به قلم : حبیبه مرتضی ؛ کارشناس ارشد مامایی ؛ کارشناس برنامه سلامت باروری شبکه بهداشت و درمان گرمسار
تحریریه زندگی آنلاین : حاملگی خارج رحمی، به لانه گزینی جفت در محلی غیر از حفره رحم گفته می‌شود که در 97 درصد موارد، این لانه گزینی در لوله‌ها اتفاق می‌افتد و در بقیه موارد در تخمدان، دهانه رحم، شکم و محل سزارین قبلی رخ می‌دهد. حاملگی خارج رحمی شایع‌ترین علت مرگ و میر زنان باردار در سه ماهه اول بارداری است.
عوامل
عوامل مستعد کننده بارداری خارج رحمي از قبيل جراحي قبلي لوله‌های رحمي، سابقه عفونت تناسلي، مصرف قرص‌های پروژستروني، حاملگي با IVF، ناباروری، استعمال دخانيات، سابقه داشتن سقط، داشتن شرکای جنسي متعدد و زايمان سزارين قبلي می‌باشد. مطالعات نشان داده‌اند که شیوع حاملگی خارج از رحمی رو به افزایش است. این افزایش می‌تواند ناشی از بهبود تشخیص اولیه و افزایش عوامل خطرساز آن باشد، البته باید توجه داشت که میزان مرگ‌ومیر ناشی از آن به دلیل تشخیص زودهنگام کاهش یافته، ولی عوارض جسمی و روانی آن همچنان بالا است.
بیشتر بخوانید:
7نشانه خطرناک در اوایل دوران بارداری
علائم بالینی
علائم باليني اين بارداری شامل درد شکم در 95درصد موارد، خونريزی غير طبيعي در 40 الي 80 درصد موارد و درد و حساسيت شديد به ويژه حرکت سرويکس (دهانه رحم) دردناک در 3.4 درصد زنان اتفاق مي‌افتد.
تشخیص
پس از مشاهده علائم بارداری خارج رحمی توسط فرد باردار، پزشک به منظور تشخیص قطعی این عارضه از روش‌های زیر استفاده می‌کند:
معاینات شکمی و واژینال: در طول معاینات واژن و دهانه رحم، احساس درد از جانب فرد در ناحیه لگن می‌تواند نشانه‌ای از بروز حاملگی خارج رحمی باشد. همچنین در این معاینات وجود توده شکمی، ترشحات واژینال و یا تغییر اندازه رحم و تخمدان نیز مورد بررسی قرار می‌گیرد.
سونوگرافی: در این روش پزشک به منظور بررسی خونریزی‌های داخلی از سونوگرافی شکمی استفاده می‌کند. از طرفی دیگر، در صورت عدم مشاهده ساک حاملگی در هفته 6 بارداری، پزشک جهت ارزیابی ساختارهای لگنی، رحم و لوله‌های رحم و وقوع احتمال حاملگی خارج رحمی از سونوگرافی واژینال کمک می‌گیرد. باید ذکر کرد که اگر نتایج سونوگرافی واژینال دقیق نباشد، پزشک از سونوگرافی داپلر یا سونو رنگی استفاده می‌کند.
آزمایش خون و ادرار: این آزمایشات به منظور ارزیابی سطح میزان هورمونHCG تجویز می‌شود که غیرنرمال بودن آن می‌تواند خبر از احتمال وقوع حاملگی خارج رحمی داشته باشد.
بیشتر بخوانید:
عوارض خطرناک خوردن قهوه برای زنان باردار
علت زایمان زودرس چیست؟
درمان
متأسفانه در صورت وقوع بارداری خارج رحمی، هیچ راه‌حلی برای جابه‌جایی جنین به رحم وجود ندارد و تنها راه درمان، سقط جنین و خاتمه بارداری است. نحوه خاتمه بارداری بر اساس محل تشکیل جنین و سایز آن از فردی به فرد دیگر متفاوت است. بدین‌گونه که افراد با نشانه‌های خطرناک و علائم حیاتی ناپایدار باید هر چه سریع‌تر مورد عمل جراحی قرار گیرند و پس از ایجاد چند برش کوچک در زیر شکم، از طریق ابزار لاپاراسکوپی و بدون صدمه زدن به لوله‌های فالوپ، جنین از بدن آن‌ها خارج گردد. شایان ذکر است که در صورت رشد زیاد جنین در لوله فالوپ و پارگی لوله، باید طی عمل جراحی، لوله فالوپ خارج شود. در مواردی که جنین رشد کمی داشته و زودتر به عارضه حاملگی خارج رحمی پی برده شده، پزشک با تزریق داروی متوترکسات به بافت مورد نظر (با هدف از بین بردن سلول‌های در حال رشد رویان)، زمینه سقط دارویی را فراهم می‌کند، البته در برخی موارد نیز احتمال سقط خودبه‌خودی جنین وجود دارد که با تست سنجش سطح هورمون HCG مشخص می‌شود. باید دانست که در صورت سقط جنین، سطح هورمون HCG کاهش می‌یابد.
پيشگيری
بهداشت باروری و جنسی را رعایت کنید:
تشخيص سريع و درمان مناسب بيماري‌هاي منتقل شونده از راه تماس جنسي انجام شود. اگر قصد باردار شدن را داريد و در عين حال سيگار مصرف مي‌كنيد، بايد بدانيد خود را در معرض خطر بارداري خارج رحمي قرار مي‌دهيد. باید با علائم بارداری خارج رحمی آشنا باشید و در صورت مواجهه با علائم آن، فورا به پزشک مراجعه کنید. اگر در گذشته سابقه ابتلا به بارداري خارج رحم را داشته‌اید، بايد قبل از اقدام براي بارداري مجدد تحت نظر پزشك قرار گيرید. اگر تست بارداري شما مثبت شده است و در عين حال خونريزي داريد و يا علائم گفته شده در بالا را تجربه مي‌كنيد، بايد به پزشك مراجعه كنيد تا متخصص زنان به معاينات ناحيه لگن شما بپردازد و در صورت صلاحديد سونوگرافي واژينال را به شما پيشنهاد دهد.
