان، به متخصص رادیولوژی اطلاع دهند.
اما و اگرهای ماموگرافی
ماموگرافی، یک روش تصویربرداری برای غربالگری سرطان سینه به‌حساب می‌آید که زیر نظر پزشک، انجام می‌شود.
خانمهایی که باردار هستند، باید ماموگرافی با هدف غربالگری را پیش از بارداری انجام دهند یا آن را به بعد از آن موکول کنند.
اگر ماموگرافی با هدف تشخیصی باشد و انجام آن ضروری و حیاتی تشخیص داده شود، نباید انجام آن را به تعویق انداخت چون عدم‌انجام این کار، خطراتی را به‌دنبال دارد.
ماموگرافی تا جای ممکن باید به بعد از 3 ماه اول موکول شود؛ ضمن اینکه در این نوع تصویربرداری هم پوشیدن روپوش سربی محافظ لگن و رحم را نباید از یاد برد.
سونوگرافی حساب و کتاب دارد
سونوگرافی، روشی بی‌خطر برای خانم‌های باردار به‌حساب می‌آید چون اشعه‌‌ای در آن وجود ندارد ولی این بی‌خطر بودن، بدین معنی نیست که در انجام آن، افراط شود چون انجام بیش از اندازه سونوگرافی، مشکلاتی را ممکن است برای بدن ایجاد کند.
سونوگرافی باید حتماً نزد متخصص رادیولوژی انجام شود و طبق قانون وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، سونوگرافی توسط متخصصین دیگر (متخصص زنان یا ارولوژی)، فقط برای تشخیص، مجاز به‌حساب می‌آید و برای انجام آن نیز نباید هزینه‌ای دریافت شود.
در شرایط معمول و بارداری‌های بی‌خطر، انجام سونوگرافی باید فقط 3 بار صورت بگیرد که مرحله اول آن در هفته دوازدهم (در بیماری‌های مختلف، به‌ویژه منگولیسم)، مرحله دوم در هفته 18 تا 21 بارداری (بررسی جنین به لحاظ ناهنجاری‌ها) و مرحله سوم در حوالی هفته 34 تا 35 (برای تعیین زمان زایمان) است.
چنانچه متخصص زنان و زایمان و متخصص رادیولوژی، به مواردی چون ناهنجاری جنین شک داشته باشد یا خانم باردار دارای سابقه سقط یا ناهنجاری در کودکان دیگرش باشد، دفعات سونوگرافی بیشتر خواهد شد.
بیشتر بخوانید:
آنچه مادران باید از سونوگرافی بارداری بدانند.
