دكتر اشرف السادات جمال؛ پریناتالوژیست
در مراقبت‌های پس از زایمان، نقش پرستار مسئول در اتاق زایمان، اهمیت زیادی در سلامت مادر دارد. بنابراین، پرستار مسئـول مراقبـت پس از زایمـان نباید وظایـف و تعهـداتی دیـگر داشتـه باشند و یك ساعت اول دركنار مـادر بمـاند. در طی این مدت فشـار خـون و نبض مـادر هر 15 دقیقـه به مـدت 2 سـاعت در حـالت عـادی چك شود. در صورت بروز عـوارض زایمـان یا سزاریـن علائم حیاتی مادر با فاصله كمتر و مـدت زمان طولانی‌تر چك شود. ترخیـص از اطاق ریكـاوری پس از زایمـان بـاید با اجـازه و ویـزیت پزشك مسئـول یا متخصص بیهـوشی یا پرستار مسئـول باشد.
كنترل درجه حرارت مادر
بایستی درجـه حرارت مادر هر 4 سـاعت برای 8 سـاعت اول پس از زایمـان سپس هر 8 سـاعت تا ترخیص بیمار چك شود.
كنترل خونریزی مادر
قلـه رحـم بایـد به طـور سریـال در چـند سـاعت اول زایمـان لمس شود تا از انقبـاض رحم اطمینان حاصـل شود و میـزان خونریزی بیمـار به طور دقیق چك شود در صورت بروز خونـریـزی بیش از معمـول هماتوكریت چـك شود.اگـر بی حسی موضعی یا بیهـوشی عمومی استفـاده شده مـادر بـاید در اطاق مجهـز به امكـانـات لازم تحت نظـر بـاشد.مادر هر زمان كه احساس كـرد قـادر به حركـت است می‌توانـد از بستر بلند شود ولی دقت شود برای اولیـن بار حتمـاَ بـا كمك فرد دیگری از بستر خارج شود.
پیشگیری از عفونت ادراری
زائو بـاید هر چه زودتـر پس از زایمـان ادرار كند در صورت نـاتوانی در دفـع ادرار بایستی از نظر وجود هماتوم معـاینه شده و بـررسی‌های لازم به مدت 24 ساعت ادامه یابد.در صورت بروز و افزایش دمای بدن به میزان 38 درجه سانتیگراد یا بیشتر، تب بیمار باید 2 بـار بـه فـاصله 6 سـاعت از نظـر وجود عفونـت بـررسی شود و بخش نوزادان در جریـان قرار گیـرند خصوصـاَ در مواردی كه تب پس از 24 سـاعت اول زایمان ادامه یابد.
اقدامات لازم درخصوص پیشگیری از عفونت محل اپیزیوتومی
شستشوی پرینه بـاید از جلـو به عقب بـاشد گذاشتـن كیـسه یـخ در 24 سـاعت اول زایمـان روی محل اپیزیوتومی سبـب كـاهش درد و التهـاب می‌شود. پس از 24 سـاعت حمـام آب گـرم جهت تسكین درد توصیه می‌شود. در صورت مصـرف مسكـن و عدم پـاسخ بیمـار بـاید از نظـر همـاتوم چـك شود از اسپـری موضعی ضد درد هم می‌توان استفـاده كنـد.
نحوه برخورد با تب شیر در مادر
تـب شیـر در مادران شیـر ده به علت پر شیـر شدن سیـنه معمـول است ولی مدت آن كوتاه اسـت كـه بـا بستن سینه‌ها، كیـف یـخ و مسكن بهبـود می‌یـابد در صورت بروز تب، حتمـاَ بـاید شیـردهی ادامـه یـابد و در صورت عدم امكان شیردهی پستان‌ها با پـمپ تخلیـه شود.
تجویز ایمونوگلبولین
anti-Dimmunoglobulin حتمـاَ بـه مـادر RHمنفی و نـوزاد RHمثبت داده شود. و كسـانی كـه نسبـت بـه سرخچـه و سرخـك حساس هستند حتمـاَ واكسن MMR دریـافت كنند. و دوز یـادآوری دیفتـری- كـزاز قبـل از ترخیـص در صورت نداشتـن كنتر اندیـكاسیـون داده شود.
مدت زمان بستری در بیمارستان
مدت ماندن در بیمارستان 48 ساعت پس از زایمان طبیعی و 96 ساعت پس از سزارین است البته بدون در نظر گرفتن روز زایمان می‌باشد.
علائم هشداردهنده پس از زایمان
علائم خطر كه مادر باید اطلاع داشته باشد شامل تب و لرز درد محل اپیزیوتومی، ترشح از زخم‌ها، خونریزی واژینال درد ساق پا، تنگی نفس و تپش قلب است.
نحوه برخورد با افسردگی پس از زایمان
افسردگی خفیف پس از زایمان چند روز پس از زایمان معمول است و در اثر فاكتورهای احساسی بدنبال هیجان و ترس از زایمان ناراحتی‌های دوران پس از زایمان، خستگی و بی‌خوابی و نگرانی در مورد نگهداری نوزاد باشد كه Postpartum-blues گفته می‌شود. كه با اطمینان بخشیدن و حمایت روانی اجتماعی از بین می‌رود. در صورت طولانی شدن باید از نظر افسردگی ماژور بررسی و مشاوره‌های لازم توسط روانپزشك انجام گیرد.
برگشت قاعدگی پس از زایمان
برگشت قاعدگی در كسانی كه شیر نمی‌دهند 8-6 هفته پس از زایمان است.
كسانی كه به میزان 7 بار در روز و به مدت 15 دقیقه هر بار شیر می‌دهند تخمك گذاری به تاخیر می‌افتد. البته تخمك گذاری می‌تواند بدون خونریزی باشد شانس حاملگی در مادر شیرده 4 درصد است بنابراین استفاده از یك روش جلوگیری از حاملگی ضروری است.
جلوگیری از بارداری
قرص‌های پروژسترونی جهت جلوگیری از حاملگی می‌توانند 3-2 هفته پس از زایمان شروع شود. هورمون‌های كاشتنی و تزریق دپومدروكسی پروژسترون استات از هفته6بعد از زایمان شروع شوند. قرص‌های خوراكی تركیبی نباید زودتر از 6هفته زایمان شروع شود وباید پس از برقرار شدن شیر دهی استفاده شوند میزان شیر مادر بوسیله تركیبات پروژسترونی تحت تاثیر قرار نمی گیرند ولی كیفیت و كمیت شیر توسط قرص‌های تركیبی خوراكی جلوگیری از بارداری تحت تاثیر قرار می‌گیرد. IUD بهتر است 4-6 هفته بعد گذاشته شود.
ویزیت پس از زایمان
مادر باید 14-7 روز بعد از زایمان ویزیت و معاینه شود در این معاینه وزن، فشار خون، سینه‌ها، شكم، محل اپی زیوتومی ویا انستریون سزارین چك شود از وضع روحی و حمایت و كمك‌های خانواده باید از وی سوال شود.ویزیت بعدی 6-4 هفته بعد است كه در این ویزیت می‌توان بهتر راجع به جلوگیری از بارداری با بیمار صحبت كرد و باید انجام پاپ اسمیر هم در این ویزیت صورت گیرد.
