مینا حاجی محمدی؛ کارشناس ارشد تغذیه، زیر نظر دکتر ایمانی؛ متخصص تغذیه
فواید تغذیه نوزاد با شیر مادر، برای مادران به اندازه مزایای شیرمادر برای نوزادان مورد مطالعه قرار نگرفته است اما شواهد کافی وجود دارد که بیان می کند شیردهی در کوتاه مدت وضعیت سلامتی را ارتقا می بخشد و برای مادر شیرده خطر بروز بیماری های مختلف را در آینده کاهش می دهد.
شیردهی ممکن است فواید گوناگونی در کوتاه مدت و بلند مدت برای مادر داشته باشد بخصوص اگر تغذیه انحصارا با شیر مادر و در مدت زمان مشخص صورت گیرد.
این فواید ممکن است انگیزه مادر به شیردهی را تقویت کند.
دلایل شروع تغذیه با شیر مادر
- کاهش خونریزی مادر پس از زایمان
- تغییرات برگشتی رحم
- تسهیل تغییرات مثبت متابولیکی
- کمک به کاهش وزن بعد از زایمان
- کاهش استرس
- تاخیر در تخمک گذاری
دلایل ادامه دادن به شیردهی
- افزایش کاهش وزن پس از زایمان
- طولانی کردن قطع قاعدگی ناشی از شیردهی
- کاهش چربی احشایی
- کاهش خطر ابتلا به دیابت نوع 2
- کاهش خطر ابتلا به بیماری های قلبی عروقی
- کاهش خطر ابتلا به سرطان سینه
- کاهش خطر ابتلا به سرطان تخمدان
اثرات و فواید فوری و زودهنگام برای مادر
کاهش وزن پس از زایمان
بارداری با افزایش وزن همراه است و عدم برگشت وزن اولیه مادر پس از زایمان با پیامدهای نامطلوب در بارداری های بعدی ارتباط دارد.
شیردهی، با از دست دادن وزن پس از زایمان مرتبط است. در یک مطالعه بزرگ آینده نگر، باکر و همکارانش دریافتند که تغذیه انحصاری با شیر مادر و طول مدت شیردهی، با کاهش وزن بیشتر در 6 ماه و 18 ماه پس از زایمان، در زنانی با شاخص توده بدنی مختلف، ارتباط داشته است.
پیوند مادر و فرزندی
تغذیه با شیر مادر اغلب به عنوان کمک کننده ی ارتباط مادر و فرزندی مطرح می شود و این پیوند توسط زنان به عنوان دلیلی برای شیردهی گزارش شده است.
اگرچه مکانیسم های بالقوه هورمونی و اجتماعی وجود دارد که ممکن است این پیوند را قوی تر کند اما مطالعه مروری سیستماتیکی که توسط جانسن و همکارانش انجام شده نشان داد که شواهد تجربی محدود است.
همچنین شواهدی برای ارتباط بیولوژیکی بین شیردهی و پیوند عاطفی وجود دارد چرا که مادران شیرده در مقایسه با مادرانی که به نوزادان خود شیرخشک می دهند، پاسخ‌های مغزی بیشتری به گریه نوزادان خود داشته و رفتارهای حساس تری از خود نشان می دهند.
قطع قاعدگی به دنبال شیردهی
تغذیه انحصاری با شیر مادر به طور طبیعی اثر سرکوب کننده بر تخمک گذاری دارد و تخمک گذاری را مهار می کند.
در نتیجه بعنوان کنترل طبیعی بارداری تا 6 ماه (یا تا زمانی که مادر نوزادش را انحصارا با شیر خودش تغذیه می کند و قاعدگی او برنگشته) عمل می کند.
شیردهی بایستی با احتیاط با هدف تنظیم خانواده برای مادرانی که به طور انحصاری نوزادان خود را با شیر مادر تغذیه نمی کنند یا فقط برای مدت کوتاهی شیر می دهند، استفاده شود.
فواید بلند مدت شیردهی برای مادران
خطر ابتلا به دیابت، بیماری های متابولیک و قلبی عروقی
دوران بارداری با تغییرات متابولیسم گلوکز و لیپید همراه است که به رشد جنین مربوط است؛ با این حال این تغییرات می تواند به سلامت مادر آسیب برساند.
از سوی دیگر تغذیه با شیر مادر با تغییرات متابولیک مطلوب نیز مرتبط است. "فرضیه بازنشانی" این موضوع را مطرح می کند که تغییرات متابولیک مطلوب در دوران شیردهی پس از شیردهی باقی می ماند، در بلند مدت منجر به کاهش خطر بیماری های مزمن در میان زنان شیرده، می شود.
تمام شواهد موجود در این زمینه حاصل از مطالعات مشاهده ای است.
بارداری یک وضعیت مقاومت به انسولین است که ناشی از اثراتی است که هورمون های جفت با اثرات ضد انسولینی بر مادر دارند.
این تغییرات متابولیک می تواند دیابت بارداری را ایجاد کند و ممکن است در آینده خطر بروز دیابت نوع 2 را بیشتر کند.
به طور عکس، در طول شیردهی حساسیت به انسولین بهبود می یابد و ممکن است اثرات ماندگار داشته باشد چراکه کاهشی 12-4 درصدی در خطر بروز دیابت نوع 2 به ازای هر 12 ماه دوره شیردهی مشاهده شده است.
کثرت یا تعداد دفعات شیردهی نیز ممکن است مهم باشد زیرا در میان زنانی که هرگز به صورت انحصاری شیردهی نداشته اند در مقایسه با مادرانی که انحصارا به مدت 1 تا 3 ماه نوزاد خود را شیر داده اند، 50 درصد خطر پیشرفت دیابت نوع 2 بیشتر مشاهده شده است.
همچنین بارداری یک وضعیت هایپرلیپیدمیک (افزایش غلظت کلسترول و تری گلیسرید خون) است؛ به طور عکس شیردهی اثرات مطلوبی بر چربی های خون مادر دارد. پژوهش ها نشان دادند که شیردهی با کاهش خطر ریسک فاکتورهای متابولیک و بیماری های قلبی عروقی در طولانی مدت همراه است.
زمانی که چندین متغیر مهم اجتماعی-دموگرافیک و سبک زندگی کنترل شد، در زنان شیرده احتمال بروز و پیشرفت بیماری های فشار خون، دیابت، افزایش چربی خون و بیماری های قلبی عروقی کمتر بوده است.
به طور عکس، برخی مطالعات ارتباطی بین شیردهی و خطر بروز بیماری گزارش نکرده اند.
یک مطالعه سیستماتیک مروری برای ارزیابی کلی این نتایج ضروری است.
سرطان های دستگاه تولید مثل زنان
کاهش خطر بروز سرطان های دستگاه تولید مثل در میان زنانی که به نوزاد خود شیر می دهند، مشاهده شده است.
بر اساس مطالعه متاآنالیزی که در سال 2002 انجام شد، زنان مبتلا به سرطان پستان اغلب دوره شیردهی نداشته اند و یا آنها نسبت به زنانی که به این بیماری مبتلا نشده اند مدت زمان شیردهی کوتاه تری داشته اند.
علاوه بر این خطر بروز سرطان پستان به ازای هر سال شیردهی 4.3 درصد کاهش می یابد که نشان می دهد هرچه مدت زمان شیردهی مادر بیشتر باشد ممکن است محافظت در برابر سرطان پستان افزایش یابد.
در مطالعه متاآنالیز دیگری خطر ابتلا به سرطان تخمدان در میان زنانی که حداقل 12 ماه به نوزاد خود شیر داده اند در مقایسه با زنانی که هرگز شیردهی را تجربه نکرده اند، 28 درصد پایین تر بود.
در مجموع، شواهد اثرات شیردهی بر سلامت مادر نشان می دهد که شیردهی مادر را از ابتلا به بسیاری از مشکلات مربوط به سلامتی در بلند مدت و کوتاه مدت محافظت می کند و تغذیه انحصاری نوزاد با شیر مادر به مدت طولانی منجر به سلامتی مادران می شود.
