د‌کتر لاد‌ن سیفی - متخصص زنان و زایمان
تحریریه زندگی آنلاین : جنین در دوران بارداری مادر و نوزاد و کودک در دوران شیرخوارگی، به طور مستقیم از مادر تغذیه می‌شود و اگر خون مادر به عنوان یک منبع غذایی و اکسیژن کمبودی داشته باشد، آن کمبود به درجاتی به جنین و کودک هم منتقل می‌شود. پس مادران و پدران باید به این موضوع مهم توجه داشته باشند و تلاش شود که خانم حامله و شیرده، عمدتا تغذیه درستی داشته و در صورت نیاز، با مصرف مکمل‌های دارویی، منبع مناسبی برای تغذیه جنین و کودک باشد. این خانم‌ها باید پروتئین کافی از هر دو منبع حیوانی مثل گوشت‌ها و تخم مرغ و گیاهی مثل حبوبات و ویتامین از منبع سبزی و میوه و کلسیم از لبنیات دریافت کنند. در مصرف کربوهیدرات‌ها مثل گندم و برنج و قند که اساس تغذیه‌ای ما است، افراط نشود. اگر خانم حامله یا شیرده تغذیه درست نداشته باشد، بدن می‌تواند در بعضی مواد از جایگزین استفاده کند، مثلا برداشت کلسیم از ذخایر استخوانی یا برداشت انرژی از بافت چربی یا برداشت آهن از مغز استخوان، و این برداشت‌های اضافی، فرد را در معرض بیماری قرار می‌دهد. امروزه در بیشتر جوامع در دنیا از جمله ایران، کمبود کالری نادر است و می‌بینیم که بیشتر افراد، کمبود وزن نداشته و حتی اضافه وزن و یا چاقی هم دارند، ولی کمبود تغذیه‌ای پروتئین، کلسیم و ویتامین که به صورت کم‌خونی فقر آهن و ضعف استخوانی بروز می‌کند، ناشایع نیست.
افزایش وزن خانم‌های حامله در نوروز
به طور مشخص، موردی که ما پزشکان زنان و مامایی به وفور با آن مواجه می‌شویم، افزایش وزن خانم‌های باردار در ایام نوروز است. به دلیل افزایش در دسترس بودن مواد قندی و چربی‌ها، که در شیرینی و آجیل وجود دارد، مصرف بالا می‌رود و فرد چاق می‌شود. خانم حامله وقتی که چاق است، بیشتر در معرض دیابت حاملگی، مسمومیت حاملگی یا پره‌اکلامپسی، عفونت ادراری، لخته شدن خون در رگ‌ها یعنی ترومبوفلبیت، خونریزی غیر‌طبیعی پس از زایمان و نیز عوارض جنینی می‌باشد تا فرد حامله با وزن نرمال و افزایش وزن طبیعی در حاملگی، لذا توجه خانم‌های باردار و همسرانشان را به این مورد مهم جلب می‌کنم، البته در جامعه ما نقش اطرافیان، کمتر از نقش زن حامله و همسرش نیست و توصیه نادرستی که به زن حامله می‌شود، توصیه به پرخوری است، در حالیکه خانم حامله نباید پرخوری کند و نباید گرسنگی بکشد. به این علت، روزه گرفتن زن باردار توصیه نشده است.
مراقب مقدار نمک باشید!
مورد دیگری که ما در ایام نوروز بیشتر با آن روبه رو می‌شویم، مصرف بیشتر نمک و کم نوشیدن آب است. این دو مورد به ویژه در افرادی که با ماشین یا قطار به سفر می‌روند، آجیل و تخمه و پفک نمک‌دار می‌خورند و آب کمتری می‌نوشند، بیشتر دیده می‌شود. مصرف نمک در هر فرد در 24 ساعت نباید از یک قاشق چایخوری بیشتر باشد که این حدود 5 گرم می‌شود. این 5 گرم شامل نمک‌های نهفته هم می‌شود؛ یعنی نمک‌هایی که در نان، پلو، پنیر و یا در مواد غذایی دیگر وجود دارد. تقریبا 75 درصد نمک مصرفی ما، نمک‌های نهفته هستند. پس باید مقدار بسیار کمی نمک به غذا افزود.
در حاملگی و شیردهی، نیاز به پرخوری نیست، بلکه درست خواری باید مد نظر باشد
توصیه می‌کنیم هزینه‌ای را که برای خرید شیرینی قنادی، بیسکویت، نوشابه، چیپس و پفک مصرف می‌کنیم، حذف کرده و به هزینه برای تهیه لبنیات، سبزیجات و تخم‌مرغ اضافه کنیم. در نظر داشته باشیم غذاهای بخارپز شده از غذاهای سرخ شده در روغن و کبابی سالم‌تر هستند و کمتر باعث چاقی می‌شوند. با فرهنگ غذایی ما، برای صبحانه عدسی که غنی از اسید فولیک است، شیر و پنیر (غنی از کلسیم)، تخم‌مرغ (غنی از پروتئین)، انتخاب‌های بهتری هستند، تا کره و عسل، خامه و مربا و یا ارده و شیره. برای میان‌وعده، ترجیحا نان و پنیر و سبزی، یا نان و پنیر و گوجه‌فرنگی که حاوی کلسیم و ویتامین می‌باشد، ارجح است به انواع کیک و بیسکویت که فقط قند، چربی و نشاسته دارد. نوشیدن دوغ و آب، بهتر است تا انواع نوشابه، چای و قهوه. این مواد، جذب کلسیم را کم می‌کند.
خواب خانم های حامله و شیرده در نوروز
خانم حامله و شیرده باید به طور متوسط 8 ساعت شبانه و 1 ساعت بین روز بخوابد. افراد حامله به ویژه در سه ماهه سوم، به دلیل فشار رحم به مثانه و نیاز به ادرار کردن و یا احساس کم آوردن نفس و نیاز به تنفس بهتر، شب‌ها از خواب بیدار می‌شوند و ممکن است نتوانند خوب بخوابند و در روز احساس کسل شدن داشته باشند. اگر خانمی تا نیم ساعت پس از رفتن به بستر خوابش نبرد، و از استراحت در بستر هم احساس رضایت نکرد، بهتر است از رختخواب خارج شود و کار سبک دیگری مثل مطالعه، کارهای سبک منزل و یا نیایش را انجام دهد و پس از اینکه احساس خواب کرد، به رختخواب برگردد. خواب ضمن روز به مدت یک ساعت متوالی توصیه می‌شود که معمولا ظهرها است. خانم‌های شیرده باید سعی کنند ساعاتی را همزمان با کودک شان بخوابند که دچار کم خوابی و عوارض آن نشوند، چون بدخوابی و کم خوابی می‌تواند یکی از عوامل ایجاد خلق بد و افسردگی باشد. تعطیلات نوروزی از عواملی هستند که خواب را بر بعضی از افراد تغییر می‌دهند. شب زنده داری و دیر بیدار شدن از خواب به دلیل برنامه‌های نوروزی خانواده، برای خانم حامله و شیرده، مضر است. با توجه به مطالب گفته شده، باید تغذیه و خواب خانم حامله، با کمک همسر، به بهترین وجه انجام شود.
