زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

حجاب اسلامی به پوشش‌های گوناگون زنان مسلمان گفته می‌شود و مفهومی برآمده از قرآن کریم و فقه اسلامی و ساخت یافته در فرهنگ اسلامی می‌باشد که ناظر به پوشش شرعی در مقابل نامحرم، بویژه برای زنان است.

حجاب گاه برگرفته از احکام شرع و گاه مربوط به قراردادهای اجتماعی و شرایط موقعیتی فرد است.

تعریف حجاب در اسلام

دکتر رفعت جاه در خصوص تعریف حجاب و عفاف گفت: مفهوم حجاب یعنی حائل شدن دو چیز بین یکدیگر. آنچه که در اسلام و متون اسلامی عنوان شده پوشش اسلامی و پوشش دینی است که این پوشش اسلامی شامل زنان و مردان می‌‌شود.

در بحث حجاب حدیثی منسوب به حضرت فاطمه (س) است (البته شنیده شده این حدیث منبع موثقی ندارد)؛ در این حدیث آمده است برای زنان بهترین مسئله این است که مردان را نبیند و برای مردان این است که زنان را نبیند.

این بدین معناست که زنان در خانه بمانند و آفتاب و مهتاب نیز زنان را نبیند. اگر قرار بود که زنان در خانه بمانند بحث پوشش اسلامی مطرح نمی شد.

در حال حاضر آن چیزی که تحت عنوان پوشش و حجاب برای زنان در جامعه مطرح شده است آن ایده مندرج در آن روایت را تشدید می‌‌کند.

صاحب نظرانی که در این باره دیدگاه‌‌هایی را مطرح می‌‌کنند گفته‌اند خود اسوه‌‌هایی که در اسلام بوده اند مانند حضرت فاطمه (س) و حضرت زینب (س) وارد عرصه‌‌های اجتماعی می‌‌شدند به مسئولیت‌‌های اجتماعی خود بهای زیادی می‌‌دانند.

حضرت فاطمه (س) خطبه ایراد می‌‌کردند و یا حضور حضرت زینب (س) در کربلا نشان دهنده این است که عنوان نشده زنان در عرصه‌‌های اجتماعی حضور نداشته باشند.

اهمیت پوشش اسلامی در بحث حجاب

دکتر رفعت جاه در ادامه خاطر نشان ساخت: در حجاب، بحث مفهمومی و معنایی آن اهمیت دارد که منظور پوشش اسلامی است.

پوشش اسلامی، آن است که برای زنان تَبرَُج آمیز (خودنمایی زنان و آشکار کردن زینت‌های زنانه در انظار عمومی) نباشد و قسمت‌‌های زنانه بدن را تا جایی که امکان دارد پوشش دهند، اما قسمت‌‌هایی از بدن است که در اسلام هم آمده که بگو به زنان مومن خودشان را بپوشانند مگر آن چیزی که با پوشش هم قابل پوشاندن نیست مانند چاقی و لاغری برخی افراد و برجستگی‌‌های اندام که با پوشیدن لباس گشاد نیز پنهان نمی شود و دیده می‌‌شود.

پوشش جلوه گرایانه و ممتاز زنان

وی افزود: برخی از پوشش‌‌ها در حال حاضر نزد افرادی ظاهرا متدین دیده می‌‌شود. به عنوان مثال پوشش برخی از بانوان با لباس‌‌های عربی که با نگین‌‌های رنگی تزئین شده است و با پارچه‌‌های خیلی خاص و گران آراسته می‌‌شود این لباس‌‌ها علیرغم پوشیده بودن جلوه گرایانه است.

در واقع این افراد با پوشیدن لباس‌‌های تزئین شده و گران قیمت خود را در معرض نمایش و دید دیگران قرار می‌‌دهند و با این کار  می‌‌خواهند خود را در اجتماع ممتاز جلوه دهند و به هر نحوی شده توجه دیگران را به خود جلب کنند. این عمل با نفس پوشش مغایرت دارد.

دکتر رفعت جاه در ادامه بیان داشت: اینجانب در جایگاه زن گرایش دینی به حجاب و پوشش دارم، در واقع پوشش اسلامی دو وجه دارد كه یک وجه آن به وقار در رفتار، نگاه و حرکات فیزیكی افراد دیده می‌‌شود و وجه دیگر به آن پوشش معمولی و پوششی که جلوه گرایانه نباشد مربوط می‌‌شود و بدن و نقاط حساس بدن را بپوشاند.

همان گونه که شهید مطهری عنوان کرده اند که حجاب و پوشش برای زنان غیر از صورت و کفین باید پوشیده باشد.

حجاب بدن، رفتار و نگاه

وی با اشاره به پوشش برخی بانوان در اجتماع گفت: شخصا با پوشیدن لباس‌‌های رنگ روشن مخالفتی ندارم و رنگ روشن را می‌‌پسندم، اما اخیرا لباس‌‌ها و مانتوهایی در مزون‌‌ها دوخته و در مراکز خرید و فروشگاه‌‌ها عرضه می‌‌شود که متعجب می‌‌شویم.

برخی از مانتوهای با طراحی‌‌ها و نقش و نگارهای عجیبی آراسته می‌‌شوند به طوری که هم جلوی مانتو باز است و هم کناره‌‌های مانتو و در واقع نقد غرض است یعنی پوشیدن این مانتوها به جز جلب توجه مسئله دیگری ندارد.

در برخی موارد دیده می‌‌شود که این نوع لباس‌‌ها و مانتوها هیچ گونه پوششی ندارند.

حجاب مردان در رفتار و نگاه

دکتر رفعت جاه در ادامه افزود: اگر کسی به پوشش اسلامی باور نداشته باشد و به اینکه در محیط‌‌های اجتماعی و در محیط‌‌های بیرونی باید و در حد ممکن از شائبه‌‌های جنسی و شائبه‌‌هایی که ممکن است نگاه‌‌ها را متفاوت کند باور نداشته باشد، البته این بدان معنا نیست که خانم‌‌ها پوشش کاملی از خود داشته باشند که آقایان به گناه وارد نشوند را قبول ندارم چرا که مردان هم باید در رفتار و نگاه شان دقت زیادی داشته باشند و باور داشته باشند که عفت و نگاهداری باید در رفتار وجود داشته باشد.

این جامعه شناس با نقد پوشش برخی از آقایان افزود: عده ای از آقایان با رفتن به باشگاه اندام خود را به شکل برخی از ورزشکاران در می‌‌آورند، برخی از آقایان تاتوهایی بر روی دست‌‌های خود انجام می‌‌دهند و با پوشیدن لباس‌‌های تنگ و جذب اندام خود را به نمایش می‌‌گذارند.

برخی از آقایان لباس‌‌های یقه باز می‌‌پوشند، مانند دختران آرایش می‌‌کنند، موهای خود را رنگ می‌‌کنند، ابروان خود را مدل می دهند و افرادی که تا این حد به بدن خود می‌‌رسند و به جلوه‌‌های ظاهری اهمیت می‌‌دهند کارشان ایراد دارد و مورد انتقاد قرار می‌‌گیرند.

لذت جویی و مصرف گرایی

دکتر رفعت جاه برای جذب جوانان به هویت اسلامی دینی گفت: ما باید تا حدود زیادی بخش‌‌هایی از مدرنیته غربی را که تا این حد به مادیّت، لذت جویی، رسیدن به بدن و مصرف گرایی اهمیت می‌‌دهد را تعدیل نماییم، نمی گویم از بین ببریم چرا که سلامت و ظاهر بدن از اهمیت بالایی برخوردار است و بشر زیبا پسند است و زیبایی را دوست دارد.

هر فرد باید آراستگی ظاهری مناسب داشته باشد و آن آراستگی را حفظ نماید، اما اگر افراد بدن خود را محور قرار دهند و هویت شان را با بدن خویش نشان دهند کار شایسته ای نیست.

به عنوان مثال برخی از آقایان بدن خود را با عضلات برجسته به نمایش می‌گذارند و یا برخی خانم‌‌ها با تغییر اندام‌‌ها و انواع عمل‌‌های جراحی، بدن خود را به نمایش می‌‌گذارند این رفتارها باید با كمك فرهنگ سازی و معرفی و گسترش هویت اسلامی، تعدیل شود.

سرمایه‌‌های فرهنگی و سواد رسانه

وی خاطر نشان ساخت: فرهنگ سازی باید به گونه ای باشد كه باورهای ما به سمتی گرایش پیدا کند که ارزش، شخصیت و هویت انسان‌‌ها منوط به بدن نیست و بدن جایگاهی است برای آن هویت و روح و اعتقادات هر فرد.

تجربه زیستی اینجانب نشان می‌‌دهد که اگر فرد سرمایه‌‌های فرهنگی مانند مطالعه، میزان تحصیلات و قدرت تجزیه و تحلیل وسواد رسانه ای خود را افزایش دهد یاد می‌‌گیرد هر موضوعی را كه رسانه‌‌ها و شبكه‌‌های اجتماعی و ماهواره ارائه می‌كنند دربست و بدون تحقیق قبول نکند.

این جامعه شناس در ادامه افزود: ما جامعه شناسان برای سرمایه‌‌های فرهنگی دو مولفه عمده در نظر داریم؛ یکی عزت و اعتماد به نفس یا اعتماد بنیادین.

یعنی اینکه انسان تا حدی اعتماد به نفس و عزت نفس دارد که خود را به بدن تقلیل نمی‌دهد و لازم نمی‌بیند خود را به دیگران ثابت کند و مدام به دنبال نمایش‌‌های ظاهری و بدنی خود باشد.

اینگونه افراد همان‌طوری که هستند خود را به دیگران نشان می‌‌دهند و سعی دارند تعادل را در رفتار خود حفظ کنند. از طرف دیگر سرمایه اجتماعی شامل شبکه‌ای ازگسترده روابط اجتماعی نیز می‌‌شود.

یکی از دلایلی که باعث می‌‌شود افراد شبکه روابط اجتماعی خود را گسترش دهند و به طور بالقوه سرمایه اجتماعی‌شان افزایش پیدا کند این است که در عرصه اجتماع فعال باشد و تا جایی که ممکن است شاغل باشند چرا که شاغل بودن افراد هم برای اجتماع و هم برای خود فرد منفعت دارد.

افراد شاغل از نظر اقتصادی تامین می‌‌شوند و اعتماد به نفس شان افزایش می یابد و بینش افراد هم تغییر می‌‌کند. در تحصیلات دانشگاهی محتوا اغلب به فراموشی سپرده می‌‌شود اما قالبی را که برای اندیشه و نقادی به افراد می‌‌دهد آن چیزی است که افراد می‌‌توانند استدلال کنند و از تقلید کردن بپرهیزند.

دکتر رفعت جاه گفت: بین خانم‌‌ها و آقایان اجتماع به دفعات مشاهده کرده‌ام که هر چقدر سرمایه‌‌های فرهنگی و اجتماعی و باورهای دینی آنها که یکی از محورهای مهم سرمایه فرهنگی است عمیق‌تر و مستدل‌تر باشد، آسیب پذیری این افراد در مقابل چنین جامعه ای و چنین رویه‌‌هایی کمتر خواهد بود و مقاومت بیشتری خواهند کرد.

کار فرهنگی رسانه‌‌ها

خانم دکتر رفعت جاه خاطر نشان ساخت: باید برای جوانان در رسانه‌‌ها برنامه‌سازی و فرهنگ‌سازی مناسب انجام دهیم.

در این میان متاسفانه در شبکه‌‌های GEM TV برنامه‌‌های سطح پایینی را به نمایش می‌‌گذارند كه با رنگ و لعاب ظاهری، محتوای عاشقانه و سبك زندگی غربی تاثیرات مخربی بر فرهنگ جوانان و حتی خانواده‌‌ها می گذارند.

به عنوان مثال دیدن فیلم‌‌های ترکیه ای از شبکه‌‌های ماهواره بین خانواده‌‌های ایرانی رواج زیادی پیدا کرده است.

برنامه‌‌های تلویزیون ایران باید كارشناسی شده و هنرمندانه باشد که متاسفانه نه تنها اینطور نیست بلکه پیام‌‌ها بسیار مستقیم وكلیشه‌ای است به طوریکه جذب مخاطب ندارد.

برای پیام‌‌های فرهنگی باید از شیوه‌‌های هنرمندانه استفاده کرد چرا که شیوه‌‌های هنری و زیبایی شناختی در جذب مخاطب قدرت بالایی دارند. در بسیاری از موارد دیده شده هنرپیشه ای که می‌‌خواهد پیامی را به مخاطب خود برساند (چه پیام مثبت چه منفی) از لحاظ ظاهری و رفتاری با خود واقعی وی در تناقض است.

پس آن هنرپیشه هم به شکل سلبی کارش را منفی انجام می‌‌دهد.

این جامعه شناس افزود: باید فرهنگ را برای جوانان در اجتماع رسانه ای کرد برای مثال می تواند فیلم‌‌های شبکه‌‌های خانگی افزایش یابد و ساخت سریالی مانند "شهرزاد" که مخاطبان بسیاری دارد باید تکرار شود.

در عوض سریال‌‌های مانند "عاشقانه" که فروش بالایی هم دارد بیشتر جنبه سرگرمی دارد تا فرهنگ سازی. باید بتوانیم از شبکه نمایش خانگی برای فرهنگ سازی استفاده کنیم.

وی گفت: حجاب اجباری و پوشش اجباری نتایج خوبی ندارد. در کل چنانچه برای هر کاری اجبار در نظر گرفته شود، نتیجه مطلوبی نخواهیم دید.

وی در خصوص "کمپین چهارشنبه‌‌های سفید" گفت: باید مواظب باشیم این "کمپین چهارشنبه‌‌های سفید" که راه اندازی شده است ما را از آن سمت بام پرتاب نکند.

این حرکت شاید بتواند اثرات تعدیل شده و مثبتی داشته باشد اما از طرفی باید حواسمان باشد رنگ روشن پوشیدن ایرادی ندارد دلیلی ندارد رنگ سیاه بپوشیم منطقی برای پوشش سیاه وجود ندارد.

در تابستان رنگ‌‌های روشن پوشیدن ایرادی ندارد. اما باید تعادل حفظ شود به عنوان مثال در محیط‌‌های اداری که فرم خاص خود را دارند نمی‌توان از رنگ روشن استفاده کرد.

موضوع این است مدرنیته غربی مدام تاثیرگذاری خود را دارد و این کار را  از طریق رسانه‌‌های مختلف انجام می‌‌دهند و مشخص نیست که در این جریان حالت تعادل برقرار باشد.

بنابراین باید حداقل‌‌هایی از پوشش را در عرصه اجتماعی به حالت عادی و نرمال در آوریم و نظارت هم وجود داشته باشد که افراد با پوشش نامناسب در اجتماع ظاهر نشوند، به طوریکه دیده می‌‌شود برخی از آقایان در کوچه با شلوارک وارد می‌‌شوند و یا برخی از خانم‌‌ها روسری خود را روی شانه خود می‌‌اندازند گویا می‌‌خواهند به عده ای دهن کجی کنند.

باید در این رفتارها نظارت شود و حالت تعادل برقرار شود و به این صورت می‌‌توانیم شاهد اثرات مثبت باشیم، اما باید در کنار آن کار فرهنگی نیز انجام شود چون این رفتار تا به باور نرسد به عمل هم نخواهد رسید.