دکتر اعظم صالحی؛ متخصص مشاوره ازدواج
جوانان امروزی هرگز حاضر نیستند کورکورانه و با چشم بسته ازدواج کنند.
مهم‌ترین دغدغه این جوانان شناسایی مشخصه‌هایی است که در پیش‌بینی ازدواجشان به آنان کمک کند.
خوشبختانه بیشتر صاحب‌نظران و مشاوران ازدواج معتقدند که با این همه دستاورد علمی که در زمینه فرایندهای ارتباطی زوج و عوامل مؤثر بر سلامت یا عدم سلامت رابطه زوج وجود دارد، تا حد زیادی می‌توان یک ازدواج موفق یا ناموفق را پیش‌بینی کرد.
آیا ویژگی‌های رفتاری و شخصیتی افراد می‌تواند پیش‌بینی کننده آینده ازدواج باشد؟
بله! به نظر می‌رسد مجموعه‌ای متشکل از خصوصیت‌های شخصیتی، سبک‌های رفتاری، باورهای فرهنگی و شخصی و تجربه‌های زندگی می‌تواند پیش‌بینی کننده موفقیت یا عدم موفقیت ازدواج دو نفر باشد.
به‌عنوان مثال قابل پیش‌بینی خواهد بود که یک زن مستقل نمی‌تواند با یک مرد کنترل کننده، رابطه با دوام و آرامش‌بخشی را تجربه کند و بالعکس.
همچنین برخی از باورهای قدیمی و بادوام در مورد نقش‌های جنسیتی و رفتار مناسب با جنس مخالف که به اصطلاح طرح‌واره‌های جنسیتی نامیده می‌شود، تا حد زیادی روی رابطه زوج‌ها در آینده تأثیر خوهد گذاشت.
این عوامل تأثیر گذار بسیار زیاد هستند اما نکته مهم این است که چگونه می‌توان این عوامل را قبل از ازدواج شناسایی نمود؟
آیا رابطه دو نفر قبل از ازدواج برای پیش‌بینی ازدواج موفق‌شان مفید است؟
بله! شاخص ارزشمندی که می‌توان بر اساس آن آینده یک ازدواج را پیش‌بینی کرد، کیفیت ارتباط پیش از ازدواج است (البته برای دختران و پسرانی که فرصت ارتباط قبل از ازدواج را دارا هستند).
مشاهده رفتار دو نفر پیش از ازدواج، شاخص خوبی است که بر اساس آن پیش‌بینی کنیم که بعد از ازدواج چگونه با یکدیگر بعنوان همسر برخورد خواهند کرد.
سؤال اساسی که این دو نفر می‌توانند از خود بپرسند این است: «در این مدت که همدیگر را می‌شناسیم، چه نسبتی از زمان با هم بودنمان را صرف رابطه مثبت و آرامش‌بخش و چه مدتی را صرف رابطه منفی و تنش‌زا کرده‌ایم؟» البته مدت زمان آشنایی و نوع رابطه دو نفره، تا حدود زیادی تعیین کننده میزان درستی اطلاعات است؛ مثلاً دختر و پسری که مدت کمی از زمان شروع آشنایی آنها می‌گذرد، فرصت زیادی برای شناخت همدیگر ندارند.
علاوه بر این، کسانی که در فضاهای عاشقانه و رمانتیک مانند کافی‌شاپ و ... یکدیگر را ملاقات و با یکدیگر ارتباط برقرار کرده‌اند، بهتر است زیاد به اطلاعاتی که در مورد همدیگر دارند، اعتماد نکنند.
کدام شاخص‌های رفتاری قبل از ازدواج، پیش‌بینی کننده سلامت آینده ازدواج است؟
در این زمینه یک مجموعه از جالب‌ترین پژوهش‌ها، تحقیقات انجام گرفته توسط گاتمن است. وی پس از انجام پژوهش‌های آزمایشگاهی، از طریق مشاهده رفتار 130 زوج که پذیرفته بودند، مراوده‌های دو نفری خود را زیر ذره‌بین (دوربین‌های مدار بسته) بگذارند و بررسی رابطه آنها در طول زمان (با گذشت چندین سال از شروع رابطه)؛ به این نتیجه رسید که برخی از رفتارها و خصوصیات زوج، به ویژه در ابعاد کلامی، عاطفی و جنسی تا حد زیادی پیش‌بینی کننده رضایت زناشویی آنها در آینده است.
گاتمن می‌نویسد: «با مشاهده شکل گفتگو و مشاجره زوج‌ها، می‌توان احتمال زندگی موفق (مسیر زندگی) یا ناموفق (مسیر طلاق) آنها را پیش‌بینی کرد».
وی به 4 خصیصه رفتاری تحت عنوان «چهار اسب سوار تندرو، که زندگی مشترک را به سرعت به سمت نابودی و طلاق به پیش می‌برند» اشاره می‌کند. این 4 عامل عبارتند از:
انتقاد کردن، سرزنش کردن، جبهه‌گیری سکوت یا کناره‌گیری
به عقیده گاتمن، در تمام ازدواج‌ها تا حدی شاهد 4 ویژگی فوق هستیم اما زمانی که این 4 سوار تندرو، به طور دائم در زندگی زناشویی حضور داشته باشند؛ رابطه زوج با مشکل جدی روبرو می‌شود.
در نهایت زن و شوهر بعد از تلاش‌های زیاد برای حل این مشکلات، امید خود را از دست می‌دهند، از یکدیگر فاصله می‌گیرند، دچار احساس تنهایی می‌شوند و در این مرحله اگر به آنها کمک حرفه‌ای و مشاوره‌ای نشود، زندگی مشترکشان را از دست می‌دهند و یا همانگونه که در کشور ما زیاد اتفاق افتاده است، دچار جهنم سرد، یا طلاق عاطفی و زندگی مشترک سرد و بی‌روح (که عوارض منفی آن حتی بیشتر از طلاق است) می‌شوند.
چگونه می‌توان عوامل رفتاری یا شخصیتی پیش‌بینی کننده سلامت ازدواج را تشخیص داد؟
بهترین شاخص در این زمینه فرصت تجربه و مشاهده رفتار به مرور زمان است. بویژه مشاهده رفتار افراد در بطن خانواده می‌تواند مفید باشد.
افراد در کنار خانواده رفتار معمول و طبیعی خودشان را دارند. در حالی که همین افراد در محیط‌های نو و بویژه فضاهای رومانتیک به شکل متفاوتی رفتار می‌کنند.
لذا به همسران آینده پیشنهاد می‌شود که قبل از ازدواج تا می‌توانند تعامل خانوادگی با یکدیگر برقرار کنند. دیدارهای خانوادگی، سفرهای خانوادگی و قرارهای خانوادگی طولانی و چند روزه می‌تواند مفید باشد.
در این زمینه بررسی کمیت و کیفیت رابطه قبل از ازدواج نیز می‌تواند مفید باشد.
در مقطعی از رابطه که دو نفر می‌خواهند تصمیم به ازدواج بگیرند؛ کمی مکث و تعمق کنند و از خودشان و همدیگر بپرسند: «در این مدت که با هم بودیم، چه قدر آرامش، حس خوب و لذت‌بخش، رابطه کلامی رضایت‌بخش و .... داشته‌ایم و در مقابل تا چه اندازه، تعامل منفی، گفتگوهای تنش‌زا و سکوت و کناره‌گیری را تجربه کرده‌ایم؟».
مشاوران قبل از ازدواج می‌توانند با پرسش‌هایی در این زمینه به زوج کمک کنند تا رابطه دو نفره را به درستی ارزیابی کنند. موارد رفتاری قابل اصلاح و قابل تغییر را شناسایی کنند و راهکارهایی برای اصلاح رابطه بیابند.
در ضمن می‌توانند عوامل شخصیتی و ثابت در رابطه دو نفری را شناسایی نمایند.
چگونه می‌توان ویژگی‌های شخصیتی پیش‌بینی‌کننده ازدواج آینده را شناسایی کرد؟
همانگونه که گفته شد، تجربه دو نفر در رابطه‌ای که تاکنون با یکدیگر داشته‌اند، پرسش‌هایی که مشاور در جلسه مشاوره قبل از ازدواج می‌پرسد، اطلاعاتی که خانواده‌ها از طریق تحقیقات محلی و خانوادگی بدست می‌آورند (البته اگر درست و هوشمندانه پیگیری شود) و ارزیابی شخصیتی و روانشناختی با استفاده از آزمون و پرسشنامه، داده‌های مفیدی در این زمینه ارائه خواهند داد.
یکی از بهترین آزمون‌هایی که در سال‌های اخیر بسیار مورد استفاده مشاوران قبل از ازدواج قرار گرفته و نتایج تفسیری بسیار مفیدی ارائه داده است، آزمون MMPI می‌باشد که فرم کوتاه از نسخه دوم این آزمون بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرد.
یک پیشنهاد مؤثر برای همسران آینده
در پایان این مبحث خیلی کوتاه به زوج‌هایی که آماده می‌شوند تا سفر زندگی مشترکشان را شروع کنند پیشنهادی دارم: «عزیزان! اکنون که برای مهم‌ترین سفر زندگی آماده می‌شوید.
مراقب انتخاب‌تان باشید. حواستان به آذوقه‌ای که فراهم میکنید، باشد.
برای مهم‌ترین سفر زندگی‌تان فردی را بعنوان همسفر دائمی انتخاب کنید که آرامش‌بخش وجودتان و برای دنبال کردن هدف‌های‌تان انرژی‌بخش وجودتان باشد.
لذا تا می‌توانید، وقت بگذارید، بشناسید، بپرسید، ارزیابی کنید، به خودتان و طرف مقابل فرصت بدهید و خلاصه کلام ... با چشم بسته سفرتان را شروع نکنید ...»
بیشتر بخوانید:
