به قلم : حبیبه مرتضی ، کارشناس ارشد مامایی ، کارشناس برنامه سلامت باروری شبکه بهداشت و درمان گرمسار
تحریریه زندگی آنلاین : سلامت جنسی چیست؟
سلامت جنسی به مفهوم توانایی داشتن یک زندگی جنسی آگاهانه و لذت‌بخش، بر پایه اعتماد به نفس و رویکرد مثبت به رابطه جنسی و توام با احترام متقابل در روابط جنسی است. سلامت جنسی با گرایشی مثبت سبب ارتقای لذت‌ها شده و خودشناسی فرد، ارتباطات و روابط را تقویت می‌کند و در نهایت سبب بهبود زندگی می‌شود.
رابطه جنسی فقط به مقاربت جنسی محدود نمی‌گردد. سلامت جنسی نه تنها ضامن سلامتی زوجین است، بلکه رابطه فردی بین زوجین را بهبود می‌دهد. رابطه جنسی بهتر، باروری بهتری را برای زوجین به همراه دارد. داشتن سواد سلامت جنسی کمک می‌کند تا زوجین بتوانند به شکل بارزتر و با اعتماد به نفس بیشتر در مورد خواسته‌ها و کیفیت زندگی جنسی خودشان با یکدیگر گفتگو کنند؛ روابط جنسی مناسب‌تری برای باروری داشته باشند، به موقع به دنبال گرفتن مشاوره و کمک تخصصی باشند؛ و بدانند که برای گرفتن کمک باید به چه منابع و متخصصانی مراجعه و اعتماد نمایند تا از آسیب بیشتر در امان بمانند.
ناباروری و مشکلات جنسی و زناشویی
به منظور افزایش احتمال بارداری، لازم است زوجین دو تا سه بار در هفته خصوصا در حول و حوش زمان تخمک‌گذاری (میانه سیکل قاعدگی زن) رابطه جنسی داشته باشند. یکی از موقعیت‌هایی که می‌تواند سلامت و عملکرد جنسی زوجین را تحت تاثیر قرار دهد، ناباروری است. زوجین نابارور به دلیل فرآیندهای درمانی، تنش‌های خانوادگی و تغییر در هویت فردی از یک فرد بارور به نابارور، استرس‌های متعددی تجربه می‌کنند که صمیمیت و رابطه عاطفی زوجین را تحت تاثیر قرار می‌دهد. ناباروری، نگرش زوجین نسبت به رابطه جنسی را نیز دستخوش تغییر می‌کند، چون در طول درمان، روابط جنسی از یک رابطه عاطفی و لذت‌بخش به برقراری تماس‌های جنسی فرموده و برنامه‌ریزی شده تبدیل می‌گردد که خود می‌تواند منشا شروع اختلالات عملکرد جنسی باشد. بیماری‌های زمینه‌ای موجود در زوجین نابارور، مداخلات دارویی در درمان ناباروری و اثر این داروها بر روی میل جنسی و تجربه ارگاسم (اوج لذت جنسی) از عوامل اثر‌گذار مهم در عملکرد جنسی زوجین نابارور است. از طرفی، اختلالات عملکرد جنسی نیز، خود می‌تواند بر باروری زوجین تاثیرگذار باشد. کاهش دفعات رابطه جنسی به دنبال کاهش میل جنسی، مقاربت دردناک، اختلال در نعوظ و انزال می‌تواند بر داشتن رابطه جنسی مناسب برای باروری تاثیرگذار باشد. در هر صورت زوجین ممکن است در هر زمانی در طول زندگی زناشویی خود با شرایطی مانند ناباروری یا مسائلی روبه‌رو شوند که نیازمند کمک و مشاوره گرفتن باشند. هرگز از مراجعه به مراکز معتبر جهت گرفتن کمک و مشاوره در مورد سلامت جنسی احساس شرم و خجالت نداشته باشید. از منابع اطلاعاتی معتبر کسب دانش کنید. فضای مجازی این روزها مملو از مطالب نادرست و غیرعلمی و حتی شبه علمی است. به آنچه در خصوص سلامت و کارکرد جنسی ارائه می‌شود، تنها وقتی اعتماد کنید که منبع آن اطلاعات شناخته شده و علمی باشد و مطلب یاد شده توسط متخصصان صاحب صلاحیت حرفه‌ای و تخصصی مطرح شده باشد.
مشکلات عمومی زوجین نابارور
زوجین نابارور که با گذشت یکسال از مقاربت منظم بدون پیشگیری، به بارداری دست نیافته‌اند، معمولا در حوزه سلامت جنسی و باروری با مشکلات بیشتری مواجه هستند. آنها به نسبت سایر زوجین با موارد سقط، انواع خشونت کلامی – فیزیکی - جنسی و عاطفی، استرس، اضطراب و در نهایت افسردگی مواجه می‌شوند.
پیشگیری از مشکلات جنسی و زناشویی در ناباروری
راهکارهای کلی برای پیشگیری از مشکلات جنسی و زناشویی در زوجین نابارور
از آنجایی که مصرف مواد مخدر، الکل و هرگونه ماده محرک، روابط جنسی را تحت شعاع خود قرار می‌دهد، زوجین نابارور نیز از این قاعده مستثنا نبوده و برای پیشگیری از اختلالات جنسی باید از استفاده از این مواد خودداری نمایند.
افسردگی و اضطراب از مشکلات همراه با ناباروری و از معضلات درمان‌های آن نیز می‌باشد. افسردگی و اضطراب می‌تواند کیفیت روابط زناشویی را مختل کند، لذا برای پیشگیری از مشکلات جنسی در زوجین نابارور، انجام غربالگری و تشخیص به موقع این دو مشکل و ارائه مشاوره و درمان در صورت نیاز، می‌تواند به بهبود روابط زناشویی کمک نماید.
آموزش به زوجین در مورد برنامه‌های زمان‌بندی درمان ناباروری و هماهنگ کردن آن با روابط معمول زناشویی، به پیشگیری از بروز مشکلات جنسی زوجین کمک خواهد کرد.
ارائه آموزش‌های لازم در مورد عوارض جانبی داروهای مورد استفاده و مراحل انجام جراحی‌های احتمالی به منظور کاهش اضطراب و همچنین آشنایی با تداخلات دارویی احتمالی با هورمون‌های جنسی که می‌تواند با کاهش میل جنسی همراه باشد (در صورت استفاده از بروموکریپتین برای کاهش سطح هورمون پرولاکتین قبل از درمان اصلی ناباروری ممکن است میل جنسی خانم‌ها کاهش یابد. یا در زمان استفاده از هورمون پروژسترون پس از انتقال جنین به رحم، احتمالا تا حدودی بر میزان میل جنسی زنان موثر خواهد بود. فلوکستین می‌تواند در کاهش میل جنسی زنان موثر باشد که گاه به منظور کاهش افسردگی و یا اضطراب زنان نابارور مورد استفاده قرار می‌گیرد). باید زوجین از این موارد و موقت بودن این مشکل مطلع بوده تا بر روابط دراز مدت آنها تاثیرگذار نباشد.
در موارد درمان‌های لقاح خارج رحمی و یا تزریق اسپرم داخل تخمک و یا وارد کردن اسپرم داخل واژن (IUI,IVF,ICSI) که نیاز به گرفتن مایع منی از آقایان برای لقاح می‌باشد، لازم است به آنها و همسران‌شان در مورد چگونگی این عمل و انجام آن بر اساس فرهنگ و مذهب خودشان توضیح داده شود.
ارزیابی وضعیت تغذیه و کمبودهای احتمالی ریز‌مغذی‌ها به سلامت عمومی و جنسی افراد کمک خواهد کرد. به عنوان مثال کمبود ویتامین D با بروز افسردگی و ناباروری همراه است، لذا مصرف مناسب آن می‌تواند از بروز افسردگی و اختلالات جنسی همراه با آن بکاهد و در بهبود باروری موثر باشد.
عفونت‌های احتمالی همراه با ناباروری که می‌تواند با ایجاد درد و یا سایر مشکلات، باعث اختلال در روابط مناسب زناشویی شود، لذا از دیگر روش‌های کمک‌کننده برای پیشگیری از بروز مشکلات جنسی در زوجین نابارور، درمان عفونت‌ها می‌باشد. درمان عفونت‌های قارچی مانند کاندیدا، عفونت‌های ویروسی مانند پاپیلوما و یا کلامیدیا و گنوره می‌تواند از دردهای هنگام مقاربت و یا ظاهر نامناسب و ناخوشایند بکاهد و بر بهبود روابط جنسی موثر باشد.
توصیه‌های کاربردی برای برقراری ارتباط مجدد جنسی با شریک زندگی خود
برقراری ارتباط مجدد جنسی با شریک زندگی خود نیاز به صبر و اراده دارد. در حالی که هر زوجی اختلال عملکرد جنسی را تجربه نمی‌کند، به احتمال زیاد زندگی جنسی شما با شریک زندگی‌تان حداقل نسبت به قبل متفاوت خواهد بود. حتی اگر تفاوت در زندگی جنسی شما اندک باشد، همچنان مهم است که با گذشت زمان با تغییرات سازگار باشید.
در اینجا راهكار‌هايي وجود دارد که شما و شریک زندگی‌تان می‌توانید رابطه جنسی دوباره برقرار کنید:
به خود یادآوری کنید که چالش‌های جنسی در این زمان رایج است
زندگی جنسی شما در حالی که تلاش برای باردار شدن و عادی سازی این تغییرات متفاوت به نظر برسد، بهترین حالت را برای سازگاری با آنها به شما می‌دهد.
روی خود و رابطه خود تمرکز کنید نه بر ناباروری
به یاد داشته باشید که ناباروری تنها بخشی از شما و بخشی از رابطه شما است. ممکن است بسیاری از بخش‌های زندگی شما را تحت تأثیر قرار دهد، اما اگر روی آن تمرکز کنید یا روی آن وسواس داشته باشید، احتمالا ناباروری‌تان بر افکار یا مکالمات شما غالب خواهد شد. مطمئن شوید که شما و همسرتان از فعالیت‌ها و گفتگوهایی که شامل ناباروری نمی‌شود، لذت می‌برید.
در مورد رابطه جنسی با شریک زندگی خود صحبت کنید
در مورد آنچه می‌خواهید و مطلوب می‌دانید صحبت کنید. آنچه را که در مورد زندگی جنسی خود از دست داده‌اید را با شریک زندگی خود به اشتراک بگذارید. برقراری ارتباط با یکدیگر به شما کمک می‌کند تا از طریق انتظارات خود صحبت کنید و احساسات خود را با هم پردازش کنید.
بر روي احساسات تمركز كنيد
روی ایجاد احساسات، رمانتیسم و اروتیسم بین خود و همسرتان تمرکز کنید. یک راه آسان برای شروع، افزایش محبت مانند گرفتن دست، در آغوش گرفتن، یا ماساژ ملایم یکدیگر است.
در زمان‌هایی غیر از زمان تخمک‌گذاری رابطه جنسی داشته باشید
فقط برای مقاصد تولید مثل رابطه جنسی نداشته باشید.
انتظارات خود را دوباره شکل دهید
بدانید که زندگی جنسی شما ممکن است مانند قبل از درمان ناباروری یا درمان ناباروری نباشد. از مقایسه زندگی جنسی خود در حال حاضر با شرایط قبلی خودداری کنید و در عوض انتظارات قبلی خود از زندگی جنسی را به گونه‌ای تغییر دهید که بهتر با موقعیت امروزی خود و شریک زندگی‌تان مطابقت داشته باشد.
درگیر مراقبت از خود باشید
اگر به چیزهای ضروری برای ذهن و بدن خود اهمیت نمی‌دهید، احساس یا تمایل به داشتن رابطه جنسی ندارید. مواد مغذی بخورید، خواب كافي داشته باشيد، به طور منظم ورزش کنید و در فعالیت‌های سرگرم‌کننده‌ای که روح شما را پرورش می‌دهد شرکت کنید.
با یک درمانگر سلامت جنسي مشورت کنید
شروع زودهنگام بهترین است. لازم نیست صبر کنید تا درمان باروری شما به پایان برسد تا با یک متخصص در مورد مشکلات جنسی خود مشورت کنید. برخی از زمینه‌های کلی که یک درمانگر ممکن است به شما و همسرتان کمک کند، افزایش ارتباطات سالم، مدیریت اختلافات بر سر مسائلی مانند امور مالی یا استراحت کردن و دیگر مسائل در این زمینه و دریافت راهکارهای مقابله با آنها است.
برای داشتن یک زندگی جنسی سالم و شاد، به این نکات توجه کنید
تمرینات ورزشی منظم ایروبیک و تمرینات قدرتی می‌تواند شکل بدن‌تان را بهتر کند، میل جنسی را بیشتر کند و حس و حال‌تان را تغییر دهد.
برای مقابله با استرس‌های محیط کار، استرس‌های مالی و استرس‌های روزمره، یک روش مناسب پیدا کنید. هر چقدر استرس‌تان کمتر باشد، میل جنسی بیشتری خواهید داشت.
برای داشتن یک رابطه جنسی بهتر، باید با همسرتان ارتباط صمیمی و صادقانه داشته باشید و نیازها و خواسته‌های خود را در این زمینه به او بگویید. بحث درباره علاقه‌ها، لذت‌ها و نیازهای شما می‌تواند صمیمیت شما و همسرتان را افزایش دهد و رابطه جنسی شما را پربارتر کند. برای پایداری رابطه جنسی، در هر زمانی باید با همسرتان در مورد موضوعات مرتبط با رابطه جنسی خود صحبت کنید و تجربیات خود را با او به اشتراک بگذارید.
برای افزایش صمیمیت در رابطه جنسی، نیاز به برنامه‌ریزی و زمان کافی دارید، اما اگر شما به صمیمیت در رابطه جنسی اولویت بالاتری دهید، به هر حال از این رابطه لذت خواهید برد.
پوزیشن‌های مختلفی را برای رابطه جنسی‌تان در نظر بگیرید، در زمان‌های مختلف روز یا موقعیت‌های مختلف رابطه جنسی داشته باشید.
حذف مشغله‌های حواس پرت (مانند تلویزیون در اتاق خواب) برای افزایش صمیمیت در رابطه جنسی موثر است.
زنان می‌توانند با بوسیدن، آغوش گرفتن و لمس کردن بخش‌های مختلف از بدن، صمیمیت خود را افزایش دهند و در مورد موضوعات حساسیتی با هم صحبت کنند.
سیگار کشیدن، مصرف مواد مخدر و نوشیدن الکل می‌تواند میل جنسی‌تان را نابود کند. این عادت‌های بد را کنار بگذارید تا بتوانید هم میل جنسی و هم سلامت کلی بدن‌تان را بهبود ببخشید.
