دکتر مجید حاجی فرجی
لازمه داشتن یک کودک سالم، سالم بودن مادر است. بسیاری از ویتامین‌ها اثرات بسیار مهمی در بارداری مطلوب و سلامت مادر و جنین دارند. در بیشتر موارد تامین این ویتامین‌ها از طریق رژیم غذایی مقدور است، اما در شرایط خاص از مکمل‌های ویتامین-مواد معدنی استفاده می‌شود. در این بحث به سه ویتامین اسیدفولیک، ویتامین D و ویتامین A اشاره می‌شود.
اسیدفولیک
یکی از مهم‌ترین ویتامین‌ها در زمان بارداری (خاصه اوایل) و قبل از آن اسیدفولیک است. اسیدفولیک که فولات نیز نامیده می‌شود، یکی از ویتامین‌های گروه B است. این ویتامین عمدتا در سبزیجات برگ سبز مانند کلم و اسفناج، حبوبات و مغزها وجود دارد. اسیدفولیک در تولید و تقسیم سلول‌ها از جمله سلول‌های قرمز خونی نقش دارد.
کمبود اسیدفولیک در زمان بارداری ممکن است باعث نقص لوله عصبی در جنین شود. نوزادان مبتلا به این بیماری ممکن است عمر کوتاهی داشته باشند و یا تا آخر عمر ناتوان باشند. نقص لوله عصبی عمدتا در 28 روز اول بارداری ایجاد می‌شود، زمانی که احتمال دارد مادر از بارداری خود بی‌اطلاع باشد.
به همین دلیل مهم است که تمام زنان در سنین باروری بویژه زنانی که قصد بارداری دارند اسیدفولیک کافی مصرف کنند. مرکز پیشگیری و کنترل بیماری‌ها (CDC) توصیه می‌کند که تمام زنان در سنین باروری روزانه 400 میکروگرم از این ویتامین دریافت کنند. مصرف مقدار کافی اسیدفولیک 3 ماه پیش از بارداری بسیار مهم است. مقدار توصیه شده در زمان بارداری 600 میکروگرم در روز است که 200 میکروگرم بیش از قبل از بارداری است.
ویتامین A
ویتامین A یک ویتامین محلول در چربی است که در کبد ذخیره می‌شود و برای رشد دستگاه‌های مختلف جنین مانند چشم، شش‌ها، استخوان‌ها و سیستم عصبی مرکزی لازم است. به علاوه این ویتامین به مقاومت در برابر عفونت‌ها نیز کمک می‌کند. این ویتامین در منابع حیوانی مانند تخم مرغ، شیر و جگر وجود دارد. پیش‌ساز این ویتامین نیز در میوه‌ها و سبزیجات یافت می‌شود.
مقدار توصیه شده برای ویتامین A 770 میکروگرم RAEs (تقریبا IU 2565) برای زنان باردار و غیرباردار است. ذخایر ویتامین A مادر به آسانی جوابگوی نیاز جنین است. کمبود ویتامین A در حیوانات می‌تواند باعث مشکلات جنینی شود، اما در انسان موارد مشابه دیده نشده است. از سوی دیگر دریافت بیش از حد ویتامین Aدر دوران بارداری خطرناک است. خانم‌هایی که از مشابه‌های ویتامین A مانند اکیوتان برای آکنه استفاده می‌کنند در خطر قرار دارند.
ویتامین D
مقدار روزانه IU 200 ویتامین D در بارداری و قبل آن توصیه می‌شود. مهم‌ترین نقش شناخته شده این ویتامین کمک به تعادل و جذب کلسیم است، اما اخیرا مطالعات نشان داده‌اند که در نمو مغز و دستگاه ایمنی جنین و پیشگیری از بسیاری بیماری‌های خودایمنی مانند دیابت نوع 1 و MS در سنین بعدی نیز نقش دارد.
از سوی دیگر کمبود این ویتامین در مادر باردار خطر بروز فشارخون بالا و پره اکلامپسی را افزایش می‌دهد.
منابع غذایی ویتامین D بسیار ناچیز هستند. منبع اصلی این ویتامین ماهی‌های چرب مانند ساردین و سالمون است. مقدار کمی نیز در تخم مرغ و کره وجود دارد. در بسیاری از کشورها مواد غذایی مانند شیر و مارگارین با این ویتامین غنی می‌شوند. قرارگرفتن در شرایط مناسب در معرض نورآفتاب به سنتز پوستی ویتامین D کمک می‌کند.
حتما در مورد لزوم مصرف مکمل ویتامین D در این دوران با پزشک و متخصص تغذیه خود مشورت کنید.
یادآوری
در برخی موارد که تامین نیازهای مادر از طریق رژیم غذایی امکانپذیر نیست، مصرف مکمل ضرورت دارد. با این حال حتما باید در مورد لزوم استفاده و مقدار آن با پزشک و متخصص تغذیه مشورت شود. توصیه می‌شود خانم‌هایی که قصد بارداری دارند از دست کم 3 ماه قبل به دریافت ریزمغذی‌ها بیشتر توجه کنند تا در حد امکان با سلامت کامل وارد دوران مهم بارداری شوند.
